Η κατοικία του πρώτου Έλληνα

Ήταν Μάιος του 1959,όταν ένας κάτοικος του χωριού Πετράλωνα -Χαλκιδικής, ο Φίλιππος Χατζαρίδης στην προσπάθειά του να βρει νερό, εντόπισε τυχαία ένα σπήλαιο στο λόφο Κατσίκα. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1960- στον ίδιο λόφο - ανακαλύφθηκε από τον συντοπίτη του Χρήστο Σαρηγιαννίδη μέσα στο ασβεστολιθικό σπήλαιο και κολλημένο σε ένα σταλαγμίτη ένα απολιθωμένο κρανίο ανθρώπου. Μια ανακάλυψη που έγινε σημαντικός σταθμός στην αλυσίδα της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους και έκανε πολλούς επιστήμονες να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους σχετικά τους πρώτους κατοίκους της Ευρώπης. 

Το σπήλαιο των Πετραλώνων θεωρείται η κατοικία του πρώτου Έλληνα αφού εκεί  βρέθηκε το αρχαιότερο ανθρώπινο κρανίο που έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Υπάρχουν επίσης κατάλοιπα ανθρώπινης δραστηριότητας και αρχαιολογικά ευρήματα του Μέσου Πλειστόκαινου. Το σπήλαιο σχηματίστηκε πριν από 1.000.000 χρόνια περίπου, μέσα στους ασβεστόλιθους του Άνω Ιουρασικού. Καλύπτει έκταση περίπου 10.000 τετραγωνικών μέτρων, με μεγάλες αίθουσες κατάκοσμες από σταλαγμιτικούς σχηματισμούς. Το σπάνιο αυτό μνημείο της φύσης έχει συνολικό μήκος διαδρόμων που υπολογίζεται σε 1.800 μέτρα, από τα οποία 250 έχουν διευθετηθεί τουριστικά. Η αρχική είσοδος είναι σήμερα σφραγισμένη, καθώς βρίσκεται σε απρόσιτο σημείο, στην κορυφή του βράχου. Η είσοδος του σπηλαίου διανοίχτηκε μέσα σε επιχώσεις, οι οποίες λόγω διάβρωσης της πλαγιάς τού βουνού είχαν επικαλύψει την παλαιά φυσική είσοδο του σπηλαίου.

 Οι πρώτες συστηματικές ανασκαφές του σπηλαίου ξεκίνησαν το 1965 από τον ιδρυτή της Ανθρωπολογικής Εταιρείας καθηγητή ανθρωπολόγο κ. Άρη Πουλιανό. Οι έρευνες απέδειξαν ότι το κεφάλι του «πρώτου Ελληνα» -ενός άνδρα που πέθανε σε ηλικία 32 ετών- και από το οποίο λείπει μόνο η κάτω γνάθος είναι 700.000 ετών περίπου, και θεωρείται ο αρχαιότερος Ευρωπαίος. Η ανακάλυψη του κρανίου των Πετραλώνων, ανατρέπει τα δεδομένα περί αφρικανικής καταγωγής του ανθρώπου και περί της εξόδου του από την Αφρική και της έλευσής του στην Ευρώπη πριν από 200 - 300.000 χρόνια. Απορρίπτεται έτσι ότι ο Αυστραλοπίθηκος μπορούσε να είναι η προγονική μορφή του ανθρώπου. Ο Αρχάνθρωπος που ανακαλύφθηκε έχει ύψος 1,5 μέτρο, σκελετό όρθιο, όγκο εγκεφάλου 1220 κ. εκ. και είναι ορθογναθικός, δηλαδή λευκός, ενώ ο Αυστραλοπίθηκος είναι 1,2 μ. ύψος , είναι ημιόρθιος και έχει όγκο εγκεφάλου 600 - 800 κ. εκ.

 Στην ίδια σπηλιά βρέθηκαν απολιθωμένα ίχνη της παλαιότερης φωτιάς που άναψε ποτέ ανθρώπινο χέρι και τα οποία χρονολογούνται στα 1.000.000 χρόνια περίπου. Οι Αρχάνθρωποι των Πετραλώνων έζησαν στο σπήλαιο περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια. Πρωτομπήκαν όταν άρχισε να αλλάζει το κλίμα της γης και να γίνεται ψυχρότερο, στην αρχή της Πλειστοκαίνου, πριν από 1.700.000 χρόνια. Το σπήλαιο τους πρόσφερε τη δυνατότητα να προφυλάσσονται από το κρύο, καθώς έχει σταθερή θερμοκρασία 17ο C. Επίσης βρέθηκαν οστά από διάφορα ζώα όπως από αρκούδες, ύαινες, ρινόκερους, λιοντάρια, ελάφια, πάνθηρες, όπως επίσης 25 είδη πουλιών, 16 είδη τρωκτικών και 17 είδη νυχτερίδων.

 Σχετικά με την χρονολόγηση του κρανίου ,αρχικά είχε υπολογισθεί  ότι ήταν 70.000 χρόνων, μια ημερομηνία που αντιστοιχεί στα πιο πρόσφατα υπολείμματα Νεάντερταλ. Σύγχρονες χρονολογήσεις απέδωσαν το χρονικό βάθος των 700.000 χρόνων. Η πιο πρόσφατη, βασισμένη σε τεχνικές αντήχησης ηλεκτρονίου σε συνδυασμό με ραδιοχρονολόγηση και στρωματογραφικά δεδομένα, αποδίδει το ελάχιστο χρονικό βάθος των 200,000 χρόνων. Ωστόσο, η μορφολογία του κρανίου υποδεικνύει με μεγαλύτερη ακρίβεια στο χρονικό βάθος των 300.000 ή 400.000 χρόνων. Ορισμένοι πιστεύουν πως το κρανίο αντιπροσωπεύει μια ενδιάμεση κατάσταση ανάμεσα στον Homo neanderthalensis και τον πιο αρχέγονο πρόγονό του. Στην πραγματικότητα μοιράζεται αρκετά χαρακτηριστικά και με άλλα απολιθώματα Νεάντερταλ, αλλά υπάρχουν επίσης και χαρακτηριστικά πολύ πρωτόγονα. Αρχικά, το εύρημα ταξινομήθηκε ως Homo neandertalensis, αλλά αργότερα επαναπροσδιορίστηκε ως Homo erectus. Σήμερα, όμως, οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι ανήκει στον Homo heidelbergensis.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Βικιπαίδεια

2.Πουλιανός Άρης - Το σπήλαιο του αρχανθρώπου των Πετραλώνων, 1982

3. Ανθρωπολογική Εταιρεία Ελλάδος

4.Φωτογραφίες-Showcaves.gr