Η αρχή και το τέλος του ηφαιστείου Paricutin

Η ξαφνική γέννηση σε ένα μεξικάνικο καλαμποκοχώραφο

Στις 20 Φεβρουαρίου 1943, o Dionisio Pulido εργαζόταν στο χωράφι του λίγο έξω από ένα ινδιάνικο χωριό της Tarascan –Paricutin(Μεξικό). Ο ίδιος και η οικογένειά του είχε περάσει την μέρα προετοιμάζοντας  για  την εαρινή σπορά με τον καθαρισμό των θάμνων, τοποθετώντας τους σε σωρούς για καύση. Περίπου στις 4 το απόγευμα, ο Pulido άφησε τη γυναίκα του και κατευθύνθηκε σε ένα γειτονικό χώρο, έτσι ώστε να μπορεί να βάλει φωτιά σε μια νέα στοίβα. Όταν έφτασε, παρατήρησε κάτι παράξενο: στην κορυφή ενός μικρού λόφου μια τεράστια ρωγμή, πάνω από 2 μέτρα πλάτος και 47μέτρα σε μήκος, είχε εμφανιστεί στη γη. Κατά την πρώτη στιγμή ο Pulido δεν έδωσε σημασία, η ρωγμή φαινόταν μόνο σαν να ήταν 30 εκατοστά βαθιά. Όπως άναβε το σωρό με τα ξύλα, ωστόσο, ο ήχος από ένα θόρυβο βούιζε σε όλη το περιοχή και το έδαφος άρχισε να τρέμει. Ο  Pulido γύρισε να κοιτάξει πίσω προς τη ρωγμή και είδε ότι το έδαφος δεν είχε αυξηθεί πάνω από 2 μέτρα σε ύψος και λεπτή γκρίζα στάχτη άρχισε να χύνεται έξω από την τρύπα. Αμέσως περισσότερος καπνός άρχισε να εμφανίζεται με συριγμό, δυνατό και συνεχή. Και υπήρχε μια μυρωδιά του θείου, είπε ο Pulido αργότερα σε  μάρτυρες.

Ο Pulido τρομοκρατημένος από αυτά τα γεγονότα προσπάθησε να βρει τη γυναίκα και τους γιους του, αλλά μάταια. Προσπάθησε να σώσει τα βόδια του, αλλά και αυτά είχαν επίσης εξαφανιστεί. Απελπισμένος ότι ποτέ δεν θα τα δει και πάλι, πήδηξε πάνω στο άλογό του και πήγε γρήγορα στην πόλη. Εκεί ήταν στην ευχάριστη θέση να βρει την οικογένεια και τους φίλους να τον περίμεναν. «Φοβούνταν ότι ήμουν νεκρός και ότι ποτέ δεν θα με δουν και πάλι», είπε ο Pulido.

Στο χωράφι του Pulido  είχε εμφανιστεί ξαφνικά ένα νέο ηφαίστειο. Το περιστατικό στο Paricutin ήταν η πρώτη φορά που οι επιστήμονες αντιμετώπιζαν όμως κατόπιν αντιλήφθηκαν ότι ήταν στην ευχάριστη θέση να παρατηρήσουν ένα ηφαίστειο από τη γέννηση μέχρι την εξαφάνιση του. Μέσα από αυτά τα γεγονότα θα μπορούσαν να  κατανοήσουν τις ισχυρές δυνάμεις στα βάθη της γης που διαμορφώνουν την επιφάνεια του πλανήτη μας.

Ηφαιστειακή ζώνη[ Trans-Mexican]

Η πόλη της Paricutin βρισκόταν στην καρδιά της ηφαιστειακής ζώνης Trans-Mexican, μια περιοχή που τρέχει 900 χιλιόμετρα ανατολικά προς τα δυτικά σε όλο το κεντρικό και νότιο Μεξικό. Η ζώνη περιλαμβάνει την οροσειρά Σιέρα Νεβάδα (η οποία είναι ένα εξαφανισμένο ηφαιστειακό κέντρο) μαζί με χιλιάδες μικρότερους κώνους σκωριών και ηφαίστεια. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εκατομμυρίων χρόνων έχει δημιουργήσει ένα υψηλό οροπέδιο από αποθέσεις, 1.8 χιλιόμετρα βαθύ. Το έδαφος, λόγω της ηφαιστειακής προέλευσης του, περιέχει μια ευρεία ποικιλία από στοιχεία που είναι εύκολο για τα φυτά να απορροφήσουν. Αυτό κάνει η γη πολύ εύφορη. Το έδαφος, σε συνδυασμό με τους υγρούς ανέμους από τον Ειρηνικό Ωκεανό, καθιστά τη ζώνη την πιο παραγωγική γεωργική γη στο Μεξικό.

Παρόλο που η ζώνη είχε μια μακρά ιστορία ηφαιστειακής δραστηριότητας, οι κάτοικοι της Paricutin νόμιζαν ότι είχαν ακούσει τον ήχο της βροντής ως κάτι φυσιολογικό κατά τις εβδομάδες που προηγήθηκαν της έκρηξης, αν και ήταν προβληματισμένοι από την απουσία σύννεφων στον ουρανό. Αυτό που δημιούργησε τον ήχο, ωστόσο, ήταν η κίνηση του μάγματος βαθιά μέσα στη γη. Σύντομα, όμως, οι κάτοικοι άρχισαν να αισθάνονται δονήσεις στο έδαφος, και άρχισαν να αντιλαμβάνονται  αυτό που πρόκειται να συμβεί.

Μετά την εντυπωσιακή εμφάνισή του, το ηφαίστειο αυξήθηκε γρήγορα. Εκείνη την πρώτη βραδιά , ο Celedonio Γκουτιέρες, ο οποίος είδε την έκρηξη από την πόλη θυμήθηκε, «όταν η νύχτα άρχισε να πέφτει, ακούσαμε θορύβους σαν το κύμα της θάλασσας, και κόκκινες φλόγες της φωτιάς στο σκοτεινό ουρανό, κάποια άνοδο 800 μέτρων και άνω στον αέρα, που ξέσπασε σαν χρυσός κατιφές, και μια τεχνητή βροχή σαν φωτιά έπεσε στο έδαφος.»

Το ηφαίστειο αυξήθηκε κατά την εκτόξευση θραυσμάτων, τα οποία κυμαίνονταν από τη διάμετρο ενός μπιζελιού με εκείνη ενός καρυδιού, μαζί με μεγαλύτερα θραύσματα που αποκλαούνται "βόμβες". Οι βόμβες συχνά είναι ακόμα λιωμένες όταν ρίχνονται από το ηφαίστειο και παράγουν φωτεινές παραβολικές τροχιές στον ουρανό καθώς πέφτουν στο έδαφος. Επειδή είναι ακόμα μαλακές, ενώ κινούνται μέσω του αέρα, οι βόμβες παίρνουν ένα βελτιωμένο, αεροδυναμικό σχήμα.

Δεδομένου ότι οι βόμβες και λιθάρια δημιουργήθηκαν γύρω από τη βάση της έκρηξης, σχημάτισαν ένα απότομο κωνικό σχήμα που συχνά αναφέρεται ως σκωρία, ή κώνος σκωριών. Σε λίγο περισσότερο από 24 ώρες, ο κώνος του ηφαιστείου Paricutin είχε ανυψωθεί σε πάνω από 50 μέτρα. Μέσα σε έξι μέρες είχε διπλασιαστεί αυτό το ύψος.

Τον Μάρτιο, περίπου ένα μήνα μετά την έκρηξη ,έφθασε ο William F. Foshag, επιμελητής ορυκτών στο Εθνικό Μουσείο των ΗΠΑ. Μαζί με το μεξικάνικο ομόλογό του Δρ. Jenaro Gonzlez-Reyna, ο Foshag θα περάσει τα επόμενα χρόνια προσπαθώντας να τεκμηριώσει τον κύκλο ζωής του ηφαιστείου. Ο Froshag ήταν υπεύθυνος για τη συλλογή δειγμάτων και φωτογραφιών από το Paricutin που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται από τους επιστήμονες σήμερα, ενώ κάνουν ηφαιστειακή έρευνα.

Η προσοχή του κόσμου

Η ξαφνική εμφάνιση ενός νέου ηφαιστείου τράβηξε την προσοχή του κόσμου. Δημοσιογράφοι από εφημερίδες και περιοδικά έσπευσαν στην περιοχή. Το περιοδικό Life στο εξώφυλλο του τοποθέτησε μια εικόνα του Foshag με το ηφαίστειο στο παρασκήνιο. Πιλότοι επιβατικών αεροσκαφών ήθελαν να δουν τον κώνο και για να συναρπάσουν τους επιβάτες πέταξαν από αυτό. Το Hollywood δεν έμεινε αδιάφορο και σύντομα ξεκίνησε  τα γυρίσματα μιας ταινίας, με τίτλο «Καπετάνιος από την Καστίλη»( Captain from Castile), στην περιοχή και με τη χρήση του ηφαιστείου ως ένα δραματικό σκηνικό.

Οι κάτοικοι της Paricutin ικανοποιήθηκαν με τη δουλειά που είχαν ως κομπάρσοι στην ταινία, σχεδόν αποζημιώθηκαν για τη ζημία που το ηφαίστειο τους έκανε. 

Τον Ιούνιο του 1943 η λάβα άρχισε να ρέει προς το χωριό, το οποίο έπρεπε να εκκενωθεί. Λίγους μήνες αργότερα, η λάβα πέρασε επίσης πάνω από την κοντινή πόλη του San Juan. Τελικά το μόνο που είχε απομείνει από τους οικισμούς ήταν το καμπαναριό μιας εκκλησίας που έμεινε άθικτο  από την θαλάσσια λάβα που είχε καλύψει 10 τετραγωνικά μίλια.

Σήμερα το ηφαίστειο έχει σιωπήσει. Οι επισκέπτες μπορούν να γνωρίσουν την Paricutin ταξιδεύοντας στην κοντινή πόλη της Angahuan που επέζησε της έκρηξης. Αυτή η θέση είναι γνωστή ως «Μπαλκόνι του Paricutin» και από τη θέση του στην κορυφή ενός βουνού τόσο το σβησμένο ηφαίστειο και τα γύρω πεδία λάβας μπορεί να παρατηρηθούν μαζί με τα ερείπια του ναού του San Juan. Το καμπαναριό της εκκλησίας εξακολουθεί να στέκεται σαν ένας μοναχικός φρουρός πάνω από την συμπαγοποιημένη  λάβα αποτελώντας μέρος από τα θαύματα του φυσικού κόσμου.

Ο τελικός τύπος του ηφαιστείου Paricutin, ήταν ένας κώνος σκωρίας. Αυτό το είδος του ηφαιστείου μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά και να οικοδομήσει ένα μεγάλο κωνικό σχήμα βουνού με απότομες πλαγιές. Συχνά ξεσπούν για λιγότερο από μια δεκαετία, τότε ξαφνικά γίνονται αδρανή και δεν ξεσπάνε πάλι. Ο τύπος των εκρήξεων από τέτοιους κώνους είναι γνωστός ως Στρομπολική έκρηξη, επειδή η λάβα ρέει έξω από ένα ενιαίο σύστημα διεξόδου που μοιάζει με εκείνο στο ηφαίστειο Στρόμπολι στην Ιταλία.

Το τέλος του ηφαιστείου

Το Paricutin ήταν πολύ δραστήριο κατά το πρώτο έτος, με αύξηση σε ύψος έως και 4/5 των τελικών 424 μέτρων. Κατά τη διάρκεια της αιχμής της δραστηριότητας στο εν λόγω έτος, η στάχτη από το ηφαίστειο έφθασε  200 μίλια ανατολικά και έπεσε στην Πόλη του Μεξικού. Με κάθε επόμενο έτος, ωστόσο, το ηφαίστειο είχε γίνει λιγότερο δραστήριο έως ότου, μετά από ένα τελικό θεαματικό σπασμό, έγινε αδρανές το 1952. Μέχρι τότε η ζημιά είχε γίνει, όμως. Εκτός από τα πεδία λάβας, υπήρχαν επίσης 20 τετραγωνικά μίλια από ηφαιστειακή άμμο που είχε αποτεθεί γύρω το Paricutin και σχεδόν όλη η βλάστηση είχε καταστραφεί μέσα σε λίγα χιλιόμετρα από τον κρατήρα. Εκατοντάδες άνθρωποι επανεγκαταστάθηκαν σε άλλες τοποθεσίες και έπρεπε να ξαναφτιάξουν από την αρχή την ζωή τους.

Πριν φύγει οριστικά από το σπίτι του ο Pulido έβαλε ένα σημάδι στη γη του γράφωντας"Το ηφαίστειο αυτό ανήκει και λειτουργεί από τον Dionisio Pulido."Το  Paricutin του είχε απαλλοτριώσει το χωράφι του, αλλά ο αγρότης εξακολουθούσε να διατηρεί την αίσθηση του χιούμορ.

 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.unmuseum.org

2. amusingplanet.com