Σπάνιες γαίες και ηγεμονικοί ανταγωνισμοί

Οι Αμερικανοί έχουν έναν εθισμό με τις σπάνιες γαίες που εισάγονται από την Κίνα.

Γνωρίζουν καλά ότι οι πράσινες τεχνολογίες όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, οι ανεμογεννήτριες, ηλιακοί συλλέκτες, λαμπτήρες φθορισμού βασίζονται σε μέταλλα σπανίων γαιών. Επιπλέον η στρατιωτική τους κυριαρχία εξαρτάται από τις σπάνιες γαίες για τα κατευθυνόμενα πυραυλικά συστήματα, τους δορυφόρους και τα μη επανδρωμένα τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη. Τα διαστημόπλοια της NASA στον Άρη φέρουν ισχυρούς μαγνήτες σπάνιων γαιών. Μαγνήτες έχουν και τα iPads και οι υπολογιστές υψηλής τεχνολογίας .

Η Κίνα ελέγχει το 95 % των σπάνιων γαιών του κόσμου. Τέτοια μεταλλεύματα περιέχουν ουράνιο και θόριο, το πιο ραδιενεργό στοιχείο στον πλανήτη, και η παραγωγή τους είναι τυπικά μια μακρά, πολυσταδιακή διαδικασία που περιλαμβάνει τοξικά χημικά.

''Ξέρουμε πού είναι οι αποθέσεις αυτών των ορυκτών. Μπορεί αυτά να καταλήγουν στο iPhone σας όμως δεν είναι μια ευθεία ή απλή διαδικασία", δήλωσε ο Brad Van Gosen, ένας γεωλόγος με το αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (USGS), στο Ντένβερ.

Πριν από μερικά χρόνια, η Κίνα έδειξε τη δύναμή της, μειώνοντας την παγκόσμια προμήθεια σπάνιων γαιών . Η κίνηση αυτή έκανε τις ΗΠΑ και άλλες χώρες να προσπαθούν να μειώσουν την εξάρτησή τους από την Κίνα. Οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη, με βάση τους νέους επενδυτές και αυτό είχε άμεσες επιπτώσεις στις εταιρείες εξόρυξης στην αγορά σπάνιων γαιών. Τώρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα νέο ορυχείο σχεδόν έτοιμο για να ολοκληρωθεί και δύο ακόμη κοντά στην αδειοδότηση. Αλλά το κρίσιμο σημείο για τη αγορά των σπάνιων γαιών της Κίνας δεν είναι τα νέα ορυχεία, είναι ο σχεδιασμός , η τεχνογνωσία και η υποδομή για την σωστή επεξεργασία των μετάλλων, λένε οι ειδικοί.

Το 2010, η Κίνα ανέβασε το κόστος των σπάνιων γαιών, όταν άρχισε τον περιορισμό των εξαγωγών και χρέωσε τις ξένες εταιρείες με υψηλότερες τιμές. Η φούσκα των τιμών πυροδότησε μια παγκόσμια φρενίτιδα για να ξεφύγουν από τον έλεγχο της Κίνας. Μια νέα εγκατάσταση επεξεργασίας αυστραλιανής ιδιοκτησίας μόλις άνοιξε στη Μαλαισία. Άλλες έχουν προγραμματιστεί στον Καναδά, την Ευρώπη και την Αφρική. Πολλές εταιρείες προσπαθούν επίσης να αναπτύξουν έναν αμερικάνικο πόλο προσφοράς για τις σπάνιες γαίες, με την υποστήριξη από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας των ΗΠΑ .''Οι σπάνιες γαίες είναι πολύ στρατηγικά μέταλλα, και ιδιαίτερα πολύ μεγάλης στρατηγικής σημασίας για την αμυντική βιομηχανία'', δήλωσε ο Curt Freeman, πρόεδρος της Avalon στο Fairbanks της Αλάσκας, μια εταιρεία συμβούλων εξόρυξης. "Υπάρχει ένα ανάμεικτο συναίσθημα στο Κογκρέσο και το Υπουργείο Άμυνας'', είπε.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ορυχείο σπάνιων γαιών στην Καλιφόρνιας ξανάνοιξε το 2010 και αναμένεται να αρχίσει να παράγει μεταλλεύματα εντός του τρέχοντος έτους. Το ορυχείο ήταν κάποτε από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο των σπάνιων γαιών, αλλά έκλεισε το 2002 λόγω των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την πτώση των τιμών. Ένα άλλο ορυχείο έχει προταθεί στο Wyoming, από την καναδική εταιρεία σπάνιων πόρων Element, αλλά αντιμετωπίζει προβλήματα από τους κατοίκους της περιοχής.

Ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα σπάνιων γαιών βρίσκεται στο Bokan Mountain της Αλάσκας. Παλιά εξορυσσόταν ουράνιο, η κορυφή του από γρανίτη στο Νησί Prince of Wales περιέχει πλούσιες φλέβες από κοιτάσματα βαρέων σπάνιων γαιών, ότι καλύτερο θα μπορούσε να βρει κανείς. Το έργο έχει ισχυρή υποστήριξη από την κυβέρνηση της Αλάσκας και από τις κοντινές κοινότητες. Μια καναδική εταιρεία σχεδιάζει να εξάγει το μετάλλευμα και να το μετατρέψει σε οξείδια με μια ειδικά προσαρμοσμένη μονάδα επεξεργασίας. Εκεί έγκειται η πρόκληση.

Παρά το όνομά τους, οι σπάνιες γαίες είναι πραγματικά κοινές στο φλοιό της Γης, αν και σε χαμηλές συγκεντρώσεις. Το ''παρατσούκλι'' πηγάζει από τον 19ο αιώνα, όταν οι ερευνητές έδωσαν το παράξενο όνομα στα σπάνια μέταλλα που βρήκαν. Πρόκειται για 17 στοιχεία που έχουν μια στενή συγγένεια, με παρόμοιες χημικές ιδιότητες και ατομικά βάρη. Το βουνό Bokan Mountain είναι ένα από τα λίγα σημεία στη Γη τα οποία έχουν βαριές σπάνιες γαίες , οι οποίες έχουν μεγαλύτερο ατομικό βάρος. Πρόκειται για κοιτάσματα πλούσια σε ύττριο,το οποίο εμφανίζεται σε όλους τους αισθητήρες από τα αυτοκίνητα με λέιζερ, πυραύλους και τους κινητήρες τζετ.

Επειδή οι σπάνιες γαίες συχνά αναμειγνύονται όλα μαζί σε ένα βράχο, για να ξεχωρίσει κανείς τις βαριές σπάνιες γαίες συνήθως απαιτείται πρώτα η αφαίρεση των ελαφρότερων. Αυτό συνήθως γίνεται με μια σειρά από δεξαμενές χημικών και διαλυτών. Επιπλέον, υπάρχει το ραδιενεργό ουράνιο που πρέπει να ληφθεί υπόψη . Αλλά ο ιδιοκτήτης της Ucore λέει ότι έχει μία νέα τεχνολογία εξόρυξης που απλοποιεί σημαντικά τη διαδικασία αυτή. Η τεχνική βασίζεται στην νανοτεχνολογία για να αφαιρέσει τις ακαθαρσίες και να συγκεντρώσει τις βαριές σπάνιες γαίες σε οξείδια, σύμφωνα με την Ucore. Το Υπουργείο Άμυνας χρηματοδοτεί την έρευνα της Ucore με σύμβαση από τον Οκτώβριο του 2012.

Αλλά μια μελέτη του USGS διαπίστωσε ότι το σύστημα φλεβών του Bokan Mountain είναι πολύ περίπλοκο, με ένα μείγμα από τουλάχιστον δύο δωδεκάδες μεταλλεύματα, είπε ο Van Gosen του USGS. Η μελέτη δημοσιεύθηκε την 22η Ιανουαρίου στην καναδική Journal of Earth Sciences.

''Είναι όλο και πιο περίπλοκη όσο περισσότερο την κοιτάμε," είπε ο Van Gosen.

Ο σύμβουλος εξορυκτικής βιομηχανίας Gareth Hatch σημειώνει ότι η επεξεργασία είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τις εταιρείες εξόρυξης σπάνιων γαιών. Με τόσα πολλά απόβλητα και όχι επαρκείς πόρους υπάρχουν πολλά προβλήματα που πρέπει να λύσουμε.

"Επεξεργασία είναι η βασική πρόκληση για τις αποθέσεις που κυρίως περιέχουν βαριές σπάνιες γαίες, επειδή έχουν κάποια ασυνήθιστα ανόργανα συστατικά που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία πριν'', δήλωσε ο Hatch.

Το USGS έχει πολλά εν εξελίξει σχέδια που εξετάζουν τη γεωλογία του Bokan Mountain, για να κατανοήσουν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο αυτά τα ορυκτά εμφανίστηκαν. ''Η ιδέα είναι να κατανοήσουμε για το πώς αυτά τα κοιτάσματα βρέθηκαν στο φλοιό της Γης, και να χρησιμοποιήσουμε τις γνώσεις μας για να πάμε να βρούμε τους πόρους που έχουν ανάγκη σήμερα όσο ποτέ άλλοτε οι ΗΠΑ" δήλωσε η Σούζαν Karl, γεωλόγος του USGS που εργάζεται στο Anchorage.

Από το 2010, η Βουλή των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ έχει θεσπίσει ειδική νομοθεσία για τον περιορισμό των κανονισμών σε ορυχεία σπανίων γαιών, οι οποίοι όμως δεν έχουν ακόμη περάσει από τη Γερουσία. Η ανακύκλωση των σπανίων γαιών, η οποία δεν είναι πάντα δυνατή με υψηλής τεχνολογίας εξαρτήματα, είναι ένας άλλος τρόπος για να μειωθεί η εξάρτηση από την προσφορά της Κίνας. Νωρίτερα αυτό το έτος, το Υπουργείο Άμυνας απελευθέρωσε 120 εκατομμύρια δολάρια για τα κρίσιμα κοιτάσματα βαρέων σπάνιων γαιών. Αλλά οι εμπειρογνώμονες της βιομηχανίας λένε πως τα χρήματα θα ήταν καλύτερο να δαπανηθούν για την κατασκευή αμερικανικής τεχνογνωσίας και υποδομής στον τομέα των σπάνιων γαιών.

"Από την άποψη επεξεργασίας η Molycorp [στην Καλιφόρνια] έχει την τεχνογνωσία στον διαχωρισμό των σπάνιων γαιών , αλλά εκτός από αυτό, δεν υπάρχει πραγματικά τίποτα περισσότερο στη Βόρεια Αμερική," λέει ο Hatch.

''Η ικανότητα επεξεργασίας και μετατροπής [σπάνιων γαιών] από ορυκτά σε ενώσεις που πηγαίνουν σε εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας είναι το βασικό εμπόδιο όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο'', είπε.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το LiveScience.com

Φωτογραφία-Το εργοστάσιο επεξεργασίας σπάνιων γαιών Molycorp στην Καλιφόρνια