Η αστοχία δύο φραγμάτων ενίσχυσε την τραγωδία της Δέρνης
Το κομμάτι της καταιγίδας Daniel πέρα από τη Μεσόγειο Θάλασσα και οι έντονες βροχοπτώσεις που προκάλεσε στη Λιβύη. Δεκάδες mm υετού έπεσαν στη λεκάνη απορροής Wadi Derna (μπλε γραμμή) που προκάλεσε την πλημμύρα. Από: Moshe Armon, Yuval Shmilovitz και Elad Dente.
Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει ότι η καταστροφική πλημμύρα του 2023 στη Ντέρνα της Λιβύης, δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα ακραίων βροχοπτώσεων, αλλά εντάθηκε δραστικά από μια σημαντική έλλειψη σχεδιασμού και την επακόλουθη κατάρρευση δύο φραγμάτων.
Μέσω προηγμένης υδρολογικής μοντελοποίησης και ανάλυσης δορυφορικών δεδομένων, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ενώ η καταιγίδα Daniel έφερε έντονες βροχοπτώσεις , η καταστροφή προήλθε από αστοχίες φραγμάτων και λανθασμένη εκτίμηση κινδύνου και επικοινωνία – ενισχύοντας την καταστροφή σχεδόν 20 φορές.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένες στρατηγικές μετριασμού των πλημμυρών, ειδικά σε ξηρές περιοχές όπου η υψηλή αβεβαιότητα στην ανάλυση κινδύνου, σε συνδυασμό με τις ευάλωτες υποδομές, συνιστούν μια διαρκώς αυξανόμενη απειλή.
Η νέα συλλογική μελέτη από τον Δρ. Moshe Armon από το Ινστιτούτο Επιστημών της Γης στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, τον Δρ. Yuval Shmilovitz από το Συνεταιριστικό Ινστιτούτο Έρευνας στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο Boulder και τον Δρ Elad Dente από τη Σχολή Περιβαλλοντικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Χάιφα, δημοσιεύτηκε στο Science Advances τον Σεπτέμβριο του 2023.
Η έρευνα αμφισβητεί την ιδέα ότι αυτή η καταστροφή ήταν ένα αναπόφευκτο φυσικό γεγονός, αποδεικνύοντας ότι ο κακός σχεδιασμός των υποδομών έπαιξε κρίσιμο ρόλο στην καταστροφή.
Η μελέτη εξετάζει τον θανατηφόρο συνδυασμό ακραίων βροχοπτώσεων από την καταιγίδα Ντάνιελ, έναν μεσογειακό κυκλώνα που μοιάζει με τροπικό, και τη δομική αστοχία δύο αναχωμάτων στο Wadi Derna. Η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε έναν συνδυασμό ατμοσφαιρικής εκ νέου ανάλυσης, δορυφορικών δεδομένων και υδρολογικών μοντέλων για να ανακατασκευάσει την αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στην πλημμύρα και την καταστροφή στην πόλη Derna.
Τα ευρήματά τους αποκαλύπτουν ότι ενώ η ένταση της βροχόπτωσης ήταν υψηλή, δεν ήταν ένα πρωτοφανές γεγονός. Μάλιστα, τέτοιες καταιγίδες αναμένονται στην περιοχή μία φορά κάθε μερικές δεκαετίες, γεγονός που δείχνει ότι αυτή η πλημμύρα ήταν προβλέψιμη.
Τα αποτελέσματα των υδραυλικών προσομοιώσεων δείχνουν τη διαφορά στον αντίκτυπο της πλημμύρας όταν συγκρίνεται η πραγματική πλημμύρα που κλείνει το φράγμα (δεξιά) με το υποθετικό σενάριο να μην υπάρχουν φράγματα ανάντη της πόλης (αριστερά). Τα πιο σκούρα μοβ χρώματα υποδηλώνουν υψηλότερη ισχύ πλημμύρας. Η κατάρρευση των δύο φραγμάτων δημιούργησε μια καταστροφική πλημμύρα, πλήττοντας εκτεταμένα την πόλη και καταστρέφοντας κτίρια (κόκκινες κουκκίδες). Χωρίς τα φράγματα οι επιπτώσεις από τις πλημμύρες θα είχαν μειωθεί σημαντικά και θα είχαν επικεντρωθεί στο κανάλι του ρέματος. Η ανάλυση των κατεστραμμένων κτιρίων βασίζεται στην έκθεση του UN-Habitat. Από: Moshe Armon, Yuval Shmilovitz και Elad Dente.
Οι υδραυλικές προσομοιώσεις που πραγματοποιήθηκαν στη μελέτη δείχνουν ότι, αν δεν είχαν κατασκευαστεί τα φράγματα, οι επιπτώσεις της πλημμύρας στην πόλη της Derna θα ήταν σημαντικά μικρότερες. Αντίθετα, η παρουσία αυτών των φραγμάτων δημιούργησε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας, ενθαρρύνοντας την κατασκευή και την κατοίκηση σε ευάλωτες περιοχές.
Όταν τα φράγματα κατέρρευσαν, το κύμα πλημμύρας που προκλήθηκε προκάλεσε σοβαρές καταστροφές, παρασύροντας ολόκληρες γειτονιές και στοιχίζοντας χιλιάδες ζωές.
«Τα ευρήματά μας καθιστούν σαφές ότι η καταστροφή στη Ντέρνα δεν ήταν μόνο αποτέλεσμα ακραίων καιρικών συνθηκών, αλλά αποτυχία στη διαχείριση κινδύνου. Αν και οι καταιγίδες όπως ο Ντάνιελ είναι ασυνήθιστες, δεν είναι πρωτοφανείς», λένε οι συγγραφείς.
«Εάν τα φράγματα είχαν σχεδιαστεί σωστά ή μια διαφορετική στρατηγική πρόληψης των πλημμυρών είχε χρησιμοποιηθεί και κοινοποιηθεί σωστά στην κατάντη κοινότητα, αυτή η τραγωδία θα μπορούσε να είχε μετριαστεί σημαντικά. Αυτή η καταστροφή είναι μια έντονη προειδοποίηση ότι η υπερβολική εξάρτηση από την υποδομή χωρίς σωστή εκτίμηση κινδύνου μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες».
Η μελέτη υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη για βελτιωμένη αξιολόγηση κινδύνου και στρατηγικές μετριασμού των πλημμυρών, ιδιαίτερα σε ξηρές περιοχές όπου ο καιρός είναι ιδιαίτερα μεταβλητός και τα ακραία φαινόμενα είναι πολύ μεγαλύτερα από το κοινό συμβάν.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι η υπερβολική εξάρτηση από τις υποδομές αντιπλημμυρικής προστασίας χωρίς την κατάλληλη επικοινωνία κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφικές βλάβες. Αντίθετα, υποστηρίζουν λύσεις πρόληψης των πλημμυρών με βάση τη φύση και ισχυρά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για την καλύτερη προστασία των κοινοτήτων από παρόμοιες καταστροφές.
Αυτή η έρευνα χρησιμεύει ως μια έντονη υπενθύμιση των προβλημάτων και των προκλήσεων στη στήριξη των υποδομών για την πρόληψη καταστροφών από πλημμύρες.
Χωρίς προληπτική διαχείριση κινδύνων, σωστή συντήρηση και διαφανή επικοινωνία με το κοινό, ακόμη και τα καλοπροαίρετα μέτρα προστασίας από τις πλημμύρες μπορεί να γίνουν η ίδια η αιτία της τραγωδίας.
Γεωδίφης με πληροφορίες από τη σελίδα phys.org
περισσότερα,
Moshe Armon, Anatomy of a Foreseeable Disaster: Lessons from the 2023 Dam-Breaching Flood in Derna, Libya, Science Advances (2025). DOI: 10.1126/sciadv.adu2865 . www.science.org/doi/10.1126/sciadv.adu2865
https://phys.org/news/2025-03-failure-amplified-derna-tragedy.html
