Η πηγή του «Μαχαραγιά»

Οι Μαχαραγιάδες ή Μαχαρατζάδες δεν υπήρχαν μόνο στην Ανατολή. Κάθε μικρή τοπική κοινωνία είχε κάποιον επιφανή, που μπορούσε να διευθύνει ή να πρωτοστατεί και να κατευθύνει κάποια δραστηριότητα ενός συγκροτημένου συνόλου. 

Συνήθως τον ρόλο του προικισμένου με ιδιαίτερες ικανότητες τον επωμιζόταν ο πιο τολμηρός. Την εποχή του μεγάλου σεισμού του 1933 οι Ασφενδιανοί απένειμαν τον άτυπο τίτλο τιμής του ''Μαχαραγιά'' σε έναν από τους καλύτερους γεωργούς του νησιού.

Ο Μαχαραγιάς του Ασφενδιού είχε το μεγαλύτερο χωράφι στον κάμπο, το πιο ξακουστό άλογο στο νησί και εκτός από αγαπητός και λεβέντης ήταν γερό ποτήρι. Σύμφωνα με τον Κώστα Τράκκα , στα χωράφια του υπήρχε δουλειά για όλους. Πρώτος έσκαβε τα αμπέλια, έσπερνε ,θέριζε κριθάρια και σιτάρια, φύτευε καπνά και ήταν ο πρωτογεωργός του νησιού.

Σαν Μαχαραγιάς καβαλούσε το άλογο, ήταν ανοιχτοχέρης και το τραπέζι του ήταν πάντα στρωμένο όχι μόνο για τους εργάτες και τις εργάτριες του αλλά και για τους Τούρκους του Κονιαριού.

Πρώτος μετέφερε το νερό του Λινοπότη στα χωράφια του και αυτό ήταν ένα επίτευγμα για εκείνη την εποχή αφού ούτε η κοινότητα είχε αυτή την δυνατότητα. Μαζί με τους εργάτες του έσκαψε ένα χαντάκι 5 χιλιομέτρων με 2,5 μέτρα βάθος και οδήγησε το νερό στα χωράφια του στην Μινιέρα. Όπου έχανε νερό το έργο του, τοποθετούσε πατελιά. Λέγεται ότι οι Ιταλοί ''ζήλεψαν'' την αξιέπαινη πρωτοβουλία και αργότερα έφτιαξαν το τσιμεντένιο υδραγωγείο με το οποίο μετέφεραν το νερό στον κάμπο του Ασφενδιού.

Ο Δίκαιος χαρακτηρίζεται για την αφθονία τρεχούμενων νερών, όμως ο Μαχαραγιάς ή Καλαβρέζος όπως τον αποκαλούσαν συχνά οι ντόπιοι δεν έπινε νερό από κάθε πηγή. Από τις πηγές που τροφοδοτούσαν τους οικισμούς του Δίκαιου είχε ''ξεχωρίσει'' το νερό της πηγής του Καπηλιανού. Το νερό αυτής της πηγής κάποτε ξεδίψαγε το Ασφενδιού. Είναι μικρότερη πηγή από εκείνη της Κεφαλόβρυσης που δίνει ζωή στην Ζιά αλλά και από την φλέβα του Άη Θεολόου που τροφοδοτεί το Λαγούδι. Ωστόσο,για τους Ασφενδιανούς είχε το καλύτερο νερό. Ήταν εξαιρετικό σε ποιότητα και είχε μεγάλη παροχικότητα. Όμως, τα τελευταία χρόνια από την πηγή ρέει λιγοστό νερό.

Καιρό πριν,εξαιτίας των έντονων βροχοπτώσεων, τα νερά κατέβαιναν ορμητικά από το ρέμα Ζηπάρι προς τα χαμηλότερα υψόμετρα. Τα βρόχινα νερά από τις κορυφές του Δίκαιου διείσδυαν στο υπέδαφος και στην συνέχεια έβρισκαν διέξοδο στην επιφάνεια μέσω της πηγής του Καπηλιανού,στην επαφή πετρωμάτων διαφορετικής λιθολογίας και υδροπερατότητας.

Οι φυσικές πηγές παλιά συνδέονταν στενά με τον κύκλο του νερού στη φύση αλλά αυτό δεν ισχύει σήμερα. Οι γεωλόγοι όταν βλέπουν το νερό, βλέπουν μια εντελώς διαφορετική εικόνα από ότι οι άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό. Βλέπουν βράχους κάτω από την επιφάνεια της γης που ελέγχουν το νερό - ένα φυσικό σύστημα που αποθηκεύει και μεταδίδει νερό (υπόγεια ύδατα) και συνδέεται με τα ποτάμια (επιφανειακά νερά). Η γεωλογία μιας περιοχής ελέγχει την συμπεριφορά του νερού εφόσον δεν βάλει το χεράκι του ο άνθρωπος. Ο γεωλόγος γνωρίζει ότι όταν διαταραχτεί αυτή η ισορροπία μία πηγή μπορεί να χαθεί.

Η κατανόηση της γεωλογίας μιας περιοχής είναι συχνά κρίσιμη για τη συντονισμένη διαχείριση των υπόγειων και επιφανειακών υδάτων και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη. Γνωρίζοντας πως το φυσικό σύστημα λειτουργεί και ελέγχει το νερό είναι ένα θεμελιώδες βήμα για τη διαχείριση του πόρου με σύνεση. Παρά το γεγονός ότι τα νερά είναι ένας ανανεώσιμος πόρος, δεν είναι πάντα διαθέσιμα στην απαιτούμενη ποσότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας. Ως εκ τούτου, είναι σοφό οι μέθοδοι διαχείρισης του νερού και οι πρακτικές διατήρησης που απαιτούνται, να σχεδιάζονται ορθολογικά.

Η πηγή του Μαχαραγιά, κατά κόσμο Λαμπρόγλου Σταμάτη, εδώ και χρόνια έπαψε να υδροδοτεί το Ασφενδιού. Η πηγή του Καπηλιανού όμως εξακολουθεί να υφίσταται ,αποτελώντας ένα κομμάτι από τον πολιτισμό των δουλευταράδων και νοικοκύρηδων Ασφενδιανών. Σήμερα η πηγή εκτός από άγνωστη είναι περιφραγμένη με σύρμα σε ένα χώρο γεμάτο σκουπίδια και βρομιές χωρίς να γνωρίζω τον λόγο. Μπορεί να έχει χάσει την αίγλη της όμως πιστεύω ότι με τον κατάλληλο τεχνητό εμπλουτισμό μπορεί να ''ξαναγεννηθεί'', να αναδειχτεί και γιατί όχι μαζί της να τιμηθεί ένας από τους πιο περήφανους και γενναιόδωρους ανθρώπους του νησιού.

Γεωδίφης

Πηγές:

Κώστας Τράκκας- Προφορική αφήγηση, Πρώην Κοινοτικός Σύμβουλος

Παντελής Σβουρένος -Η Κως μια φορά και έναν καιρό

Μάνος Μαστρογιώργης, δάσκαλος

Φωτογραφίες- Από την πηγή του Καπηλιανού

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η πηγή του Καπηλιανού.