Το σπήλαιο των κοραλλιών

Στους πρόποδες του λόφου Αγ. Γεωργίου στο Κιλκίς βρίσκεται ένα  από τα αξιολογότερα σπήλαια της χώρας. Ο χώρος  ξεχωρίζει τόσο για τους 2 ορόφους και  6 θαλάμους όσο και για σχηματισμούς κοραλλιών (σπάνιο για σπήλαια) που δημιουργήθηκαν την εποχή που το σπήλαιο ήταν πλημμυρισμένο από την θάλασσα. Τα χρώματα στους θαλάμους του οφείλονται στα οξείδια σιδήρου και αργιλίου καθώς και σε μαγγάνιο και μαγνήσιο.

Έχει έκταση άνω των 1000 τετραγωνικών μέτρων και συνολικό μήκος εξερευνημένων διαδρομών 300 μέτρων με σταθερή θερμοκρασία 15-17 βαθμών Κελσίου. Διαθέτει εκτός από κοραλλιογενές υλικό, πλήθος σταλακτιτών -σταλαγμιτών και συνθέσεων που του προσδίδουν ξεχωριστή ομορφιά. Παρουσιάζει επιστημονικό ενδιαφέρον τόσο λόγω ευρημάτων προϊστορικών περιόδων όσο και από ιατρικής πλευράς ως κατάλληλο για θεραπεία αναπνευστικών παθήσεων.

 Κοντά στο σπήλαιο παλιότερα υπήρχε λατομείο ασβεστόλιθου, που ήταν και η αιτία της τυχαίας ανακάλυψης του. Το σπήλαιο ανακάλυψε το 1925 ο εργάτης του λατομείου, Γιώργος Παυλίδης. Σκάβοντας στο λατομείο βρήκε τυχαία τη μία από τις δύο φυσικές εισόδους του σπηλαίου. Μεγάλο μέρος από το σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό υλικό  καταστράφηκε από παιδιά που έμπαιναν και έπαιζαν σπάζοντας κομμάτια, αλλά και από τεχνίτες της εποχής που έσπαγαν και χρησιμοποιούσαν τον διάκοσμο του σπηλαίου για επενδύσεις (συντριβανιών, τζακιών κ.α).Η διαμόρφωση του  σπηλαίου, ευτυχώς το έσωσε σε μεγάλο βαθμό, αφού λόγω της στενότητας των διαδρόμων του, εμπόδιζε τη μεταφορά μεγάλων κομματιών, έξω από αυτό.Το 1960, η σπηλαιολόγος Άννα Πετροχείλου, εξερεύνησε και χαρτογράφησε το σπήλαιο, στο οποίο έγιναν εργασίες για την αξιοποίησή του από το 1977 έως το 1982 και από το 1985 είναι επισκέψιμο.

Το σπήλαιο παρουσιάζει μεγάλο παλαιοντολογικό ενδιαφέρον . Η μελέτη των απολιθωμένων οστών έδειξε την παρουσία της στικτής ύαινας(Crocuta crocuta spelaea GOLDFUSS), της αλεπούς(Vulpes vulpes L.), της μεγαλόσωμης νυφίτσας (Mustela Putorius robusta NEWTON), του άγριου βοδιού (Bos primigenius BOJANUS), του μικρόσωμου άγριου άλογου (Equus hydruntius REGALIA), του μεγαλόσωμου αλόγου (Equus caballus cf.germanicus), του γιγαντιαίου ελαφιού (Megaceros sp.) και του κόκκινου ελαφιού (Cervus elaphus L.). Αξιοσημείωτη είναι και η παρουσία απολιθωμένων δοντιών και οστών που ανήκουν σε μικροθηλαστικά (τρωκτικά). Η ηλικία της πανίδας τοποθετείται στο Ανώτερο Πλειοστόκαινο (10-100,000 χρόνια πριν από σήμερα). Το παλαιοπεριβάλλον ήταν λειβαδικό με θάμνους και το παλαιοκλίμα μάλλον θερμό.Οι ύαινες κατοικούσαν στη σπηλιά, ενώ τα φυτοφάγα ζώα είτε βρέθηκαν τυχαία είτε αποτελούσαν την κύρια τροφή των σαρκοφάγων ζώων.Το σπήλαιο μας δίνει μια εικόνα με το τι συνέβαινε στην περιοχή κατά την τελευταία περίοδο της Εποχής των Παγετώνων. Πριν από περίπου 30.000 χρόνια, οι ύαινες, ανάμεσα σε άλλα ζώα, εξαφανίστηκαν από την Ευρώπη, λόγω κυρίως του σφοδρού ψύχους. Στην Ελλάδα, το κλίμα ήταν ηπιότερο κατά τη διάρκεια των παγετώνων των τελευταίων εκατοντάδων χιλιάδων ετών, με αποτέλεσμα η χώρα μας να λειτουργήσει ως καταφύγιο ζώων θερμών κλιμάτων που κατάφεραν να επιβιώσουν, σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μέχρι να εξαφανιστούν. Ένα από τα τελευταία τους καταφύγια το βρήκαν τα άγρια αυτά σαρκοβόρα θηλαστικά στην περιοχή του Κιλκίς κι εκεί επιστρέφουν σήμερα για να αφηγηθούν τη συναρπαστική ιστορία τους.Η ηλικία της στικτής ύαινας των σπηλαίων (Crocuta crocuta spelaea), ίχνη της οποίας εντοπίστηκαν στο Κιλκίς, προσδιορίστηκε με βάση τη χρονολόγηση της αδαμαντίνης του δοντιού της σε περίπου 15.000 .

Κλείνοντας , σχετικά με το χώρο  θα ήθελα να κάνω μια επισήμανση .Εκτιμώ, ότι πρόκειται για ένα σπήλαιο που φέρει τα χαρακτηριστικά ενός στενού φαραγγιού τύπου slot canyon. Πιθανόν να ήταν ένα εξαιρετικά βαθύ και πιο στενό φαράγγι το οποίο έκλεισε με τον καιρό. Το φαράγγι σχηματίστηκε από ενδογενείς τεκτονικές δυνάμεις που ανύψωσαν τον λόφο της περιοχής και το νερό ήταν σε θέση να εισέλθει στο βράχο από σχισμές. Κατόπιν η δράση του νερού και της διάβρωσης επί του ασβεστόλιθου πιθανόν να δημιούργησαν τους θαλάμους. Κοντά από το σπήλαιο περνά ρήγμα το οποίο έχω σημειώσει στον χάρτη Google. Η συγκεκριμένη γεωμορφή απαιτεί πρόσθετη προστασία και τη περαιτέρω έρευνα προέλευσής της.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τον Β.Μακρίδη*

*Ο Β. Μακρίδης εκτός από σπηλαιολόγος, υπεύθυνος & ξεναγός  είναι η «ψυχή» του σπηλαίου. Βρήκε στο σπήλαιο πάνω από 300 δείγματα απολιθωμένων οστών ζώων σε πολύ καλή κατάσταση διατήρησης και συνεργάζεται εδώ και 20 χρόνια με τους επιστήμονες του ΑΠΘ.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ