Η Κοιλάδα των Φαλαινών
Η Κοιλάδα των Φαλαινών Wadi al-Hitan. Φωτογραφίες: Wikimedia Commons.
Οι ασβεστόλιθοι του Ηώκαινου της Αιγύπτου γοητεύουν γεωλόγους και παλαιοντολόγους από όλο τον κόσμο.
Αυτά τα χλωμά, πλούσια σε απολιθώματα πετρώματα κρύβουν την ιστορία μιας αρχαίας θάλασσας και των αξιοσημείωτων πλασμάτων που κάποτε κολυμπούσαν μέσα σε αυτήν.
Η σύγχρονη επιτόπια έρευνα στην κοιλάδα Φαγιούμ, στο Ουάντι Αλ-Χιτάν την Κοιλάδα των Φαλαινών - και στις εμφανίσεις κοντά στην Γκίζα και το Κάιρο αποκαλύπτει πώς η ακτογραμμή του ωκεανού της Τηθύος μετατοπίστηκε κατά τη διάρκεια δεκάδων εκατομμυρίων ετών - και πώς η ζωή προσαρμόστηκε καθώς η στεριά και η θάλασσα αντάλλαξαν θέσεις ξανά και ξανά.
Ερευνητές από το Αιγυπτιακό Γεωλογικό Μουσείο, το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και το Πανεπιστήμιο του Καΐρου συνδυάζουν εργαλεία αιχμής με διαχρονικές μεθόδους πεδίου. Η δορυφορική απεικόνιση και η φωτογραμμετρία με drone παρέχουν εκτεταμένες εικόνες υψηλής ανάλυσης των απολιθωμάτων, ενώ η λεπτομερής στρωματογραφική καταγραφή, η δειγματοληψία ιζημάτων και η ανασκαφή φέρνουν την ιστορία στο προσκήνιο, επίπεδο προς επίπεδο.
Το έργο αποκαλύπτει μια εκπληκτική περιβαλλοντική μεταμόρφωση. Οι χαμηλότερες βραχώδεις μονάδες καταγράφουν ρηχά θαλάσσια κοιτάσματα γεμάτα με Νουμμουλίτες, κοράλλια και μαλάκια - ζωή που άκμασε στα ζεστά, καθαρά νερά της πρώιμης Ηώκαινου περιόδου της Τηθύος.
Πάνω από αυτά τα στρώματα, τα ιζήματα αλλάζουν τόσο σε χρώμα όσο και σε χαρακτήρα, διαβαθμίζοντας προς τα πάνω σε δελταϊκά και γλυκού νερού κοιτάσματα γεμάτα με απολιθώματα χελωνών, κροκοδείλων και πρώιμων χερσαίων θηλαστικών. Είναι ένα γεωλογικό ημερολόγιο της αργής ανάδυσης της Αιγύπτου από τη θάλασσα στη στεριά.
Φωλιασμένη βαθιά στη δυτική έρημο της Αιγύπτου, περίπου 150 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Καΐρου, βρίσκεται το Wadi Al-Hitan, μία από τις πιο εκπληκτικές τοποθεσίες απολιθωμάτων στον κόσμο.
Κάποτε μέρος της απέραντης θαλάσσιας οδού της Τηθύος, αυτή η πλέον άνυδρη κοιλάδα ήταν μια ρηχή παράκτια λιμνοθάλασσα πριν από περίπου 40 έως 50 εκατομμύρια χρόνια, κατά τη διάρκεια του Ηώκαινου.
Εδώ, ομάδες παλαιοντολόγων χαρτογραφούν και συντηρούν σχολαστικά τους αρθρωτούς σκελετούς αρχαίων φαλαινών - συμπεριλαμβανομένων των Basilosaurus isis και Dorudon atrox - των οποίων τα οστά βρίσκονται συχνά ακριβώς εκεί που τα ζώα ήρθαν να «ξεκουραστούν» στον πυθμένα της θάλασσας.
Με την πάροδο του χρόνου, θάφτηκαν σε λεπτόκοκκο ψαμμίτη και ασβεστόλιθο, διατηρώντας τα πάντα, από σπονδύλους και κρανία μέχρι ευαίσθητα πλευρά και υποτυπώδη οπίσθια άκρα.
Τα γύρω πετρώματα αφηγούνται μια παράλληλη ιστορία. Τα εναλλασσόμενα στρώματα ψαμμίτη, μάργας και ασβεστόλιθου καταγράφουν τις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας και του κλίματος - παλιρροιακές επίπεδες περιοχές δίνουν τη θέση τους σε ανοιχτές θαλάσσιες συνθήκες και στη συνέχεια σε λιμνοθάλασσες πνιγμένες από βλάστηση και πρώιμα μαγκρόβια δάση.
Οι γεωχημικοί αναλύουν την ισοτοπική σύνθεση αυτών των ιζημάτων για να ανακατασκευάσουν τις αρχαίες θερμοκρασίες και την αλατότητα του θαλασσινού νερού, ενώ οι ειδικοί στα μικροαπολιθώματα εξετάζουν τρηματοφόρα και οστρακοειδή στο μικροσκόπιο για να προσδιορίσουν πόσο βαθιά και ζεστά ήταν κάποτε τα νερά.
Η αφθονία απολιθωμάτων του Wadi Al-Hitan εκτείνεται πέρα από τις φάλαινες. Η κοιλάδα έχει αποκαλύψει υπολείμματα καρχαριών, πριονόψαρων, σαλαχιών, θαλάσσιων αγελάδων (Sirenia), χελωνών, κροκοδείλων, ακόμη και πρώιμων χερσαίων θηλαστικών, προσφέροντας μια ζωντανή εικόνα ενός οικοσυστήματος σε μετάβαση - ενός από τους τελευταίους σπουδαίους θαλάσσιους βιότοπους πριν η Βόρεια Αφρική ξεκινήσει την αργή της μετατόπιση προς την έρημο.
Η Κοιλάδα των Φαλαινών είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, προστατευόμενο τόσο για το εκπληκτικό αρχείο απολιθωμάτων της όσο και για την στοιχειωτική ομορφιά της ερήμου.
Το περπάτημα μέσα από αυτό μοιάζει με ταξίδι στο χρόνο: οι βράχοι από ψαμμίτη λάμπουν χρυσαφένια στον ήλιο και τα οστά των φαλαινών βρίσκονται μισοεκτεθειμένα στην άμμο - σιωπηλοί μάρτυρες ενός εξαφανισμένου ωκεανού. Είναι ένα γαλήνιο μέρος για να επισκεφθείτε. Ξηρός, άγονος αλλά με πλούσια ιστορία.
Κάθε απολίθωμα, κάθε στρώμα ιζήματος προσθέτει μια νέα πινελιά στο πορτρέτο του Ηώκαινου κόσμου της Αιγύπτου - ενός υποτροπικού παραδείσου όπου οι φάλαινες κολυμπούσαν μέσα σε μαγκρόβια δάση, κοραλλιογενείς υφάλους έσφυζαν από ζωή και οι πρόγονοι των σύγχρονων ελεφάντων έβοσκαν κατά μήκος της ακτής.
Κάτω από την άμμο της ερήμου, αυτοί οι βράχοι εξακολουθούν να ψιθυρίζουν την ιστορία 50 εκατομμυρίων ετών εξέλιξης, θάλασσες που ανέβαιναν και κατέβαιναν και πλάσματα που γεφύρωσαν τους κόσμους της ξηράς και του νερού - όλα γραμμένα σε πέτρα.
Γεωδίφης με πληροφορίες από το ιστολόγιο fossilhuntress
περισσότερα,
https://fossilhuntress.blogspot.com/2025/11/wadi-al-hitan-valley-of-whales.html