Το βίαιο παρελθόν του «δακίτη» της Κεφάλου

Περνώντας από τις Βίγλες της Κεφάλου, κάτω από την Παναγία του Ζηνιού σε υψόμετρο περίπου 220 μέτρων από το επίπεδο της θάλασσας, μπορεί να συναντήσει κανείς ένα πέτρωμα  που εμφανίζεται σποραδικά στην περιοχή. Σε ένα πανέμορφο και ήσυχο ύψωμα  πλούσιο από πεύκα συναντάται ο δακίτης, ένα ξεχωριστό πέτρωμα. Βρίσκεται σε δόμους δηλαδή χαρακτηριστικές διογκωμένες μάζες που δημιουργήθηκαν από παχύρευστες λάβες όπου το υλικό δεν διασκορπιζόταν αλλά συσσωρευόταν. Ωστόσο, η θέση όπου το συναντάμε σήμερα δεν πρέπει να μας ξεγελάει.

Ο δακίτης είναι ένα  ηφαιστειακό πέτρωμα με υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο, πιο λεπτόκοκκο από βασάλτη που αποτελείται από περίπου 63 % διοξείδιο του πυριτίου (SiO2) με φαινοκρυστάλλους πλαγιοκλάστων, κεροστίλβης και βιοτίτη ηλικία 2,5 εκ.χρόνων περίπου. Σχηματίστηκε σε  θερμοκρασίες μεταξύ 800 ° και 1000 ° C και είναι ένα από τα πιο κοινά είδη πετρωμάτων που συνδέονται με τεράστιες και τρομερές πλινιακές εκρήξεις.

Ο δακίτης της Κεφάλου περιέχει πληροφορίες για τις πολύ βίαιες εκρήξεις που συνέβησαν στην Κέφαλο πριν από 2,5 εκ.χρόνια. Είναι παχύρρευστος και αυτό σημαίνει ότι ήταν ανθεκτικός σε ροή όταν ήταν σε μορφή λάβας. Όταν το δακίτικο μάγμα ήταν μέσα στη γη έρεε πολύ πιο γρήγορα από  ότι στην επιφάνεια. Όταν έφτασε στην επιφάνεια ο αέρας αναμίχτηκε με τον δακίτη και άρχισε μετέπειτα  να στερεοποιείται εξαιτίας κρυστάλλωσης των  διαφόρων μετάλλων που βρίσκονταν στην λάβα.

Ακόμα κι αν περιέχει λιγότερο διοξείδιο του πυριτίου από τον ρυόλιθο , ο δακίτης είναι το ίδιο επικίνδυνος όσο ο ρυόλιθος του Ζηνιού και του Μάμμα- Κεφάλου.  Οι πιο καταστροφικές ηφαιστειακές εκρήξεις  περιείχαν τέτοιο υλικό . Δακίτης είχε ξεσπάσει από την ηφαιστειακή έκρηξη του Βεζουβίου 79μ.Χ,  της Αγίας Ελένης  το 1980-86, από το  Όρος Πινατούμπο το 1991, και το όρος Unzen το 1991-1996.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η σύσταση του μάγματος αποτελείται βασικά από δέκα χημικά στοιχεία: οξυγόνο, πυρίτιο, αργίλιο, σίδηρος, μαγνήσιο, ασβέστιο , νάτριο , κάλιο , τιτάνιο , και φώσφορο . Το οξυγόνο και το πυρίτιο είναι τα πιο άφθονα στοιχεία στο μάγμα και γι΄αυτό συνηθίζουμε να περιγράφουμε τη σύσταση του μάγματος με βάση την περιεκτικότητα σε διοξείδιο του πυριτίου (SiO2). Έτσι, τα μάγματα ποικίλουν από βασικά μάγματα με σχετικά χαμηλό ποσοστό SiO2 και υψηλά ποσοστά Fe και Mg έως όξινα μάγματα με σχετικά υψηλό ποσοστό SiO2 και χαμηλά ποσοστά Fe και Mg. Το βασικό μάγμα μετά την ψύξη του σχηματίζει το ηφαιστειακό πέτρωμα βασάλτη, ενώ το όξινο μάγμα σχηματίζει το ρυόλιθο και το δακίτη . Μάγματα με ενδιάμεση σύσταση σχηματίζουν τον ανδεσίτη. Τα βασικά πετρώματα τείνουν να είναι πιο σκουρόχρωμα από τα όξινα πετρώματα λόγω του υψηλότερου ποσών Fe και Mg.

Που δημιουργήθηκε; 

Ο σχηματισμός του δακίτη παρέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ του ωκεάνιου φλοιού και ηπειρωτικού φλοιού. Το δακίτικο μάγμα σχηματίζεται από την καταβύθιση ενός νέου ωκεανού κάτω από μία παχιά ηπειρωτική πλάκα. Ο ωκεάνιος φλοιός υπόκειται σε υδροθερμικές μεταβολές προκαλώντας προσθήκη χαλαζία και νατρίου. Όπως  η νέα, ζεστή πλάκα του ωκεανού αφαιρείται κάτω από τον ηπειρωτικό φλοιό, η πλάκα λιώνει μερικώς και αλληλεπιδρά με το ανώτερο μανδύα με  αντιδράσεις. Η διαδικασία της καταβύθισης δημιουργεί μεταμόρφωση στην βυθιζόμενη πλάκα. Όταν αυτή η πλάκα φτάνει στο μανδύα τότε ξεκινά η αφυδάτωση με αντιδράσεις και μέταλλα, όπως τάλκης , σερπεντίνης , μαρμαρυγία και αμφίβολοι σπάνε δημιουργώντας ένα πιο νατριούχο λιωμένο υλικό. Το μάγμα συνεχίζει να μεταναστεύει προς τα πάνω προκαλώντας  διαφοροποίηση και γίνεται ακόμα πιο νατριούχο και πυριτικό όπως αυξάνεται. Μόλις συναντήσει μία ψυχρή επιφάνεια, το πλούσιο σε νάτριο κρυσταλλώνεται δίνοντας  πλαγιοκάστους, χαλαζία και κεροστίλβη. Βοηθητικά στοιχεία όπως πυρόξενοι παρέχουν πληροφορίες για την ιστορία του μάγματος.

Η λέξη δακίτης προέρχεται από την Dacia, ρωμαϊκή επαρχία που βρίσκεται μεταξύ του ποταμού Δούναβη και των Καρπάθιων Όρεων, όπου ο βράχος περιγράφηκε για πρώτη φορά. Στην Αμερική τον χρησιμοποιούσαν ως λίθινο προϊστορικό εργαλείο. Πολλές φορές ορυχεία χρυσού σχετίζονται με δόμους δακίτη και ανδεσίτη. Σήμερα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αδρανή, και στους κλάδους των κατασκευών και οδοποιίας (συχνά δεν είναι ιδανικό για σκυρόδεμα λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε διοξείδιο του πυριτίου).

 Γεωδίφης 

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2.Γεωλογικός χάρτης της Κω-ΙΓΜΕ