Τι είναι ο μπρούτζος;
Ο μπρούτζος που τόσο λάτρευαν οι αρχαίοι είναι ένα κράμα χαλκού 88%, και κασσίτερου 12%. Η ονομασία του προέρχεται (bronzo ιταλικά) από το λιμάνι που υπήρχε κατά τους αρχαίους χρόνους με την ονομασία Brundisium, στο σημερινό Μπρίντιζι Ιταλίας.
Το λιμάνι αυτό ήταν φημισμένο για την παραγωγή και την διακίνηση αυτού του κράματος. Στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν «κρατέρωμα». Συχνά το κρατέρωμα συγχέεται με τον ορείχαλκο, που είναι κατά βάση κράμα χαλκού–ψευδαργύρου. Στην γλώσσα της αγοράς, «μπρούντζοι» ή «κρατερώματα» αποκαλούνται τα πιο καφεκόκκινα κράματα χαλκού, ενώ τα κράματα χαλκού με χρώμα κιτρινόχρυσο αποκαλούνται ορείχαλκοι.
Ο μπρούτζος ανακαλύφθηκε πολύ πριν από τον ορείχαλκο, γύρω στο 4000 π.Χ. στην Μεσοποταμία, τυχαία όπως συνέβη με όλες τις πρώτες επιστημονικές ανακαλύψεις όταν προσπάθησε να εξάγει χαλκό, του οποίου την παραγωγή και κατεργασία την γνώριζε ήδη, από μεταλλεύματα που περιείχαν και σημαντικό ποσοστό αρσενικού ενώ ο ορείχαλκος ανακαλύφθηκε γύρω στο 2ο αι. π.Χ. από τους Ρωμαίους με την αναγωγή μεικτών μεταλλευμάτων χαλκού–ψευδαργύρου.
Ο μπρούτζος ορισμένες φορές περιέχει μικροποσότητες από άλλα μέταλλα όπως αρσενικό, αντιμόνιο ή μόλυβδο. Το αρσενικό και το αντιμόνιο κάνουν σκληρό το κράμα, ενώ ο μόλυβδος διευκολύνει την χύτευσή του.
Το κύριο συστατικό του μπρούτζου, ο χαλκός είναι ένα από τα πρώτα μέταλλα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος. Ο χαλκός τεντώνεται και μορφοποιείται εύκολα και είναι ανθεκτικός στη διάβρωση και ήταν σημαντικός για τους πρώτους ανθρώπους και συνεχίζει να είναι ένα βασικό υλικό για μια ποικιλία οικιακών, βιομηχανικών, και υψηλής τεχνολογίας εφαρμογών, σήμερα. Χαλκός εμφανίζεται σε πολλές μορφές, αλλά οι συνθήκες που ελέγχουν πώς, πότε και που αποτίθεται ποικίλλουν. Ως αποτέλεσμα, ο χαλκός απαντά σε πολλά διαφορετικά μέταλλα.
Ο χαλκοπυρίτης είναι το ορυκτό που περιέχει τις μεγαλύτερες ποσότητες χαλκού. Γενικά πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο χαλκός συνδέεται με πυριγενείς διαδικασίες, και περίπου τα 2/3 του χαλκού βρίσκονται σε περιβάλλοντα που σχετίζονται μα την ηφαιστειότητα.Τα μεγάλα κοιτάσματα χαλκού αυτού του τύπου βρίσκονται σε ορεινές περιοχές της βορειοδυτικής και νότιας Αμερικής.
Ο χαλκός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε κέρματα και στολίδια από το 8000 π.Χ. Η ανακάλυψη ότι κράματα χαλκού με κασσίτερο παράγουν χάλκινα σηματοδότησε την έναρξη της Εποχής του Χαλκού γύρω στο 3000 π.Χ. Ένα από τα πιο γνωστά δημιουργήματα από χαλκό είναι το Άγαλμα της Ελευθερίας στην Νέα Υόρκη. Το 1886, δημιουργήθηκε από περίπου 80 τόνους φύλλου χαλκού που κόπηκε και σφυρηλατήθηκε με πάχος περίπου 2,3 χιλιοστά. Το άγαλμα, ήταν ένα δώρο προς τις Ηνωμένες Πολιτείες από το λαό της Γαλλίας, και αντιπροσωπεύει την Libertas , δηλαδή την ρωμαϊκή θεά της ελευθερίας. Ωστόσο και ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου ήταν κατασκευασμένο από χαλκό. Ο περίφημος Κολοσσός της Ρόδου, το χάλκινο άγαλμα του ελληνικού θεού του ήλιου πιστεύεται ότι είχε ύψος πάνω από 30 μέτρα, και ομοίως στεκόταν στην είσοδο του λιμανιού.
Το άλλο υλικό του μπρούτζου ο κασσίτερος βρίσκεται πιο δύσκολα από τον χαλκό στην φύση. Δεν οξειδώνεται όταν παραμένει ελεύθερος στην ατμόσφαιρα και δεν προσβάλλεται εύκολα από χημικές ουσίες. Γι' αυτό χρησιμοποιείται για την επικάλυψη διάφορων μετάλλων, για να προφυλάσσονται αυτά από την οξείδωση και την καταστροφή. Η επεξεργασία αυτή των μετάλλων με τον κασσίτερο ονομάζεται επικασσιτέρωση. Ειδικά η λαμαρίνα από σίδηρο ή χάλυβα με λεπτή επικάλυψη από κασσίτερο ονομάζεται λευκοσίδηρος, το οποίο είναι πολύ διαδεδομένο υλικό για την κατασκευή κονσερβών, και παλιότερα χρησιμοποιούταν ευρέως για την κατασκευή μαγειρικών και άλλων οικιακών σκευών.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ,η έλλειψη μεταλλευμάτων κασσίτερου κατά την πρώιμη αρχαιότητα (1000 π.Χ.) οδήγησε Έλληνες και Φοίνικες εμπόρους μέχρι την Ιβηρική και τις μυθικές «Κασσιτερίδες νήσους». Κατά μία εκδοχή, οι Κασσιτερίδες νήσοι συμπίπτουν με την περιοχή της Κορνουάλης στο ΝΔ άκρο της Μεγάλης Βρετανίας όπου υπήρχαν τα πιο πλούσια κοιτάσματα κασσίτερου της Ευρώπης. Εικάζεται επίσης ότι ο άνθρωπος εφηύρε τον σίδηρο, επειδή ο κασσίτερος είχε γίνει δυσεύρετος και ακριβός. Μάλιστα, τα πρώτα αντικείμενα που κατασκεύασε ο άνθρωπος από σφυρήλατο σίδηρο ήταν ίσως πιο μαλακά από το κρατέρωμα. Αργότερα, με την ανακάλυψη του χάλυβα ο άνθρωπος μπόρεσε να φτιάξει αντικείμενα πιο σκληρά από το κρατέρωμα.
Όμως παρά την δυσκολία στην εξεύρεση του κασσίτερου, ο μπρούτζος είχε μεγάλη διάδοση κατά την αρχαιότητα. Αυτό εξηγείται από την σκληρότητα και την αντοχή των όπλων και των χρηστικών αντικειμένων που κατασκευάζονταν από αυτόν. Η εύκολη χύτευση του μπρούτζου, έδινε την ευχέρεια στον τεχνίτη να κατασκευάσει περίτεχνα δημιουργήματα. Ο μπρούτζος έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν από όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς.
Γεωδίφης με πληροφορίες από την Βικιπαίδεια