Η «σαγηνευτική» Σύρνα
Χάρτης του 1746 με την S.Jean[Αγ.Ιωάννης ή Σύρνα], Fransois Olivier.
Μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Εβραίοι ναύλωναν πλοία για την Παλαιστίνη με σκοπό τον εποικισμό και την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Στις 7 Δεκεμβρίου 1946, ένα πλοίο που είχε ξεκινήσει από λιμάνι της τότε Γιουγκοσλαβίας, με 785 Εβραίους παράνομους μετανάστες παρασύρθηκε απο τους ισχυρούς ανέμους, χτύπησε σε ύφαλο και βυθίστηκε στον όρμο του Αγίου Ιωάννη της Σύρνας.
Η Σύρνα, συχνά αναφέρεται και ως Αγ.Ιωάννης, το 1946 είχε 8 κατοίκους οι οποίοι προσέφεραν μέγιστη δυνατή βοήθεια στον μεγάλο αριθμό ναυαγών. Σε ύψωμα του νησιού έχει βρεθεί αρχαίο οχυρό ενώ η ευρύτερη περιοχή είναι διάσπαρτη από απολεπίσματα οψιδιανού[του Γυαλιού;] και θραύσματα αγγείων που χρονολογούνται από την προϊστορική εποχή έως τους ελληνιστικούς χρόνους.
Στον όρμο του Αγ.Ιωάννη υπήρχε πέτρινος φάρος σύμφωνα με χάρτη του Fransesco Piacenza που δημοσιεύθηκε το 1688. Παλιά το νησί ήταν γνωστό ως Σύρνος και ήταν κομβικό σημείο για τις θαλάσσιες μεταφορές, όμως λίγα είναι γνωστά για την ιστορία του. O βαθύς και ασφαλής όρμος του Αγ.Ιωάννη αποτέλεσε καταφύγιο για τους περαστικούς ταξιδιώτες. Τον 18ο και 19ο αιώνα το Κανάλι της Αστυπάλαιας είναι μία θαλάσσια οδός, και η Σύρνα είναι γνωστή σε χάρτες περιηγητών ως S.Juan ή S.Johan ή ακόμη S.Zuane de Cherni. Το 1842 ήταν σημαντικός ενδιάμεσος σταθμός για τον δρόμο προς την Κρήτη. Ο σεισμός του 1956 της Αμοργού ίσως προξένησε ζημιές στον μικρό οικισμό του νησιού.
Οι Ιταλοί αποκαλούν το νησί Sirina. Παραφράζοντας το ταξιδεύω νοητά στον μύθο με τις συνοδούς νύμφες της Περσεφόνης. Το νησί μοιάζει ως μία Σειρήνα στο μέσο μιας πολύ δύσκολης και μεγάλης διαδρομής. Το νησί των Σειρηνουσσών δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Μελετητές έχουν προτείνει πάμπολλες τοποθεσίες, όμως η Σύρνα θα μπορούσε να είναι μία από αυτές. Ποιος ξέρει; Ο Οδυσσέας στην δύσκολη επιστροφή του, από την Τροία προς την Ιθάκη, ίσως πέρασε από την θελκτική Σύρνα από την οποία κατόρθωσε να διαφύγει χωρίς απώλειες. Μπορεί να ξεπέρασε έναν τόπο με πολλές παγίδες όπως μας επιβεβαιώνει η ιστορία του νησιού.
Στη θαλάσσια περιοχή της Σύρνας βρέθηκε ρωμαϊκό ναυάγιο [με τεχνολογία σόναρ από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών το 2000] που περιείχε μεγάλο θησαυρό από νομίσματα, τα οποία χρονολογούνται στον 3ο αιώνα μ.Χ., στους χρόνους του αυτοκράτορα Δομιτιανού.
Ο βυθός της Σύρνας εκτός από ναυάγια και θησαυρούς κρύβει αξιόλογα γεωλογικά χαρακτηριστικά. Περιβάλλεται από βάθη που φτάνουν 400 μέτρα, όμως νοτιότερα συναντάται μία τάφρος που ξεπερνά τα 2400μ. Χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη δύο σημαντικών παράλληλων ρηγμάτων που συνεχίζουν να διαμορφώνουν την λεκάνη της Νότιας Αστυπάλαιας και όχι μόνο. Ίσως τα βαθιά θαλάσσια ρεύματα της λεκάνης να ελέγχονται από την λειτουργία των ρηγμάτων. Τα ρεύματα ρέουν ως «υποθαλάσσιοι ποταμοί», κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και ίσως σε αυτά να οφείλονται τα πολλά ναυάγια στην περιοχή.
Η Σύρνα συναντάται στην βορειοανατολική άκρη αυτών των σημαντικών τεκτονικών δομών.Το Ρήγμα της Λεκάνης της Νότιας Αστυπάλαιας 1 διασχίζει τον θαλάσσιο χώρο από την Ανάφη έως τις Νησίδες Αδελφοί. Έχει μήκος τουλάχιστον 47 χλμ., ολισθαίνει κατά 0,1-1 χιλιοστό τον χρόνο και μπορεί να δώσει σεισμούς εως 6.9 βαθμούς. Το Ρήγμα της Λεκάνης της Νότιας Αστυπάλαιας 2 βρίσκεται περίπου 20χλμ. νοτιότερα. Έχει μήκος τουλάχιστον 62χλμ, έχει τον ίδιο ρυθμό ολίσθησης με το «δίδυμο αδελφό» του, όμως μπορεί να δώσει μεγαλύτερους σεισμούς έως 7+ βαθμούς. Συχνά δίνουν σεισμούς ενδιάμεσου βάθους όμως δεν μας έχουν απασχολήσει με μεγάλα επεισόδια. Κατά τους ιστορικούς χρόνους έχουν καταγραφεί σεισμικές δονήσεις με μεγέθη από 5.3-4.5 της κλίμακας Ρίχτερ.
Αν και το νησί γειτονεύει με το Ηφαιστειακό Τόξο του Νότιου Αιγαίου αποτελείται από ιζηματογενή πετρώματα. Πρόκειται για καρστικούς σχηματισμούς ως επι το πλείστον ασβεστόλιθοι της ζώνης Τρίπολης - Γαβρόβου με ηλικία 200-100 εκ.ετών.
Το μέγιστο υψόμετρο της Σύρνας είναι 322μ. στο Χονδρόκουκκο. Σήμερα το νησί με επιφάνεια 7.9 τετρ.χλμ, είναι ακατοίκητο. Μαζί με τα άλλα μικρά νησιά ανήκουν στον δήμο Αστυπάλαιας. Δεδομένου ότι είναι δύσκολο για πολλούς πλέον να την επισκεφθούν, το οικοσύστημα της έχει πάψει να απειλείται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Γεωδίφης
