Ο παλαιότερος χειρόγραφος κώδικας των Μάγια

Σελίδες σωζόμενες από τον κώδικα Grolier CODEX, Πηγή-ENRICO FERORELLΙ.

Οι Μάγια ήταν ένας από τους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου. Στην «κλασική» περίοδο, 250-900 μ.Χ, οι πόλεις τους με εντυπωσιακή μνημειακή αρχιτεκτονική και τεράστιους πληθυσμούς είχαν εξαπλωθεί σε μια μεγάλη έκταση σε αυτό που είναι τώρα το Μεξικό, το Μπελίζ,η Γουατεμάλα και η Δυτική Ονδούρα.

Πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τους Μάγια προέρχονται από κώδικες - βιβλία από χαρτί χαραγμένα σε φλοιό συκιάς. Από τα χιλιάδες βιβλία που μας άφησε η μακραίωνη ιστορία τους, μόνο τρεις κώδικες  έχουν επιβιώσει, όλοι γραμμένοι μετά το 900 μ.Χ. τους οποίους έφεραν στην Ευρώπη οι Ισπανοί. Τα ονόματα τους προέρχονται από τις πόλεις όπου είχαν αρχειοθετηθεί: Δρέσδη, Μαδρίτη και Παρίσι.

Τώρα, μετά από χρόνια συζήτησης για την αυθεντικότητά του, μπορούμε να προσθέσουμε και ένα τέταρτο χειρόγραφο - το Grolier Codex. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο μας υπολογίζει τα χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού. Για τους Μάγια δεν υπολογίζονται από την ημέρα που ορίζει το Γρηγοριανό ημερολόγιο αλλά από την 11η Αυγούστου 3114 π.Χ.Τα ημερολόγια τους είναι κυκλικά, 260 ημερών.

Από τα σωζόμενα χειρόγραφα, η Δρέσδη είναι η πιο λεπτή και καλύτερα διατηρημένη, περιέχει αστρονομικούς πίνακες, καθώς και ημερολόγια. Σε 56 σελίδες, ο κώδικας Μαδρίτη είναι ο μεγαλύτερος από τα σωζόμενα χειρόγραφα. Πιστεύεται ότι έχει γραφτεί στην περιοχή Yucatan του Μεξικού τον 17ο αιώνα. Περιέχει περίπου 250 ημερολόγια που ασχολούνται με ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που σχετίζονται με τη γεωργία, τα τελετουργικά που σχετίζονται με την έλευση των βροχών και τη θεότητα της βροχής Chaak, τον κύκλο του ηλιακού έτους,το κυνήγι και την παγίδευση, την θανάτωση των αιχμαλώτων πολέμου, το σκάλισμα εικόνων των θεών και τη μελισσοκομία. Ο κώδικας Παρίσι περιέχει ιστορίες που δεν έχουν μέχρι στιγμής κατανοηθεί, αλλά περιλαμβάνει επίσης σελίδες αφιερωμένες σε θεότητες, ημερομηνίες και σε αστερισμούς. Η προέλευσή του είναι άγνωστη, αλλά οι μελετητές συμφωνούν ότι το βιβλίο γράφηκε στο Μαϊγιαπάν [Μεξικό], περίπου το 1450 μ.Χ..

Ο τέταρτος κώδικας ήρθε στο φως το 1971, όταν η Grolier Club στην πόλη της Νέας Υόρκης παρουσίασε ένα χειρόγραφο που φέρεται να βρέθηκε σε μια σπηλιά στο Μεξικό. Επειδή το χειρόγραφο ανακτήθηκε από αρχαιοκάπηλους και όχι από αρχαιολόγους και στη συνέχεια πέρασε στα χέρια ενός ιδιώτη συλλέκτη, η γνησιότητά του έχει αμφισβητηθεί. Ένας διάσημος μελετητής των Μάγια, ο Βρετανός λόγιος Sir J. Eric Thompson, υποστήριξε ότι ο κώδικας ήταν πλαστός.

Πρόσφατα, τέσσερις ερευνητές των Μάγια διεξήγαγαν εξαντλητική μελέτη του κώδικα Grolier, φέρνοντας μαζί και σε βάθος ανάλυση όλων των διαθέσιμων στοιχείων σχετικά με το χειρόγραφο. Το κυριότερο συμπέρασμα είναι ότι πρόκειται για αυθεντικό, καθιστώντας το παλαιότερο γνωστό μεσοαμερικανικό χειρόγραφο. Πιστεύεται ότι τα αποσπάσματα του έχουν γραφτεί μεταξύ 900 και 1250 μ.Χ.

Η γνησιότητα του χειρογράφου έχει υποστηριχθεί με διάφορους τρόπους. Ο κώδικας περιέχει αστρονομικούς πίνακες από την Αφροδίτη και ενδείξεις ημέρας, ωστόσο οι μετέπειτα κώδικες Δρέσδη, Μαδρίτη και Παρίσι χαρακτηρίζονται από πιο σύνθετη γραμματική, πιο επεξηγηματικά κείμενα και περισσότερες εικόνες. Φαίνεται ότι ο κώδικας Grolier είναι ένα έργο που προορίζεται για χρήση από άτομα λιγότερο ειδικευμένα στην ανάγνωση και τη γραφή, αλλά περιγράφει και συνδέει τις ημέρες, με θεούς και τη σημασία τους με τους κύκλους της Αφροδίτης.

Το γεγονός ότι τόσο λίγα βιβλία των Μάγια έχουν διασωθεί οφείλεται εν μέρει στο υγρό τροπικό κλίμα, το οποίο δεν είναι ευνοϊκό για την διαφύλαξη του χαρτιού. Τον 16ο αιώνα, ωστόσο, οι Ισπανοί εισβολείς αναφέρουν ένα τεράστιο αριθμό βιβλίων για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων σε χρήση από τους Μάγια, των οποίων η απώλειά τους οφείλεται στους Ισπανούς μοναχούς, οι οποίοι πιστεύεται ότι έκαψαν όλα τα αιρετικά βιβλία τους. Από τους πιο ένθερμους ήταν ο Diego de Landa, ένας Φραγκισκανός μοναχός ο οποίος υπηρέτησε ως επίσκοπος του Γιουκατάν και έκαψε χιλιάδες βιβλία. Είναι μια τραγωδία που έχουν απομείνει μόλις τέσσερα, με το Grolier Codex να λαμβάνει τη θέση του ως το παλαιότερο από αυτά τα αξιόλογα χειρόγραφα.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Elizabeth Graham, Καθηγήτρια Μεσοαμερικανικής Αρχαιολογίας, UCL

2.heritagedaily.com