Ο «διάβαρος λίθος»

O Θεόφραστος (372-287 π.Χ ) από την Ερεσό Λέσβου ήταν ο πρώτος που έθεσε τις βάσεις της ορυκτολογίας.  Στο έργο του «Περί Λίθων» περιγράφει τα μέχρι τότε γνωστά ορυκτά και πετρώματα και αναφέρει ως «διάβαρον λίθον» ένα πέτρωμα ηφαιστειογενές, το οποίο καίγεται και γίνεται όμοιο με την ελαφρόπετρα. Προφανώς ο διάβαρος λίθος του Θεοφράστου ήταν ο περλίτης.

Τι είναι ο περλίτης; Ο περλίτης είναι ηφαιστειακό γυαλί με σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε νερό(2-6%). Επιπλέον, χαρακτηρίζεται από αξιόλογη περιεκτικότητα σε κάλιο και νάτριο. Βρίσκεται στη φύση και έχει την ασυνήθιστη ιδιότητα να διογκώνεται όταν βρεθεί σε αρκετά υψηλή θερμοκρασία. Όταν φτάσει τους 650-900 °C ο περλίτης μαλακώνει (δεδομένου ότι είναι γυαλί) και το νερό, το οποίο είναι παγιδευμένο στην δομή του, διαφεύγει και αυτό δημιουργεί τη διόγκωση του υλικού από 7 έως 15 φορές. Ο διογκωμένος περλίτης έχει λευκό χρώμα, λόγω της ανακλαστικότητας των παγιδευμένων φυσαλίδων.

Τα κοιτάσματα των περλιτών σχηματίστηκαν από ηφαιστειακές λάβες που ανήκουν σε πρόσφατες γεωλογικές περιόδους. Όταν ηφαιστειακά πετρώματα θερμανθούν γρήγορα, σε θερμοκρασία τέτοια που η υαλώδης μάζα αποκτήσει κατάλληλο ιξώδες, τότε το περιεχόμενο σε αυτά κρυσταλλικό νερό εξατμίζεται και δημιουργεί φυσαλίδες, σχηματίζοντας έτσι μία τεχνητή ελαφρόπετρα.  

Ο ελληνικός περλίτης σχηματίστηκε από την ηφαιστειακή δράση κατά τα τελευταία 2,5 εκ.χρόνια. Τα σημαντικότερα κοιτάσματα συναντώνται  στα νησιά της Κω, Μήλου, Γυαλί ,Λέσβο και Αντίπαρο.

Ο διογκωμένος περλίτης παρουσιάζει πολλές εμπορικές εφαρμογές. Σε οικοδομικά υλικά χρησιμοποιείται σε κονιάματα, μονωτικά υλικά, θερμο-ηχομονωτικές πλάκες οροφής και ως βοηθητικό υλικό φίλτρων. Σε αγροτικές εφαρμογές κάνει τα φυτοχώματα πιο χαλαρά, επιτρέποντας την είσοδο του αέρα, ενώ έχει αρκετά καλή κατακράτηση νερού. Είναι ιδανικό μέσο για υδροπονικές καλλιέργειες. Χρησιμοποιείται επίσης σε χυτήρια και σε κρυογενικές μονώσεις. Στην ανθοκομία και την κηπουρική χρησιμοποιείται για τη δημιουργία ελαφρού εδάφους, για τη διατήρηση της υγρασίας και για την κατασκευή καλουπιών.

Η εξόρυξη του περλίτη είναι επιφανειακή και σχετικά εύκολη. Μετά την εξόρυξη το πρώτο στάδιο επεξεργασίας του πετρώματος είναι η θραύση και η κοκκομετρική διαβάθμιση, ακολουθεί δε η ξήρανση του. Το δεύτερο στάδιο είναι η διόγκωση του, που γίνεται μέσα σε κατακόρυφους ή οριζόντιους ειδικούς κλιβάνους. Το προϊόν περνά μέσα από τον κλίβανο με μεγάλη ταχύτητα, που επιτυγχάνεται με τη βοήθεια κατάλληλων αναρροφητήρων, έτσι οι κόκκοι του περλίτη υφίστανται στιγμιαία πύρωση και επιτυγχάνεται η διόγκωση τους σε μία αφρώδη μάζα, που είναι 10-20 φορές μεγαλύτερη από τον αρχικό όγκο τους.

Γεωδίφης