Το τέλος των Μάγια

Σύμφωνα με την ποπ-κορν-ταινία " 2012 "(2009) το τέλος του κόσμου  θα έρθει λόγω της αυξημένης ηλιακής δραστηριότητας που θα υπερθερμάνει την Γη  και θα προκαλέσει καταστροφική ηφαιστειακή και τεκτονική καταιγίδα στις 21

Δεκεμβρίου 2012. Αυτή η παραδοχή είναι τόσο χαζή ώστε ακόμη και η NASA δήλωσε  ότι το "2012" είναι η πιο παράλογη ταινία επιστημονικής φαντασίας όλων των  εποχών, όχι μόνο επειδή το επιστημονικό σενάριο είναι τόσο κακό, αλλά η ταινία   εκμεταλλεύεται επίσης το ημερολόγιο των Μάγια, που προτάθηκε για πρώτη φορά από  τον καλλιτέχνη και συγγραφέα Χοσέ Αργκουέλλες το 1987. Σχεδόν όλες οι δήθεν  ιστορίες περί το τέλος του κόσμου είναι ανοησίες, τα διάφορα προτεινόμενα  σενάρια που εξηγούν την καταστροφή του πλανήτη, όπως ηλιακές εκρήξεις,  μετακίνηση των πόλων ή τις επιπτώσεις ενός αόρατου πλανήτη, είναι μη   ρεαλιστικά.

 Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο πολιτισμός των Μάγια έχει   ξυπνήσει το ενδιαφέρον όχι μόνο για κάποιους εκκεντρικούς, αλλά και για  σοβαρούς ιστορικούς και ακόμη κάποιους επιστήμονες που ασχολούνται με το κλίμα  του πλανήτη. Η κοινωνία  των Μάγια  κατείχε προηγμένη γνώση της αστρονομίας, των μαθηματικών και της αρχιτεκτονικής,  αλλά πριν από 1,200 χρόνια (750-950 μ.Χ.), οι διάφορες πόλεις-κράτη στην  χερσόνησο Γιουκατάν υπέστησαν μια ξαφνική κατάρρευση. Διάφορες υποθέσεις   προσπάθησαν να εξηγήσουν αυτό το αφανισμό: Εσωτερικοί πόλεμοι, ξένες εισβολές,  οι ασθένειες, ο υπερπληθυσμός, σε συνδυασμό με την υποβάθμιση του περιβάλλοντος   και την κλιματική αλλαγή  Η χερσόνησος του Γιουκατάν χαρακτηρίζεται από ετερογενή  χωρική κατανομή των βροχοπτώσεων και εποχιακές ξηρασίες, ιδιαίτερα κατά την αρχή  του έτους ( Ιανουάριος-Μάιος). 

Το κλίμα επηρεάζεται από τη θέση του Διατροπικής Ζώνης Σύγκλισης (ITCZ) , με αποτέλεσμα οι άνεμοι να μετακινούνται από τις  θέσεις,λόγω των εποχών και να φέρουν την υγρασία στο έδαφος. Οι Μάγια είχαν να   αντιμετωπίσουν αυτές τις μεταβολές και σε απάντηση έχτισαν μεγάλες τεχνητές   λίμνες. Ο ασβεστόλιθος της χερσονήσου Γιουκατάν είναι υψηλής διαπερατότητας και   τα υπόγεια ύδατα είναι σχεδόν απρόσιτα, αν όχι από τα  φυσικά  σπήλαια ή Cenotes όπως τα ονομάζουν οι γηγενείς, και ουσιαστικά δεν υπάρχουν  ποτάμια. Ήταν σε αυτές τις Cenotes που οι γεωλόγοι του Πανεπιστημίου της Φλόριντα  πήραν δείγματα από πυρήνες ιζημάτων και απολιθώματα και απέδειξαν την  έντονη περίοδο ξηρασίας που επικρατούσε  μεταξύ 00 και 1000 μ.Χ., και συμπίπτει με την κατάρρευση του κλασσικού  πολιτισμού των Μάγια. 

Μια ακόμη πιο λεπτομερή ανακατασκευή του  κλίματος  της περιοχής προήλθε πιθανώς από την έρευνα που έγινε σε ιζήματα από την λεκάνη  Cariaco , μια λεκάνη με ιδανικές συνθήκες καθίζησης που βρίσκεται κοντά στη στεριά της Βενεζουέλας. 

Από τη θέση των στρωμάτων ITCZ  και  την απόθεση ιζημάτων, εκτιμήθηκε το ύψος των βροχοπτώσεων. Από αυτές τις μελέτες  φαίνεται μια μεταστροφή του κλίματος που συνοδεύτηκε από κυκλικές ξηρασίες  μεταξύ  910 - 760 μ.Χ. Σύμφωνα με  το προτεινόμενο σενάριο ο  πληθυσμός  των  Μάγια αντιμετώπισε επανειλημμένα την ξηρασία και την εξαφάνιση της γεωργικής  παραγωγής. Οι διάφορες πόλεις-κράτη,που συμμετείχαν για χρόνια σε πολέμους για  την εξουσία κατανάλωναν τα τελευταία αποθέματα σε μια απελπισμένη μάχη για την  επιβίωσή τους. 

Ωστόσο, όπως στην περίπτωση της Νήσου του Πάσχα  λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις αποδείξεις από τις φυσικές επιστήμες όσο και το  ιστορικό και πολιτιστικό πλαίσιο τότε μπορούμε να εξάγουμε ένα σενάριο που θα   μπορούσε να γίνει πιο περίπλοκο. Ο πολιτισμός των Μάγια χαρακτηριζόταν  από θρησκευτική βία και πολέμους και  είχε  λιγότερο ως στόχο να  καταστρέψει τον εχθρό από το να πιάσει την πολιτική ελίτ. Η κοινωνία αυτή είχε  επιζήσει επίσης προηγούμενες ξηρασίες ή φάσεις αυξημένης διάβρωσης του εδάφους,  όταν το 550-830μ.Χ. ο πληθυσμός αυξήθηκε κατακόρυφα .

Όμως ,η δύναμη συγκεντρώθηκε σε λίγες πόλεις-κράτη, που  αγωνίστηκαν για την εξουσία ενώ είχαν ηγεσίες που είχαν την ροπή να μετατρέπουν  μικρό- στρατιωτικές αποστολές σε  μεγάλους πολέμους. Η ετοιμόρροπη κεντρική κυβέρνηση δεν μπορούσε πλέον να  εγγυηθεί την ασφάλεια των αγροτών, όταν η κοινωνία είχε αποδυναμωθεί περαιτέρω  από τις κλιματικές αλλαγές.   

Γεωδίφης με πληροφορίες από το American Scientist

 Φωτογραφία- Cenotes των Μάγια