Η αρχαία ελληνική αποικία Όλμπια της Σαρδηνίας
Ελληνικός γυάλινος αμφορέας από την Ολβία. Ελληνιστική περίοδος, 2ος αιώνας π.Χ. Αρχαιολογική συλλογή Βερολίνο, Γερμανία.
Αν και το όνομα είναι ελληνικής προέλευσης, λόγω της ελληνικής παρουσίας κατά τον 7ο αιώνα π.Χ., η πόλη της Όλμπια φέρεται ότι κατοικήθηκε για πρώτη φορά από Νουραγικούς είτε από τους Φοίνικες [αν όχι από Μυκηναίους], σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα. Περιέχει ερείπια από την εποχή των Νουραγών έως τη Ρωμαϊκή εποχή, όταν ήταν σημαντικό λιμάνι, και τον Μεσαίωνα, όταν ήταν η πρωτεύουσα του Giudicato της Γαλλούρα, ενός από τα τέσσερα ανεξάρτητα κράτη της Σαρδηνίας. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Καρχηδονιακού Πολέμου, οι Ρωμαίοι πολέμησαν εναντίον των Καρχηδονίων και των Σαρδηνών κοντά στην Όλμπια, όπου ο στρατηγός Άννων πέθανε στη μάχη.
Αεροφωτογραφία της Όλμπια, με ορατά το αεροδρόμιο και το λιμάνι.Από Japs 88/ Βικιπαίδεια.
Γεωλογία
Η Σαρδηνία είναι ενωμένη γεωλογικά με την Κορσική, καθώς και οι δύο βρίσκονται κατά μήκος μιας ορεινής ζώνης που υψώνεται πάνω από 3.950 μέτρα από τον περιβάλλοντα πυθμένα, με μια ηπειρωτική πλαγιά βαθιά διαστρεβλωμένη από υποθαλάσσια φαράγγια. Το νησί είναι ένα υπόλειμμα ενός Ερκυνιακού μπλοκ γνωστού ως Τυρρηνική ήπειρος. Τα πετρώματά του προέρχονται κυρίως από την Παλαιοζωική Εποχή (περίπου 541 έως 252 εκατομμύρια χρόνια πριν). Κατά την Κάμβρια Περίοδο (περίπου 541 έως 485,4 εκατομμύρια χρόνια πριν) κυριαρχούν οι σχιστόλιθοι στα νοτιοδυτικά, ενώ οι Καρβοπερμικοί γρανίτες αποτελούν περισσότερο από το ένα τρίτο της συνολικής έκτασης του νησιού, κυρίως στα ανατολικά υψίπεδα της Γκαλούρα, του Γκοτσεάνο, του Νουόρο και του Σάραμπους.
Το ανάγλυφο του νησιού κυριαρχείται από βουνά από γρανίτη και σχιστόλιθο. Το υψηλότερο σημείο είναι το όρος Λα Μάρμορα (1.834 μέτρα) στον ορεινό όγκο Τζεναρτζέντου. Το κλίμα είναι υποτροπικό και μεσογειακό. Οι βροχοπτώσεις κυμαίνονται από 600 χιλιοστά στις πεδιάδες έως 990 χιλιοστά στα βουνά. Τα ποτάμια της Σαρδηνίας, εκ των οποίων τα Τίρσο και Φλουμέντοσα είναι τα σημαντικότερα, είναι σύντομα και γεμάτα ορμητικά νερά.
Μεγάλο μέρος της καλλιεργήσιμης γης του νησιού είναι αφιερωμένο στην καλλιέργεια δημητριακών και φρούτων. Η Μάκκια - λιβάδια αναμεμειγμένη με θάμνους από κίστο, σχίνα, μυρτιά, φραγκοσυκιές και νανώδεις βελανιδιές - καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της ακαλλιέργητης υπαίθρου. Μια πλούσια βλάστηση που αγαπά το αλάτι βρίσκεται κατά μήκος των ακτών και των βράχων, και αλμυρά έλη εκτείνονται κατά μήκος της ακτής. Τα περισσότερα θηλαστικά είναι σαν αυτά που βρίσκονται στην Ιταλία, αλλά μερικά από αυτά που αξίζουν ιδιαίτερης μνείας είναι μια νυφίτσα της Σαρδηνίας, μια ιθαγενής αγριόγατα, το αγρινό (ένα άγριο πρόβατο που βρίσκεται μόνο στη Σαρδηνία, την Κορσική και την Κύπρο) και ο λαγός του Ακρωτηρίου.
Προϊστορικός και Φοινικικός οικισμός
Το κυρίαρχο χαρακτηριστικό του νησιού (λέγεται ότι υπάρχουν περίπου 7.000 παραδείγματα) είναι τα νουράγκι: κολοβωμένες κωνικές κατασκευές από τεράστια τεμάχια βασάλτη που προέρχονται από σβησμένα ηφαίστεια, χτισμένες σε προϊστορικούς χρόνους χωρίς καμία σύνδεση. Τα περισσότερα νουράγκι είναι αρκετά μικρά, αλλά μερικά είναι προφανώς φρούρια.
Υπάρχει επίσης ένα νουραγικό χωριό κοντά στο Ντοργκάλι με ίχνη περίπου 80 κτιρίων που έχουν εντοπιστεί. Η γνώμη των ειδικών χρονολογεί πλέον τα νουράγκι περίπου στο 1500 έως 400 π.Χ.
Ο πολιτισμός που έχτισε τα νουράγκι πιθανότατα είχε τις ρίζες του στον προϊστορικό πληθυσμό του νησιού, αλλά η προέλευση και οι συγγένειές του είναι αβέβαιες και δεν άφησε γραπτά αρχεία. Είναι πιθανό οι Σερντέν, ένας από τους Λαούς της Θάλασσας που πολέμησαν στην Αίγυπτο τον 13ο και 12ο αιώνα π.Χ., είτε να προήλθαν είτε να εγκαταστάθηκαν στη Σαρδηνία και να έδωσαν στο νησί το όνομά του. Αρχαιολογικά ευρήματα από τον πολιτισμό των νουράγκι υποδηλώνουν μια έντονα οργανωμένη δύναμη φυλετικών κρατών. Η κατεργασία μετάλλου από τοπικά ορυχεία ήταν πιθανώς η κύρια πηγή πλούτου. Ωστόσο, η παρουσία φοινικικών εμπορικών οικισμών κατά μήκος των ακτών της Σαρδηνίας από τον 9ο ή 8ο αιώνα π.Χ. πρέπει να συνέβαλε έντονα στην πρωτοσαρδηνική ευημερία.
Οι φοινίκικες ναυτιλιακές εταιρείες και έμποροι ενδιαφέρονταν φυσικά για τα ορυχεία της Σαρδηνίας και ίδρυσαν εμπορικούς σταθμούς σε τοποθεσίες όπως η Καράλις (σημερινό Κάλιαρι), η Σούλκις (στο νησί Σαντ'Αντίοκο) και η Θάρρος.
Οι προσπάθειες αποικισμού από τους Έλληνες στις αρχές του 6ου αιώνα (στην Όλβια στη βορειοανατολική Σαρδηνία) ήταν ανεπιτυχείς λόγω της αντίστασης των Φοινίκων. Αφού η Καρχηδόνα απέκτησε την ηγεσία επί των δυτικών Φοινίκων, ο αγώνας για την κυριαρχία στη δύση προκάλεσε την άσκηση πιο άμεσου ελέγχου επί των αποίκων στο νησί. Μετά από μια μακρά περίοδο ειρηνικής συνύπαρξης με τους αυτόχθονες πληθυσμούς, οι Καρχηδόνιοι ξεκίνησαν, περίπου το 500 π.Χ., την στρατιωτική κατάκτηση των πιο παραγωγικών περιοχών της Σαρδηνίας, εκδιώχνοντας τους πρωτοσαρδηνούς στα βουνά.
Ρωμαϊκή κυριαρχία
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Καρχηδονιακού Πολέμου (264–241 π.Χ.) οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να καταλάβουν τη Σαρδηνία, αλλά μόλις το 238 π.Χ. μπόρεσαν να εκμεταλλευτούν μια εξέγερση Καρχηδονίων μισθοφόρων για να απαιτήσουν την παράδοση του νησιού. Οι ιθαγενείς φυλές αντιτάχθηκαν στους Ρωμαίους, αλλά κατακτήθηκαν μετά από αρκετές αιματηρές εκστρατείες. Το νησί έγινε επαρχία υπό έναν πραίτορα στη δικαιοδοσία του οποίου προστέθηκε η Κορσική λίγο αργότερα (227). Μια εξέγερση το 215 π.Χ., που υποκινήθηκε από τους Καρχηδόνιους, κατεστάλη από τον Τίτο Μάνλιο Τορκουάτο. Μετά την αποτυχία αυτής της εξέγερσης, το νησί αντιμετωπίστηκε ως κατακτημένη περιοχή. Δεν περιείχε ούτε μία ελεύθερη πόλη και οι κάτοικοί του ήταν υποχρεωμένοι να πληρώνουν ένα σημαντικό δέκατο σε σιτηρά.
Οι εξεγέρσεις των ορεινών φυλών το 181 και το 114 π.Χ. καταπνίγηκαν από τους Ρωμαίους, αλλά ακόμη και την εποχή του Στράβωνα (περ. 64 π.Χ.–21 μ.Χ.) υπήρξε σημαντική ληστεία. Όταν ο Αύγουστος αναδιοργάνωσε τις επαρχίες, η διοίκηση της Σαρδηνίας και της Κορσικής περιήλθε στη Γερουσία, ένας χαρακτηρισμός που υποδήλωνε ένα βαθμό σταθερότητας στα νησιά. Το 6 μ.Χ., ωστόσο, οι συχνές αναταραχές οδήγησαν τον Αύγουστο να ασκήσει αυτοκρατορικό έλεγχο και να διορίσει έναν έπαρχο για να επιβλέπει την αποκατάσταση της τάξης.
Το 67 μ.Χ. ο Νέρωνας επέστρεψε τη Σαρδηνία (αλλά όχι την Κορσική) στη Γερουσία σε αντάλλαγμα για την Αχαΐα, και η πρώτη στη συνέχεια κυβερνήθηκε από έναν legatus pro praetore. Ο Βεσπασιανός κατέλαβε τη Σαρδηνία λίγο πριν το 78 μ.Χ. και την έθεσε υπό αυτοκρατορικό επιτρόπου. Επιστράφηκε στη Γερουσία λίγο πριν από τη βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου, όταν το νησί κυβερνιόταν από έναν επιτρόπου. Είτε ο Κόμμοδος είτε ο Σεπτίμιος Σεβήρος την ανέλαβαν ξανά και την έθεσε υπό επιτρόπου. Οι συχνές αλλαγές στη διοικητική εξουσία μαρτυρούν τη δυσκολία που αντιμετώπισαν οι Ρωμαίοι κατά τη διακυβέρνηση του νησιού.
Την εποχή του Πλίνιου, η Κάλιαρι ήταν η μόνη πόλη με ρωμαϊκά πολιτικά δικαιώματα στη Σαρδηνία (άγνωστο πότε έλαβε το προνόμιο). Μια ρωμαϊκή αποικία ιδρύθηκε στο Turris Libisonis (τώρα Πόρτο Τόρες), αλλά λίγα έχουν αναφερθεί για το νησί υπό την αυτοκρατορία, εκτός από τον ρόλο του ως σιτοβολώνας και την επικράτηση της ληστείας εκεί. Χρησιμοποιήθηκε συχνά ως τόπος εξορίας.
Γεωδίφης με πληροφορίες από την britannica.com
περισσότερα
https://en.wikipedia.org/wiki/Olbia
https://cotedazurfrance.com/offers/archaeological-site-of-olbia-hyeres-en-3001523/
https://arxeion-politismou.gr/2025/09/sardinia-chalkos-iviriki.html
https://www.britannica.com/place/Sardinia-island-Italy