Σημαντική σεισμική καταπόνηση παρατηρείται στο Αζερμπαϊτζάν

Το 1859, ένας καταστροφικός σεισμός έπληξε αυτό που είναι τώρα το κεντρικό Αζερμπαϊτζάν, καταστρέφοντας την πρωτεύουσα της Shemakha. Ζημιές από το σεισμό ήταν τόσο μεγάλες ώστε η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στη συνέχεια στο Μπακού, μια παραλιακή πόλη στην Κασπία Θάλασσα. Από τότε, το Μπακού έχει εξελιχθεί σε μια ακμάζουσα μητρόπολη, με υπεράκτια τεράστια αποθέματα πετρελαίου. Η ταχεία ανάπτυξη της  πόλης έχει κάνει Αζερμπαϊτζάν ως μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στον κόσμο.

Όμως μια νέα έρευνα δείχνει ότι η περιοχή μπορεί να είναι ώριμη για ένα άλλο καταστροφικό σεισμό παρόμοιου μεγέθους με εκείνο που ισοπέδωσε την προηγούμενη πρωτεύουσα της χώρας το 1859 (σεισμός 5,9R). Επιστήμονες στο MIT και από το Αζερμπαϊτζάν της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών ανέλυσαν δεδομένα GPS άνω των 10 ετών από το Μπακού και τις γύρω περιοχές, ανακαλύπτοντας μια μεγάλη συσσώρευση τάσης στη χώρα. Αυτή η γεωλογική παραμόρφωση θα μπορούσε να οδηγήσει σε σεισμό, απειλώντας τον πληθυσμό του Μπακού, και τα πετρελαϊκά αποθέματα της Κασπίας Θάλασσας .

Ο Robert Reilinger, κύριος ερευνητής από το τμήμα Γεωεπιστημών του ΜΙΤ, λέει «Πρόκειται για κάτι που η περιοχή θα αντιμετωπίσει. Και θα είναι ένα γεγονός όπου δεν μπορούν να το αντέξουν οικονομικά. Είναι μια εξαιρετικά ευαίσθητη περιοχή όσον αφορά την πυκνότητα του πληθυσμού, την συγκέντρωση υποδομών πετρελαίου και των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων σε περιφερειακό επίπεδο, όχι μόνο στο Αζερμπαϊτζάν. "

Ο Reilinger και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν τα ευρήματά στο Journal of Natural Hazards. Το Αζερμπαϊτζάν είχε μια ταραχώδη γεωλογική ιστορία. Από σεισμούς έχει πληγεί κυρίως η περιοχή κατά μήκος της οροσειράς του Καυκάσου, η οποία εκτείνεται από τη Μαύρη Θάλασσα έως την Κασπία Θάλασσα. Πάνω από εκατομμύρια χρόνια, η οροσειρά σηκώθηκε από τη σύγκρουση των δύο τεκτονικών πλακών: την νότια αραβική πλάκα και την Ευρασιατική πλάκα βόρεια. Όπως κάθε μεγάλη πλάκα ωθεί την άλλη, η ένταση συσσωρεύεται, απελευθερώνοντας ενέργεια κατά καιρούς με τη μορφή σεισμών κατά μήκος των ορίων των πλακών.

 Ο Michael Floyd, που συμμετείχε στην έρευνα, παρομοιάζει τη σύγκρουση της ηπειρωτικής σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Οι Reilinger και Floyd έχουν μελετήσει την τεκτονική παραμόρφωση κοντά στο Μπακού, χρησιμοποιώντας δεδομένα που προέρχονται από ένα σύστημα GPS σταθμών παρακολούθησης σε όλη την περιοχή. Κάθε σταθμός, που είναι εξοπλισμένος με μια κεραία και ηλιακούς συλλέκτες, καταγράφει τη θέση του κάθε 30 δευτερόλεπτα σε σχέση με άλλους σταθμούς παρακολούθησης. Οι ερευνητές συγκέντρωσαν μετρήσεις από πολλούς σταθμούς κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών, κατά μέσο όρο μία ημερήσια μέτρηση θέση για κάθε σταθμό κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου.

Μετά την συγκέντρωση των δεδομένων, οι ερευνητές δημιούργησαν ένα χάρτη που δείχνει πώς η γεωγραφία της περιοχής έχει μετατοπιστεί με  την πάροδο του χρόνου. Η ομάδα διαπίστωσε ότι η περιοχή νότια του Μπακού πιέζει σταθερά προς βορρά, προς την Ευρασιατική πλάκα. Από τις μετρήσεις τους, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι αυτή η τεκτονική σύγκλιση γίνεται σε ποσοστό 12 χιλιοστά ετησίως κοντά στο Μπακού - δύο φορές το ρυθμό με τον οποίο η σύγκλιση συμβαίνει περαιτέρω δυτικά κατά μήκος του Καυκάσου στο Κεντρικό Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, όπου ένας ισχυρός σεισμός έγινε το 1991.

Ο Floyd λέει ότι οι αριθμοί δείχνουν μια σημαντική γεωλογική παραμόρφωση, κοντά στο Μπακού - θέτοντας το ζήτημα του πώς θα συμπεριφερθεί. Εάν τα ρηγμάτα μπορούν να σπάσουν, προκαλώντας σεισμό στο Μπακού, και πως τα σεισμικά κύματα θα μετακινηθούν στην Κασπία Θάλασσα.

Η ομάδα υποψιάζεται ότι υπάρχουν δύο βασικά συστήματα ρηγμάτων στην περιοχή με τη δυνατότητα να σπάσουν απότομα κάτω από την τεκτονική καταπόνηση. Αλλά ο Floyd λέει ότι δεν υπάρχουν σήμερα αρκετοί σταθμοί παρακολούθησης στην περιοχή για να βρουν «ποια ρήγματα μπορεί να είναι ενεργά και ποια είναι το πιο επικίνδυνα και ενδέχεται να σπάσουν."

Ο Eric Sandvol, επίκουρος καθηγητής γεωλογικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μισούρι στην Κολούμπια, λέει η τεκτονική πίεση όπως αποκάλυψε η ομάδα κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να πιέζει μέχρι τα βουνά στο Αζερμπαϊτζάν, με πιθανές παρενέργειες. «Θα συνεχίσουν να υπάρχουν οι σεισμοί στην περιοχή αυτή», λέει ο Sandvol, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα αυτή. "Το μέγιστο μέγεθος και η θέση είναι δύσκολο να πω, αλλά σαφώς, ο μετριασμός του κινδύνου είναι σίγουρα το ζητούμενο σε αυτές τις τόσο σημαντικές πετρελαιοπαραγωγές χώρες."

Οι Reilinger και Floyd ζήτησαν από  τους αξιωματούχους στο Αζερμπαϊτζάν τη δημιουργία πρόσθετων σταθμών GPS για την καταγραφή της σεισμικής δραστηριότητας και των κινήσεων επιφάνειας γύρω από το Μπακού και στην Κασπία Θάλασσα. Για παράδειγμα, λέει ο Reilinger, με την υποστήριξη από την κυβέρνηση, μπορεί να στήσουν σταθμούς σε μικρά νησιά ή εγκαταλελειμμένες εξέδρες άντλησης πετρελαίου. Περισσότερα στοιχεία, λέει, μπορεί να βοηθήσουν στο σχεδιασμό έναντι του επικείμενου σεισμού και καλύτερους κώδικες και καινοτομίες στο σχεδιασμό του αγωγού πετρελαίου.

Ωστόσο, παραδέχεται ότι περισσότερα δεδομένα δεν μπορούν πάντα να εγγυηθούν για την έκβαση, όπως αποδεικνύεται από τα πρόσφατα γεγονότα.

«Κοιτάξτε την Ιαπωνία, για παράδειγμα,» λέει ο Reilinger. «Έχει μία από τις μεγαλύτερες ιστορικές καταγραφές σεισμών στον πλανήτη, ίσως μερικών χιλιάδων χρόνων. Χρησιμοποιώντας αυτά τα αρχεία, δεν περίμεναν έναν σεισμό μεγέθους 9R στα ανοιχτά της περιοχής Tohoku. Και όμως, έτσι έγινε. Η έρευνα αυτή χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το  Massachusetts Institute of Technology 

Εικόνα-Η βουνά του Καυκάσου στο Αζερμπαϊτζάν. Σύμφωνα με νέα έρευνα του MIT, η περιοχή είναι ώριμη για ένα μελλοντικό σεισμό που θα μπορούσε να έχει καταστροφικές συνέπειες για την πρωτεύουσα της χώρας, το Μπακού, που βρίσκεται στη μικρή προεξοχή και προεξέχει στη θάλασσα. Εικόνα: NASA