Γνώρισε τον αντίπαλο σου!

Κάθε φυσική καταστροφή είναι η συνέπεια ενός φυσικού κινδύνου (π.χ. μίας ηφαιστειακής έκρηξης, ενός σεισμού, ενός τσουνάμι, μίας κατολίσθησης) η οποία περνάει από το στάδιο της πιθανότητας σε μία ενεργή φάση με αποτέλεσμα να έχει επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Η ανθρώπινη αδυναμία μπροστά στις φυσικές καταστροφές, επιδεινώνεται από την έλλειψη προγραμματισμού ή την έλλειψη κατάλληλου συστήματος διαχείρισης έκτακτων αναγκών  και οδηγεί σε οικονομικές, δομικές και ανθρώπινες απώλειες. Έχει αποδειχτεί ότι το μέγεθος της απώλειας εξαρτάται από την ικανότητα του πληθυσμού να υποστηρίξει ή να αντισταθεί στην καταστροφή, την ανθεκτικότητά του, την επάρκειά του σε κατάλληλο εξοπλισμό και είδη πρώτης ανάγκης. Πάρτε σαν παράδειγμα τον σεισμό-τσουνάμι της Ινδονησίας το 2004 όπου σκοτώθηκαν περίπου 240.000 άνθρωποι με το ανάλογο φαινόμενο που συνέβη πριν λίγο καιρό στην Ιαπωνία. Στην Ινδονησία τότε δεν υπήρχε σύστημα έγκαιρης πρόβλεψης τσουνάμι με αποτέλεσμα να σκοτωθούν άνθρωποι που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί. Στην Ιαπωνία περιορίστηκε η καταστροφή επειδή προϋπήρχε σχεδιασμός  για την αντιμετώπιση τέτοιων συμβάντων.

Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικός είναι ο σχεδιασμός-γνώση και κατά επέκταση η επιλογή του κατάλληλου συστήματος διαχείρισης έκτακτων αναγκών αξίζει να δούμε την αξιέπαινη προσπάθεια των Ιαπώνων για να περιορίσουν τον κίνδυνο από τα τσουνάμι.

Το πρώτο σύστημα πρόβλεψης τσουνάμι λειτούργησε το 1941, στις ακτές Sanriku της βορειοανατολικής Ιαπωνίας .Η εν λόγω περιοχή αντιμετώπιζε συχνά τον κίνδυνο των τσουνάμι. Ωστόσο σε εθνική κλίμακα το σύστημα πρόβλεψης ξεκίνησε το 1952 από την Ιαπωνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Το σύστημα στηριζόταν στην διαφορά χρόνου μεταξύ των πρώτων σεισμικών κυμάτων P και των S-δευτερεύοντα κύματα-Όταν ένα τοπικό γραφείο έπαιρνε το σήμα από έναν σημαντικό σεισμό τότε μεταδιδόταν διαμέσου τηλεφώνου ή τηλεγραφήματος  στην κεντρική Υπηρεσία όπου εκεί αμέσως γινόταν η επεξεργασία των δεδομένων με το χέρι. Τότε κατά μέσο όρο, η πρόβλεψη εκδιδόταν σε χρόνο περίπου 17 λεπτών.

Για να μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την έκδοση πρόβλεψης τσουνάμι, η Μετεωρολογική Υπηρεσία (JMA), βελτίωσε το δίκτυο επικοινωνίας για τη συλλογή δεδομένων παρατήρησης σεισμού με μία αυτοματοποιημένη επεξεργασία δεδομένων, κλπ., προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία καθορισμού του μεγέθους του σεισμού στο μέτρο του δυνατού. Ως αποτέλεσμα, ο χρόνος που απαιτείται για τις προβλέψεις τσουνάμι μειώθηκε σε περίπου 14 λεπτά το 1980.

Όμως 3 χρόνια αργότερα, όταν στο Nihonkai-Chubu σημειώθηκε σεισμός στις 26 Μαΐου 1983, η JMA πέτυχε η προειδοποίηση για τσουνάμι να πέσει στα 14 λεπτά μετά το σεισμό, όπως είχε προγραμματιστεί. Ωστόσο, για κακή τους τύχη, το παλιρροϊκό κύμα έφτασε στις ακτές, πριν ακόμη εκδοθεί η πρόβλεψη. Το κύμα επιτέθηκε μόλις 7 λεπτά μετά το σεισμό, και 100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από το τσουνάμι.

Ως εκ τούτου, με στόχο την έκδοση πρόβλεψης μέσα σε 7 λεπτά που συνέβη ο σεισμός, η JMA εισήγαγε ένα σύστημα πιο αυτοματοποιημένο. Εντοπίζει τους σεισμούς και εκτελεί αυτόματα όλη τη σειρά των πράξεων επεξεργασίας από τον υπολογισμό της θέσης και του μεγέθους του σεισμού και αποφασίζει για την πιθανότητα ενός τσουνάμι και την έκδοση της αποφάσεως. Την ίδια στιγμή, πληροφορίες για το τσουνάμι άρχισαν να μεταδίδονται από τα ΜΜΕ. Το σύστημα αυτό όντως λειτουργεί κατά τη διάρκεια του Χοκάιντο Nansei-oki  στον σεισμό στις 12 Ιουλίου, το 1993 που εξέδωσε προειδοποίηση για τσουνάμι σε μόλις 5 λεπτά, η οποία ήταν ταχύτερη ακόμη και από τον στόχο που είχαν θέσει εκείνη την εποχή. Δυστυχώς, όμως, ένα τσουνάμι με μέγιστο ύψος 10 μέτρα χτύπησε το νησί Okushiri στα ανοικτά των ακτών Χοκάιντο μόλις 3 λεπτά μετά το σεισμό, σκοτώνοντας 198 άτομα.

Μετά από αυτή την καταστροφή, το υπάρχον δίκτυο παρακολούθησης αναθεωρήθηκε τον Απρίλιο του 1994 με στόχο την περαιτέρω μείωση του χρόνου που απαιτείται για να κρίνουν αν ένα τσουνάμι θα συμβεί ή όχι. Το δίκτυο έγκαιρης ανίχνευσης επεκτάθηκε με την εγκατάσταση σεισμογράφων σε περίπου 180 σημεία σε όλη την Ιαπωνία, και ο χρόνος που απαιτείται για την έκδοση πρόβλεψης τσουνάμι μειώθηκε σε 3 λεπτά. Το ισχύον σύστημα πρόγνωσης τσουνάμι άρχισε να λειτουργεί τον Απρίλιο του 1999 χρησιμοποιώντας ποσοτικές προβλέψεις τσουνάμι, και ενσωματώνει τα επιτεύγματα στις τεχνικές προσομοίωσης τσουνάμι  τα τελευταία χρόνια. Περίπου 100.000 προσομοιώσεις με  τσουνάμι και σεισμούς έγιναν εκ των προτέρων χρησιμοποιώντας διάφορες τοποθεσίες σεισμού, βάθη, και μεγεθών, καθώς και τα αποτελέσματα που είχαν συσσωρευθεί σε μια βάση δεδομένων. Όταν συμβεί σεισμός, το σύστημα ερευνών αυτών των αποτελεσμάτων της προσομοίωσης για τους σεισμούς που μοιάζει να δουλεύει σε σχεδόν πραγματικό σεισμό, αναγγέλλει το ύψος του τσουνάμι που αναμένεται σε διάφορες περιοχές. Σε σύγκριση με τη συμβατική τεχνική της πρόβλεψης του παρελθόντος τα παραδείγματα βασίζονται σε εμπειρικούς κανόνες, το σύστημα αυτό χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα των πραγματικών υπολογισμών με χρήση μοντέλου που καλύπτει το σύνολο της διαδικασίας από την εμφάνιση ενός τσουνάμι που προκλήθηκε από την κίνηση ρήγματος σε περίπτωση σεισμού με τη μετάδοση του κύματος τσουνάμι προς την ακτογραμμή. Έτσι, κατέστη δυνατή η κατανομή της πρόβλεψης χώρων σε πολύ μικρότερα τμήματα με την δυνατότητα περιγραφής του ύψους του προβλεπόμενου τσουνάμι λεπτομερέστερα.

Η εξέλιξη του συστήματος πρόβλεψης τσουνάμι στην Ιαπωνία δεν σταμάτησε εκεί και από την 1 Αυγούστου του 2006, η Ιαπωνία Μετεωρολογική Υπηρεσία άρχισε να παρέχει "Σεισμικές έγκαιρες προειδοποιήσεις (ΕΕΣΑΣ)," που προηγούνται από την άφιξη του κύριου σεισμικού γεγονότος. Οι ΕΕΣΑΣ εκπονούνται από ταχεία ανάλυση των δεδομένων παρατήρησης που λαμβάνονται από σεισμογράφους που βρίσκεται κοντά στο επίκεντρο του σεισμού. Σε ορισμένους σεισμούς, έχει καταστεί δυνατό να μειωθεί ο χρόνος για την έκδοση πρόβλεψης ενός τσουνάμι σε λιγότερο από 2 λεπτά.

Οι Ιάπωνες όμως δεν επαναπαύονται γνωρίζουν ότι και αυτός ο χρόνος πρέπει να πέσει ακόμη περισσότερο και προσπαθούν να βελτιώσουν τα συστήματα ακρίβειας πρόβλεψης μέσω της γνώσης και της έρευνας.

Για να λειτουργήσει ένα σύστημα διαχείρισης έκτακτων αναγκών χρειάζεται να γνωρίζεις τα αδύνατα σημεία όχι μόνο του αντιπάλου σου αλλά και τα δικά σου. Αν αυτός είναι σεισμός ή ηφαιστειακός κίνδυνος ή τεχνολογική καταστροφή ή οτιδήποτε άλλο πρέπει να γνωρίζεις από πριν τι είναι αυτό που σε απειλεί και πάνω του να  στηρίξεις τον όποιο σχεδιασμό λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τις αδυναμίες σου.

O μετριασμός των καταστροφών έχει ως στόχο την μείωση των ανθρώπινων, οικονομικών και περιβαλλοντολογικών απωλειών από κάθε είδους κίνδυνο και δεν είναι ένα παιχνίδι εξουσίας. Οι φυσικές καταστροφές δεν αντιμετωπίζονται μέσα από ανέξοδες αποφάσεις ή από  γιουρούσια άτακτων. Θέλει πολύ δουλειά . Η εκπαίδευση για τη μείωση των καταστροφών αρχίζει από το σχολείο και για να γίνει αυτό χρειάζεται γνώση και κυρίως διαρκή προσπάθεια. Οι Ιάπωνες από το 1941 μάχονται για να προστατευτούν από αυτά τα τρομερά κύματα. Πολλές φορές τα σχέδια τους γκρεμίστηκαν σε κάποια δευτερόλεπτα ωστόσο δε το έβαλαν κάτω και προσπάθησαν υπομονετικά ξανά και ξανά για το καλύτερο. Το ίδιο θα πράξουν και τώρα, μεθοδικά θα βελτιώσουν τα λάθη τους  για να αντιμετωπίσουν τον επόμενο κίνδυνο. Η μάχη μπορεί να φαίνεται άνιση ωστόσο έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς.

 Γεωδίφης

Πηγή-Βικιπαίδεια