Ο ποταμός της μελαγχολίας και το μαυσωλείο των ψυχών στην κοιλάδα του Άδη
Από το Σούλι η περιοχή που κάποτε φιλοξενούσε την Αχερουσία Λίμνη.
«… Άρα το πιο φρικιαστικό απ’ όλα τα δεινά, ο θάνατος, είναι ένα τίποτα για μας. Απλούστατα επειδή, ενόσω εμείς θα ζούμε, εκείνος θα είναι απών, ενώ, όταν θα εμφανιστεί, εμείς δεν θα υπάρχουμε» (Επίκουρου, Επιστολή προς Μενοικέα, Περί Ευτυχίας)....
Η χώρα μας τα τελευταία 100 χρόνια έχει στερηθεί το 65% των υγροτόπων της. Οι αιτίες για την αποστράγγιση λιμνών, ελών και λιμνοθαλασσών ήταν το μεγάλο πρόβλημα της ελονοσίας και η ανάγκη για περισσότερη καλλιεργήσιμη γη. Όμως ο στόχος για μεγαλύτερες γεωργικές εκτάσεις είχε τίμημα καθώς συχνότατα επέφερε βαρύ οικολογικό πλήγμα.
Μία από τις πολλές λίμνες που χάθηκε όχι από φυσικά αίτια αλλά αποκλειστικά και μόνο από τις δραστηριότητες και τις ανάγκες τους είδους «εξολοθρευτή» ήταν η ξακουστή Αχερουσία, το 1960.
Η Αχερουσία λίμνη διασχιζόταν από τον Αχέροντα ποταμό και τους παραποτάμους του Πυριφλεγέθοντα και Κωκυτό, κατελάμβανε μία τεράστια έκταση από το χωριό Χόικα μέχρι τη θάλασσα και από τη Χόικα μέχρι την Παραμυθιά. Ενώ η λίμνη έχει χαθεί, ο Αχέρων ποταμός (δηλαδή αυτός που δεν έχει χαρά ή ποτάμι της μελαγχολίας ή θλίψης),εξακολουθεί να υπάρχει στην περιφέρεια της Ηπείρου και να διασχίζει τους Νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και Πρεβέζης. Το ποτάμι πηγάζει από το Όρος Τόμαρος ,τα Όρη Σουλίου και τις βουνοκορφές της Παραμυθιάς, εκβάλλει στο Ιόνιο Πέλαγος-στο χωριό Αμμουδιά, όπου σχηματίζει Δέλτα από το οποίο διαμορφώνονται τα δύο κύρια έλη της περιοχής( της Σπλάντζας και της Βαλανιδορράχης). Σύμφωνα με την μυθολογία μας κατά την τιτανομαχία οι Τιτάνες έπιναν νερό από τον Αχέροντα όταν ο Δίας για να τους τιμωρήσει μαύρισε και πίκρανε τα νερά του.
Στην «πατρίδα του Άδη» οι αρχαίοι πίστευαν ότι υπάρχει μια κρύπτη για τον κάτω κόσμο. Σε αυτή την γη ο Άδης είχε το πάνω χέρι στους νεκρούς ενώ ο Χάροντας είχε τον ρόλο του βαρκάρη που κουβαλούσε τις ψυχές τους στον Κάτω Κόσμο. Ο σατιρικός Λουκιανός, για την είσοδο στα έγκατα έγραψε τον περίφημο νεκρικό διάλογο του Χάροντα με έναν νεκρό: «Απόδος ω τρισκατάρατε τα πορθμεία» για να λάβει την απάντηση «Ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος…».
Στην περιοχή βρίσκεται ένα από αρχαιότερα μαντεία των νεκρών, από τη μυκηναϊκή εποχή (14ος -13ος αι.π.Χ.). Μέσα σε καταπακτή το θολωτό κτίσμα ως επί το πλείστον από ασβεστόλιθο, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερα χαμηλές τιμές του χρόνου αντήχησης και του θορύβου βάθους, έχει κάνει τους ερευνητές να πιστεύουν ότι ο χώρος ήταν έτσι κατασκευασμένος, ώστε να δημιουργεί στον επισκέπτη έντονα ψυχοακουστικά φαινόμενα. Στο μαυσωλείο των ψυχών του Αχέροντα γίνονταν προσφορές όπως γάλα, μέλι, κρασί και αίμα θυσιασμένων ζώων, για να εξευμενίσουν τους θεούς του υπεδάφους. Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι οι ψυχές ήταν άυλες σαν σκιές. Μετά την προσφορά που συνήθως γινόταν με τεράστια πιθάρια εμφανίζονταν οι «σκιές» των νεκρών και μιλούσαν στον επισκέπτη.
Το ιερό του Αχέροντα ήταν διαφορετικό από το μαντείο της Δωδώνης που βρίσκεται βορειότερα. Στόχος του ήταν η επικοινωνία των συγγενών ή φίλων με τις ψυχές των πεθαμένων και όχι η παροχή χρησμών.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο παραπόταμος του Αχέροντα, Κωκυτός (σημαίνει θρήνος) είχε νερά πικρά καθώς ένα τέρας που ζούσε στις πηγές του τα δηλητηρίαζε. Ο πολιούχος της Παραμυθιάς Άγιος Δονάτος κατάφερε να σκοτώσει το θεριό και τα νερά του Αχέροντα έγιναν πάλι γλυκά, γι’ αυτό ονομάστηκε Γλυκή η τοπική κοινότητα που συναντάται κοντά στο Ζάλογγο.
Γεωλογικά η κοιλάδα του Άδη είναι σχετικά νέα, δημιουργήθηκε τα τελευταία 10.000 χρόνια, αποτελείται από εύφορα αργιλλοαμμώδη φερτά υλικά .Σημαντικό ρόλο στην ανύψωση των οροσειρών είχαν τα ρήγματα της περιοχής. Η διάβρωση των ποταμών, τα καρστικά τοπία, τα αλλουβιακά ριπίδια, τα ρήγματα, οι καταβόθρες, τα καλό νερό τόσο σε ποιότητα όσο και ποσότητα, οι βάλτοι και άλλα γεωλογικά χαρακτηριστικά κάνουν την περιοχή ξεχωριστή. Εκτός από τους πρόσφατους χαλαρούς προσχωσιγενείς σχηματισμούς τα πετρώματα που επικρατούν είναι οι ασβεστόλιθοι(ηλικίες από 195-25 εκ.ετών), οι δολομίτες, οι σχιστόλιθοι, οι εβαπορίτες(σειρά με ανυδρίτες, γύψους και διάπυρα)κά. Οι γύψοι είναι τα παλαιότερα σε ηλικία πετρώματα της περιοχής,280-200 εκ.ετών. Η δημιουργία των κοιτασμάτων γύψου οφείλεται σε εξάτμιση παραθαλάσσιων αρχαίων λιμνών.
Μεγάλο τμήμα της μυθολογίας και της παράδοσης της περιοχής ταυτίζεται με την γεωλογική εξέλιξη του ευρύτερου χώρου. Πρόκειται για μία ενεργά τεκτονική περιοχή με πλούσια γεωμορφολογία όπου το συνεχώς μεταβαλλόμενο γεωπεριβάλλον ίσως επηρέασε την αντίληψη και την φαντασία των αρχαίων και πιθανόν έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις νεώτερες τοπικές και θρησκευτικές παραδόσεις των κατοίκων.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Σεισμοτεκτονικός χάρτης της Ελλάδας-ΙΓΜΕ
2.Βικιπαίδεια
3. Ιστοσελίδα ,paramythia-online.gr
