Μοιράζονται πράγματι οι άνθρωποι και οι χιμπατζήδες το 99% του DNA τους;
Λέγεται συχνά ότι οι άνθρωποι και οι χιμπατζήδες μοιράζονται σχεδόν το 99% του DNA τους, αλλά ισχύει αυτό; (Εικόνα: Tambako the Jaguar μέσω Getty Images).
Η συχνά αναφερόμενη ομοιότητα 99% μεταξύ του DNA ανθρώπου και χιμπατζή παραβλέπει βασικές διαφορές στα γονιδιώματα.
Οι χιμπατζήδες, μαζί με τους μπονόμπο, είναι οι στενότεροι εν ζωή συγγενείς των ανθρώπων. Μάλιστα, ίσως έχετε ακούσει ότι οι άνθρωποι και οι χιμπατζήδες μοιράζονται το 98,8% του DNA τους.
Αλλά ισχύει αυτό στην πραγματικότητα; Και τι σημαίνει στην πραγματικότητα «παρόμοιο DNA»;
Η αλήθεια είναι ότι η συχνά αναφερόμενη ομοιότητα 98,8% μεταξύ του DNA του χιμπατζή ( Pan troglodytes ) και του ανθρώπου ( Homo sapiens ) παραβλέπει βασικές διαφορές στα γονιδιώματα του είδους, δήλωσαν ειδικοί.
Το DNA των ανθρώπων και των χιμπατζήδων αποτελείται από τέσσερα βασικά δομικά στοιχεία ή νουκλεοτίδια: αδενίνη (A), γουανίνη (G), κυτοσίνη (C) και θυμίνη (T). Τα γονιδιώματα και των δύο ειδών μπορούν να θεωρηθούν ως μια «σειρά από τα γράμματα A, C, G και T... μήκους περίπου 3 δισεκατομμυρίων γραμμάτων», δήλωσε ο David Haussler , επιστημονικός διευθυντής στο Ινστιτούτο Γονιδιωματικής του UC Santa Cruz.
Όταν οι επιστήμονες συγκρίνουν το DNA ανθρώπων και χιμπατζήδων, προσδιορίζουν την αλληλουχία γραμμάτων (νουκλεοτιδίων) και στα δύο γονιδιώματα και αναζητούν τμήματα DNA όπου υπάρχει μεγάλη επικάλυψη μεταξύ των δύο γονιδιωμάτων. Στη συνέχεια, μετρούν τον αριθμό των αντίστοιχων γραμμάτων σε αυτές τις περιοχές.
«Είναι σαν να συγκρίνεις μια εκδοχή ενός πολύ μεγάλου μυθιστορήματος με μια άλλη, πολύ ελαφρώς επεξεργασμένη εκδοχή», είπε ο Χάουσλερ.
Πρώιμες έρευνες υποδεικνύουν ότι τα γονιδιώματα ανθρώπων και χιμπατζήδων είναι πανομοιότυπα σε ποσοστό άνω του 98%. «Αυτό σημαίνει ότι για κάθε μέρος του ανθρώπινου γονιδιώματος όπου ο χιμπατζής έχει μια αντίστοιχη αλληλουχία DNA, κατά μέσο όρο 1 στα 100 νουκλεοτίδια (μονές βάσεις A, C, T ή G) είναι διαφορετικό», εξήγησε η Katie Pollard , διευθύντρια του Ινστιτούτου Επιστήμης Δεδομένων και Βιοτεχνολογίας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα τα συμφραζόμενα, οι άνθρωποι μοιράζονται περίπου το 99,9% του DNA τους μεταξύ τους, είπε ο Haussler.
Ωστόσο, το ποσοστό του 99% είναι παραπλανητικό, επειδή εστιάζει σε τμήματα του DNA όπου τα γονιδιώματα του ανθρώπου και του χιμπατζή μπορούν να ευθυγραμμιστούν άμεσα και αγνοεί τμήματα των γονιδιωμάτων που είναι δύσκολο να συγκριθούν, δήλωσε ο Tomas Marques-Bonet , επικεφαλής της ομάδας Συγκριτικής Γονιδιωματικής στο Ινστιτούτο Εξελικτικής Βιολογίας (CSIC/UPF) στη Βαρκελώνη της Ισπανίας.
Τμήματα ανθρώπινου DNA χωρίς σαφές αντίστοιχο στο DNA του χιμπατζή αποτελούν περίπου το 15% έως 20% του γονιδιώματος, δήλωσε ο Marques-Bonet. Για παράδειγμα, ορισμένα τμήματα DNA υπάρχουν σε ένα είδος αλλά λείπουν από το άλλο. Αυτές οι ενθέσεις είναι γνωστές ως «εισαγωγές και διαγραφές». Κατά τη διάρκεια της εξέλιξης από έναν κοινό πρόγονο, ορισμένα τμήματα DNA σε ένα είδος αποκόπηκαν και επανασυνδέθηκαν αλλού κατά μήκος του χρωμοσώματος.
Έτσι, ενώ προηγούμενες μελέτες υποδήλωναν μια ομοιότητα 98% έως 99%, οι συγκρίσεις που περιλαμβάνουν περιοχές που είναι πιο δύσκολο να ευθυγραμμιστούν ωθούν αυτή τη διαφορά πιο κοντά στο 5% έως 10%, δήλωσε ο Marques-Bonet. «Και αν λάβουμε υπόψη τις περιοχές που εξακολουθούν να είναι πολύ περίπλοκες για να ευθυγραμμιστούν σωστά με την τρέχουσα τεχνολογία, η πραγματική συνολική διαφορά είναι πιθανό να ξεπεράσει το 10%», είπε.
Στην πραγματικότητα, μια μελέτη του 2025 διαπίστωσε ότι τα γονιδιώματα ανθρώπων και χιμπατζήδων διαφέρουν περίπου κατά 15% όταν συγκρίνονται άμεσα και πλήρως. Αλλά αν χρησιμοποιηθεί αυτή η άμεση μέθοδος, τότε υπάρχει ακόμη και μεγάλη μεταβλητότητα εντός των ίδιων των ειδών - έως και 9% μεταξύ των χιμπατζήδων, σύμφωνα με τη μελέτη του 2025.
«Σε αυτό το πλαίσιο, η στενή γενετική σχέση μεταξύ ανθρώπων και χιμπατζήδων δεν έχει αλλάξει», έγραψε σε μεταφρασμένο άρθρο ο Martin Neukamm , χημικός στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη του 2025 .
Οι διαφορές μεταξύ των γονιδιωμάτων ανθρώπων και χιμπατζήδων έγκεινται κυρίως στο μη κωδικοποιητικό DNA, τα τμήματα που δεν κωδικοποιούν μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη και που αποτελούν περίπου το 98% του γονιδιώματος, σύμφωνα με τον Pollard.
Οι διαφορές στο μη κωδικοποιητικό DNA έχουν μεγάλο αντίκτυπο. Ενώ το κωδικοποιητικό DNA περιέχει τις οδηγίες για την κατασκευή πρωτεϊνών, οι «ρυθμιστικές περιοχές» που βρίσκονται στο μη κωδικοποιητικό DNA ελέγχουν πώς, πότε και πού παράγονται αυτές οι πρωτεΐνες, εξήγησε ο Marques-Bonet. Λειτουργούν σαν διακόπτες, ελέγχοντας εάν ένα γονίδιο είναι ενεργοποιημένο ή απενεργοποιημένο.
Γι' αυτό μια μικρή τροποποίηση στο γονιδίωμα, ειδικά σε αυτές τις ρυθμιστικές περιοχές, μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες διαφορές στα χαρακτηριστικά. «Μια μικρή αλλαγή στο DNA μπορεί να έχει μεγάλες συνέπειες για τον τρόπο που εκφράζεται αυτό το DNA», είπε ο Haussler, «και, με τη σειρά τους, οι αλλαγές στην έκφραση μπορούν να οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερες αλλαγές στον φαινότυπο - τον επιστημονικό όρο για χαρακτηριστικά όπως τριχωτό ή όχι, μεγάλο ή μικρό, κ.λπ.»
Έτσι, ενώ οι χιμπατζήδες και οι άνθρωποι μοιράζονται το ίδιο γενετικό κιτ εργαλείων, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται αυτά τα εργαλεία κάνει μεγάλη διαφορά. «Οι άνθρωποι και οι χιμπατζήδες αποτελούνται ουσιαστικά από τα ίδια δομικά στοιχεία (πρωτεΐνες), αλλά αυτά χρησιμοποιούνται με κάπως διαφορετικούς τρόπους για να δημιουργήσουν έναν άνθρωπο σε σχέση με έναν χιμπατζή», δήλωσε ο Πόλαρντ.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα livescience
https://www.livescience.com/archaeology/human-evolution/do-humans-and-chimps-really-share-nearly-99-percent-of-their-dna