Μήπως λιμός επιδείνωσε τον Μαύρο Θάνατο;
Όταν ο Μαύρος Θάνατος σάρωσε την Ευρώπη το 1347, ήταν μία από τις πλέον θανατηφόρες επιδημίες στην ιστορία της ανθρωπότητας, σκοτώνοντας τελικά μεταξύ το 30-50% των Ευρωπαίων.
Οι γιατροί της εποχής ήταν ανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν την ασθένεια. Επικρατούσε πλήρης άγνοια για την αινιγματική πανδημία. Αναζήτησαν ιατρικές γνώσεις από τον Γαληνό και ιδίως τον Ιπποκράτη.
Είναι γνωστό ότι ο Περικλής στον λοιμό της Αθήνας ,κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο 430-427 π.Χ., ζήτησε βοήθεια από τον Ιπποκράτη, που τότε ήταν 43 ετών. Ο πατέρας της Ιατρικής ήταν φημισμένος για τις ιατρικές του θεραπευτικές ικανότητες και τις μελέτες του. Κανείς δεν φανταζόταν τότε ότι η επιδημία μπορούσε να εξαπλώνεται μέσω μόλυνσης από τα ζώα στους ανθρώπους. Με την εισβολή της λοιμώδους ασθένειας στην Αθήνα χρησιμοποιήθηκαν θεραπευτικά βότανα, αλλά δεν ήταν αποτελεσματικά. Η μετάδοση του λοιμού ήταν ραγδαία. Ο Ιπποκράτης έφτασε στην Αθήνα μετά το θάνατο του Περικλή ,αμέσως συνέστησε να καίγονται οι νεκροί, να βράζουν το νερό και ύστερα να το πίνουν, να απομονώνουν τους αρρώστους και όσοι τους φροντίζουν να μην εισπνέουν την αναπνοή τους και να πλένουν τα χέρια τους. Να ανάβουν φωτιές και να κάθονται γύρω από αυτές. Πρότεινε στους δρόμους και στις πλατείες να έχουν συνεχώς αναμμένες φωτιές για να καθαρίζει η ατμόσφαιρα, και ειδικά αφεψήματα και κατάφερε να περιορίσει τον λοιμό. Για την συνδρομή του οι Αθηναίοι εξέδωσαν ειδικό δόγμα ευχαριστιών και επαίνου για το διάσημο γιατρό .
Ο Μαύρος Θάνατος θεωρείται ότι έχει τις ρίζες του στις άνυδρες πεδιάδες της Κεντρικής Ασίας, όπου στη συνέχεια ταξίδεψε κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, φθάνοντας στην Κριμαία το 1343. Από εκεί, πιθανότατα μεταφέρθηκε από ψύλλους αρουραίων που ήταν τακτικοί επιβάτες σε εμπορικά πλοία. Απλώθηκε σε όλη τη Μεσόγειο και την Ευρώπη, ο Μαύρος Θάνατος εκτιμάται ότι μείωσε τον παγκόσμιο πληθυσμό από τα αναμενόμενα 450 σε 350-375 εκατομμύρια τον 14ο αιώνα.
Πρόσφατα, ιστορικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η πείνα στη Βόρεια Ευρώπη, πριν φτάσει η πανούκλα, μπορεί να είχε εξασθενήσει και προετοιμάσει τον πληθυσμό για τις καταστροφικές συνέπειες της.
Η νέα έρευνα που χρησιμοποιεί ένα μοναδικό συνδυασμό δεδομένων από πυρήνες πάγου και καταγεγραμμένα ιστορικά αρχεία δείχνΕΙ ότι ο κρύος, και υγρός καιρός που έχει κατηγορηθεί για το λοιμό στη Βόρεια Ευρώπη έπληξε πράγματι μια πολύ ευρύτερη περιοχή για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Σύμφωνα με την μελέτη μια βαθιά, παρατεταμένη έλλειψη τροφίμων οδήγησε στην Μαύρη Πανώλη.
«Τα στοιχεία δείχνουν ότι η πείνα ήταν ένα ευρύτερο φαινόμενο, σύμφωνα με γεωγραφικά και χρονολογικά στοιχεία," δήλωσε ο Alexander More, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας του Χάρβαρντ και λέκτορας στην Ιστορία της Επιστήμης.
Μια ευρέως διαδεδομένη πείνα που αποδυνάμωσε τον πληθυσμό εδώ και δεκαετίες θα μπορούσε να εξηγήσει την ιδιαίτερα υψηλή θνησιμότητα του Μαύρου Θανάτου. Πάνω από 4-5 χρόνια μετά την άφιξή του στην Ευρώπη το 1347, η πανδημία διαπέρασε την ήπειρο σε κύματα που σκότωσαν εκατομμύρια ανθρώπους.
Τα δεδομένα από πυρήνες πάγου είναι μέρος ενός μοναδικού προγράμματος που συνδέει την παραδοσιακή ιστορική έρευνα με επιστημονικές τεχνικές συλλογής δεδομένων. Το πρόγραμμα, που ονομάζεται "Πρωτοβουλία για την Επιστήμη του Ανθρώπινου Παρελθόντος" στο Χάρβαρντ (SoHP), διεξάγεται με επικεφαλείς τον Michael McCormick, και τον Francis Goelet καθηγητή Μεσαιωνικής Ιστορίας. Οι πυρήνες πάγου του έργου του SoHP διεξάγονται σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Ινστιτούτου Μέιν για την Κλιματική Αλλαγή και ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Η έρευνα στηρίζεται στη συμβολή της περιβαλλοντικής επιστήμης, της αρχαιολογίας, και της ιστορίας.
Ο γεωεπιστήμονας Matthew Luongo, ανακάλυψε την τέφρα στον πυρήνα του πάγου. Τέφρα, δηλαδή ηφαιστειακά μικροσκοπικά αιωρούμενα σωματίδια, γενικά πιστεύεται ότι απουσιάζει από πυρήνες στους Ευρωπαϊκούς παγετώνες, κάνοντας την ανακάλυψη του Luongo πολύ σημαντική.
Ο Luongo πέρασε αρκετές ημέρες στο Ινστιτούτο Κλιματικής Αλλαγής το περασμένο καλοκαίρι εκτελώντας χημικές αναλύσεις και εξετάζωντας τα ηφαιστειακά στοιχεία μέσα από ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σάρωσης. Κάθε έκρηξη του ηφαιστείου έχει μια ελαφρώς διαφορετική χημική σύσταση, έτσι ήταν σε θέση να εντοπίσει την τέφρα που εκδηλώθηκε το 1875 από την έκρηξη Askja στην Ισλανδία, μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις στην ιστορία της χώρας.
Δεδομένου ότι πολλές εκρήξεις γράφτηκαν περίπου ταυτόχρονα, ηφαιστειακά ίχνη του πυρήνα πάγου μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την ταυτοποίηση των δεδομένων με τις γραπτές μαρτυρίες, παρέχοντας μεγαλύτερη ασφάλεια στη χρονολόγηση μαζί με άλλα χημικά ίχνη στον πάγο, όπως εκείνα που προέρχονται από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως ο μόλυβδος από τη ρωμαϊκή εποχή τήξης.
"Νομίζω ότι ήταν ένα πολύ σημαντικό έργο," είπε ο Luongo.
Ο McCormick, δήλωσε ότι οι επιστημονικές προηγμένες τεχνολογίες χρησιμοποιούνται για να απαντηθούν ερωτήματα σχετικά με το ανθρώπινο γονιδίωμα και την αλλαγή του κλίματος όλο και περισσότερο στις εφαρμοσμένες ανθρωπιστικές επιστήμες, και ανοίγουν νέους δρόμους έρευνας.
Ο McCormick ήταν μέρος μιας ομάδας που το 2011 χρησιμοποίησε στοιχεία από δενδροχρονολόγηση για την ανακατασκευή του Ευρωπαϊκού κλίματος κατά τα τελευταία 2.500 χρόνια, δείχνοντας ότι η περίοδος πριν από την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σημαδεύτηκε από μεγάλη κλιμακούμενη μεταβλητότητα. Τον Νοέμβριο, ο McCormick συνόψισε τη χρήση των δεδομένων κλίματος στην ιστορική έρευνα και την ανάγνωση της ιστορίας από το ίδιο το φυσικό περιβάλλον.
«Όλα αυτά τα πράγματα που συμβαίνουν στις επιστήμες βοηθούν τις ανθρωπιστικές επιστήμες», δήλωσε ο McCormick. «Είκοσι χρόνια πριν, αν μου λέγατε ότι το κλίμα θα μπορούσε να προκαλέσει την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ότι θα έχουμε τα μέσα για να το ελέγξουμε, εγώ δεν θα σας πίστευα."
Τα νέα στοιχεία που προκύπτουν από τον πυρήνα του πάγου στηρίζονται σε μια νέα μέθοδο λέιζερ που βασίζεται σε ανάλυση των πάγων. Απαιτεί πολύ μικρότερα δείγματα πάγου(50.000 δείγματα) σε έναν πυρήνα πάγου ενός μέτρου, σε σύγκριση με μόλις 100 στην προηγούμενη μέθοδο. Η νέα τεχνολογία επιτρέπει πολύ υψηλότερη ανάλυση ακόμη και πολύ λεπτές στρώσεις πάγου προς το συγκεκριμένο έτος και, ενδεχομένως, σε μεμονωμένες καταιγίδες, και μπορεί να πάει πίσω μακρύτερα από το όριο 1500 μ.Χ. αυτού του παγετώνα με τις προηγούμενες τεχνικές.
Ο πυρήνας του πάγου για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκε σε ιστορική έρευνα, είπε ο McCormick, το 2013 από τον παγετώνα Colle Gnifetti, ψηλά στις Άλπεις κοντά στα σύνορα Ελβετίας-Ιταλίας.
Τα ευρήματα του More σχετικά με την περίοδο πριν από την Μαύρη Πανώλη συμπληρώνουν την ανθρώπινη ιστορία. Πρόσφατη έρευνα έχει σκιαγραφήσει τη γένεση της Ευρωπαϊκής μάστιγας σε ομάδες ζώων στην Ασία και κρούσματα που σχετίζονται με το κλίμα τα οποία ταξίδεψαν διαμέσου του Δρόμου του Μεταξιού (το δίκτυο των εμπορικών δρόμων μεταξύ της Κίνας και των κρατών που βρίσκονται στα δυτικά και στα νότια αυτής).
Η εφαρμογή επιστημονικών μεθόδων ανοίγει νέους δρόμους στην έρευνα, παρόμοια με την ανακάλυψη κολοσσιαίων συλλογών και ιστορικών αρχείων. Για παράδειγμα το DNA των αρχαίων ανθρώπων, τα δέντρα που υπήρχαν μία συγκεκριμένη εποχή, ή ο πάγος που έχει αποτεθεί στις αρχαίες καταιγίδες κά ,θα συμβάλλουν στη συγκρότηση ενός νέου μοντέλου προσέγγισης που θα υπερβεί τις υπάρχουσες αντιλήψεις περί κατασκευής, διαστρέβλωσης ή ιδεολογικής χρήσης της Ιστορίας.
Γεωδίφης
Πηγές
phys.org
Βικιπαίδεια
