Το νησί των Πιθήκων
«Οτι προ της Πικεντίνης και Καμπανίας του κόλπου,του προσαγορευομένου Κρατήρος, και αφοριζομένου τω τε Μισονώ και των Αθηναίω άκρωτηρίοις, νησίδες εισίν, αϊ τε Πιθηκούσσαι, και Καπρέαι, και Σειρηνούσσαι, και Προχύτη» Στράβων, Γεωγραφικά.
Κέρκωπες τα όντα που μοιάζουν με μαϊμούδες σε χαρακτικό του Isaac Briot [Metamorphoses Ovidius Naso, Publius].
Στο δυτικό άκρο του κόλπου της Νάπολης, σε απόσταση 28 χλμ. βρίσκεται η Ίσκια. Πρόκειται για νησί ηφαιστειακής προέλευσης, ως εκ τούτου είναι αρκετά διαφορετικό από το γειτονικό ασβεστολιθικό νησί του Κάπρι.
Ίσως είναι η μυθική «Ανθεμούσα», ένα από τα υποψήφια νησιά των Σειρήνων σύμφωνα με τον Κατάλογο Γυναικῶν του Ησιόδου ή τα Αργοναυτικά του Απολλώνιου. Άλλοι το τοποθετούν στο Κάπρι ή στο Ακρωτήριο του Φάρου ή στις Σειρηνούσες νήσους κοντά στην Ποσειδωνία.
Γεωλογικά η Ίσκια αναδύθηκε πρόσφατα από τη θάλασσα. Αμέτρητες ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν δώσει πολλές πηγές και ο θερμός ατμός δείχνει ότι ο τοπικός θάλαμος μάγματος κάτω από το νησί δεν λέει ακόμη να σβήσει.
Σε αντίθεση με το Κάπρι και το μικρό γειτονικό νησί Προτσίντα, τα οποία διατηρούν την ελληνική ονόματά τους σε μια ελαφρώς τροποποιημένη μορφή, η Ίσκια άλλαξε το όνομά της κατ 'επανάληψη. Κατά το Μεσαίωνα ονομαζόταν Insula Maior, «Μεγαλύτερο Νησί» ή απλά Insula [Νησί], από το οποίο προέρχεται η σύγχρονη Ischia.
Ήταν γνωστή στους Ρωμαίους ως Aenaria και στους Έλληνες ως «Πιθηκούσσες».Σύμφωνα με την παράδοση συσχετιζόταν με το μύθο της παρουσίας των Κερκόπων στην Ίσκια και της μετατροπής τους σε πιθήκους.
Οι Κέρκωπες, το όνομα τους ετυμολογείται από τις λέξεις κέρκη-ουρά και ωπή, ήταν ένα ζευγάρι κλεφτών που έμοιαζαν με μαϊμού και μάστιζε τη γη της Λυδίας στη δυτική Ανατολία. Κάποτε αιχμαλωτίστηκαν από τον Ηρακλή, ο οποίος διασκέδασε τόσο πολύ με τα αστεία τους που τους άφησε ελεύθερους σώους. Το ζευγάρι αργότερα συγκρούστηκε με τον θεό Δία που τους μεταμόρφωσε σε πιθήκους, από αυτό τον μύθο πήραν το όνομά τους οι Πιθηκούσες Νήσοι, ως τιμωρία για τα εγκλήματά τους. Οι Κέρκοπες ήταν γιοι του Ωκεανού από τη Θεία, κόρη του βασιλιά της Αιθίοπας Μέμνονα.
Κατά τον Στράβωνα οι Πιθηκούσσες ιδρύθηκαν από γενναίους θαλασσοπόρους από την Ερέτρια και τη Χαλκίδα, τις δύο κύριες πόλεις της Εύβοιας. Ζούσαν σε ευημερία μέχρις ότου ορισμένοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το νησί, πρώτα λόγω εσωτερικής αντιπαράθεσης και αργότερα εξαιτίας του φόβου των ηφαιστειακών εκρήξεων. Η ίδρυση της αποικίας συνέβη πριν από τον πόλεμο των Λελαντίνων, από τον οποίο προέκυψαν οι δύο γειτονικές πόλεις της Χαλκίδας και Ερέτριας, κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. Ο ίδιος συγγραφέας επιβεβαιώνει ότι η αρχαία Κύμη [Cumae] ήταν η παλαιότερη ελληνική αποικία στην Ιταλία και τη Σικελία.
Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος, από την άλλη πλευρά δηλώνει ότι οι Χαλκιδαίοι, πριν από την ίδρυση της Κύμης στην ηπειρωτική χώρα, δημιούργησαν μια αποικία στο νησί Πιθηκούσσες. Έτσι μπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο κείμενα και να συναγάγει ότι υπήρχε μια παράδοση που υποστήριζε ότι οι Πιθηκούσσες ήταν η παλαιότερη ελληνική αποικία στη Δυτική Μεσόγειο.
Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα επιβεβαίωσε πλήρως την αρχαία Κύμη [ιδρύθηκε γύρω στο 750 π.Χ], και αναζητά στοιχεία για τις Πιθηκούσσες, παρόλο που βρέθηκαν οι τόποι της αρχαίας πόλης και του νεκροταφείου. Όμως τελευταία βρέθηκαν ευρήματα από τους πρώτους τάφους με κεραμικά τοπικής κατασκευής που μιμούνται σχήματα και διακοσμήσεις πρωτοκορινθιακών αγγείων, την ευβοϊκή τεχνική με αγγεία από την Αθήνα, Ρόδο, Κυκλαδικά νησιά και το Άργος.
Πριν από τα αρχαιολογικά ευρήματα η Ischia ήταν γνωστή από το βιβλίο του T.J.Ο Dunbabin [Δυτικοί Έλληνες,1948] το οποίο είχε ήδη υποθέσει ότι το εμπόριο και ιδιαίτερα το ενδιαφέρον για τα μέταλλα της Ετρουρίας ήταν ο κύριος λόγος για την ίδρυση των παλαιότερων ελληνικών αποικιών στη Δύση, δηλαδή των Πιθηκουσσών και της Κύμης.
Εάν οι Ευβοείς επέλεξαν ένα μικρό λοφώδες νησί τόσο μακρινό από την πατρίδα τους για να ιδρύσουν τον πρώτο οικισμό τους στη Δύση, σίγουρα υπήρχαν άλλα κίνητρα εκτός από τη δημιουργία μιας γεωργικής αποικίας. Οι ανασκαφές επιβεβαίωσαν ότι ο Dunbabin είχε δίκιο. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι Ευβοείς στην Ίσκια αναζητούσαν το σίδερο και ότι τουλάχιστον ένα μέρος του ήταν κάτω από το ίδιο το νησί. Σε αντάλλαγμα προσέφεραν στους Ετρούσκους τα πολυτελή αγαθά των Ανατολικών πολιτισμών.
Ο John Boardman έδειξε πρόσφατα ότι η παλαιότερη και ίσως πιο σημαντική ελληνική εμπορική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, η Καρών Ποταμοί ή Al Mina στο στόμιο του ποταμού Ορόντη στη Βόρεια Συρία, ήταν κυρίως στα χέρια των Ευβοέων. Σύμφωνα με την κεραμική τους, η ίδρυσή της ανάγεται στο τέλος του 9ου ή στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ., οπότε προηγήθηκε από την ίδρυση των Πιθηκουσσών [περίπου το 775 π.Χ].Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την κατοχή της βάσης Al Mina στην Ανατολή και των Πιθικουσσών στη Δύση, οι Ευβοείς ήταν, από το 775 έως περίπου 700 π.Χ, οι κύριοι του εμπορίου μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Κεντρικής Ιταλίας.
Οι Πιθηκούσσες αντιπροσωπεύουν το άνω τμήμα μιας ηφαιστειακής δομής με ύψος περίπου 900μ. από το βυθό της θάλασσας που καλύπτει μια έκταση περίπου 46 τετρ.χλμ και φτάνει σε ένα μέγιστο ύψος 787μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στο βουνό Epomeo, το οποίο βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Το νησί αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα και από υλικά κατολισθήσεων. Χαρακτηρίστηκε από αρκετές περιόδους δραστηριότητας που έχουν οδηγήσει σε μεγάλες εκρήξεις, όπως του πράσινου τόφφου του Epomeo που συνέβη περίπου 55.000 χρόνια πριν.Η τελευταία έκρηξη σημειώθηκε το 1302 και είχε ως αποτέλεσμα το σχηματισμό του κουλέ Arso. Η ηλικία έναρξης της ηφαιστειακής δραστηριότητας στο νησί δεν είναι επακριβώς γνωστή, όμως τα παλαιότερα χρονολογημένα βράχια είναι 150.000 ετών, δηλαδή όπως της Νισύρου.
Οι σπάνιοι σεισμοί που συμβαίνουν κάτω από τα ηφαίστεια, όπως την Ίσκια, είναι πιο δύσκολο να μελετηθούν από τους τεκτονικούς, οι οποίοι είναι περισσότεροι γνωστοί. Είναι επιφανειακοί και πολύ δύσκολα ξεπερνούν το βάθος των 5 χλμ. στο φλοιό ο οποίος είναι πάρα πολύ καυτός για να δημιουργήσει ένα σπάσιμο. Συχνά, δεν είναι εύκολο να μελετήσουμε τους ηφαιστειακούς σεισμούς, επειδή οι σταθμοί παρακολούθησης μπορεί να είναι αρκετά χιλιόμετρα μακριά, και ως εκ τούτου, αυτό απαιτεί μια πιο σύνθετη ανάλυση από ό, τι συμβαίνει στην περίπτωση των τεκτονικών σεισμών.
Το συμβάν της 21ης Ιουλίου, ένα ακριβώς μήνα μετά τον σεισμό του 2017 της Κω, άφησε πίσω του τουλάχιστον δύο νεκρούς και αρκετούς τραυματίες, είχε μέγεθος 4,3R. Το ρήγμα Ίσκια είχε ενεργοποιηθεί την 28η Ιούλη του 1883, τότε ένας σεισμός με μέγεθος 5.4R, διάρκειας 7 δευτερολέπτων, είχε προκαλέσει 126 θανάτους και έναν άγνωστο αριθμό τραυματιών στην Casamicciola, μία κοινότητα με γνωστά λουτρά λάσπης.
Βορειονατολικά από τις Πιθηκούσσες είναι η Προχύτη, η μικρότερη αλλά η πρώτη από τα Φλεγραία νησιά που κατοικήθηκε.Το όνομα της προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα προκύπτω, που σημαίνει «βρίσκεται μπροστά», λόγω της όψης του νησιού που φαίνεται από τη θάλασσα.Δημιουργήθηκε από την έκρηξη τεσσάρων ηφαιστείων, τώρα αδρανών και βυθισμένων. Μεταξύ του 17ου και του 16 αιώνα π.Χ., οι Μυκηναίοι το επέλεξαν ως τοποθεσία για την κατασκευή μετάλλων και η μαρτυρία της παρουσίας τους αντιπροσωπεύεται από τα πολυάριθμα ευρήματα που βρέθηκαν στη νησίδα Βιβάρα.
Γεωδίφης
Πηγή- Ο Μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη, e-book
Ο κόλπος της Ναπολης σε χάρτη του Rizzi Zannoni, Giovanni Antonio,1860.
Thomas Ender, Τοπίο της Ίσκιας (1832), Εθνικό Μουσείο Βαρσοβίας.