Το μυστικό των διάσημων βιολιών Stradivarius και η Μικρή Εποχή των Παγετώνων

Στις 18 Δεκεμβρίου 1737, πέθανε ο γνωστός Ιταλός κατασκευαστής βιολιών  Αντόνιο Στραντιβάρι. Κατά τον 17ο και 18ο αιώνα η ποιότητα του ήχου και η φήμη των βιολιών του αψήφησε όσες προσπάθειες έγιναν για να εξηγηθεί η επιτυχία τους. Το όνομα Stradivarius έχει γίνει ένα υπερθετικό που συχνά συνδέεται με την αριστεία, θεωρείται ότι είναι το καλύτερο που υπάρχει.

Η φήμη των οργάνων σιγά σιγά διαδίδεται και συχνά εμφανίζεται σε πολλά έργα μυθοπλασίας. Ίσως το μυστικό των διάσημων βιολιών Stradivarius έγκειται στην κλιματική αλλαγή της Μικρής Εποχής των Παγετώνων.

Η περίοδος από τα μέσα του 16ου αιώνα ως και τα μέσα του 19ου, έχει ονομαστεί Μικρή Εποχή των Παγετώνων,όμως άν και δεν επρόκειτο για πραγματική περίοδο με παγετωνικές συνθήκες, κατά την διάρκειά της παρατηρήθηκαν αισθητά πιο χαμηλές θερμοκρασίες από αυτές της σημερινής εποχής.

Οι κλιματολόγοι, ιστορικοί, αρχαιολόγοι και οι γεωλόγοι μπορούν να μάθουν πολλά από τα δέντρα. Ο Ιταλός καλλιτέχνης, φυσιοδίφης και πανεπιστήμονας Leonardo da Vinci [1542-1519] είχε κατανοήσει ότι τα δαχτυλίδια σε ένα δέντρο που είχε κοπεί κοντά στην Ραβέννα κρύβουν μυστικά για το κλίμα γύρω από την ιταλική πόλη.

Ένα υγρό έτος προκαλεί στο δέντρο να αναπτύσσεται σωστά και να σχηματίζει ένα ευρύ δακτύλιο. Κατά τη διάρκεια ενός ξηρού έτους το δέντρο μεγαλώνει λιγότερο σχηματίζοντας μόνο ένα λεπτό δακτύλιο.

Ο Σουηδός φυσιοδίφης Κάρολος Λινναίος  [1707-1778] έδειξε ότι η θερμοκρασία επίσης μπορεί να ελέγξει την ανάπτυξη και το πάχος στους δακτυλίους ενός δέντρου.

Ο μαθηματικός και αστρονόμος Andrew Ellicott Douglass [1867-1962] αναρωτιόταν το 1904, εάν το κλίμα ελέγχεται από την ηλιακή δραστηριότητα. Δυστυχώς εκείνη την εποχή η καταγραφή του κλίματος δεν ήταν αρκετά ακριβής για να απαντήσει στην ερώτησή του. Ομως οι ηλιακοί κύκλοι συμβαίνουν σιγά-σιγά, εδώ και αιώνες ή ακόμα και χιλιάδες χρόνια. Αλλά ο Douglass αναγνώρισε τις δυνατότητες των δέντρων και μελέτησε τα αρχεία της κλιματικής αλλαγής.

Όπως κάθε δαχτυλίδι ενός δέντρου αντιπροσωπεύει ένα χρόνο και το πάχος αντανακλά στο κλίμα σε συγκεκριμένο χρόνο, ο Douglass ήταν σε θέση να ανακατασκευάσει το κλίμα με μεγάλη λεπτομέρεια για μεγάλο χρονικό διάστημα, μετρώντας χιλιάδες δαχτυλίδια. Μερικά δέντρα, όπως το αμερικανικό πεύκο bristlecone pine , μπορεί να ζήσει για περισσότερο από 4.600 χρόνια και πολλά κοινά ευρωπαϊκά είδη, όπως πεύκα, έλατα και βελανιδιές, σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να ζήσουν για 1.000 χρόνια.

Με το συνδυασμό της σειράς δενδροδακτυλίων από διαφορετικά δένδρα ή από τμήματα δένδρων [π.χ. μπορεί να ανακτηθεί από το ξύλο που χρησιμοποιείται σε ένα παλιό κτίριο] στις μέρες μας μία δενδροκλιματική σειρά δεδομένων φτάνει πίσω σχεδόν 8.000 έως 11.000 χρόνια.

Η έρευνα του Douglass προσέφερε επίσης μια ευκαιρία για τους αρχαιολόγους. Με το ταίριασμα στο μοτίβο των διακυμάνσεων δενδροδακτυλίου, ένα κομμάτι ξύλου άγνωστης ηλικίας μπορεί να δώσει μία καμπύλη που χρονολογεί με ακρίβεια την ημερομηνία του τεχνουργήματος από ξύλο. Η μέθοδος αυτή, δενδροχρονολογία, ήταν επίσης επιτυχής  στη χρονολόγηση γεωλογικών διεργασιών.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 ο Αμερικανός ηφαιστειολόγος RH Finch χρησιμοποίησε δακτυλίους δέντρων για να μελετήσει την ηφαιστειακή δραστηριότητα του ηφαιστείου Cinder Cone στην Καλιφόρνια. Οι δακτύλιοι των δέντρων που «σκοτώθηκαν» από τις εκρήξεις ηφαιστείων συγκρίθηκαν με μια υγιή σειρά. Η έρευνα στα δέντρα τον βοήθησε να κατανοήσει ότι το ηφαίστειο είναι ενεργό.

Επίσης, για την έρευνα σχετικά με το πώς τα ηφαίστεια επηρεάζουν το κλίμα και το περιβάλλον η σειρά των δενδροδακτυλίων μπορεί να είναι χρήσιμη.

Στις Άλπεις εξακολουθούν να ζουν πεύκα που δείχνουν λεπτότερους δενδροδακτυλίους μετά την καταστροφική έκρηξη του Όρους Tambora το 1815. Το ηφαιστειακό υλικό εγχέεται από την έκρηξη στην ατμόσφαιρα της Γης, το κλίμα ψύχεται και τα δέντρα αντιδρούν σε αυτή τη ψύξη με μειωμένη ανάπτυξη. Αν μια σειρά από δενδροδακτύλια ξαφνικά είναι εξαιρετικά λεπτή μπορεί να υποδηλώνει ότι μια άγνωστη ηφαιστειακή εκδήλωση προκάλεσε για μερικά χρόνια δυσμενείς συνθήκες στα δέντρα. Περιέργως, επίσης, παχιά, καλά ανεπτυγμένα δεντροδαχτυλίδια μπορούν να δείξουν μια τελευταία έκρηξη του ηφαιστείου.

Η εκδήλωση Novaerupta το 1912, με την έκρηξη του ηφαιστείου Katmai στην Αλάσκα,είναι ακόμα και σήμερα ορατή στο αρχείο με τους δεντροδακτυλίους. Μετά την έκρηξη τρεις λεπτές ροδέλες σηματοδοτήσαν μια φάση τριών ετών μειωμένης ανάπτυξης, που ακολουθείται από 12 εξαιρετικά και ευρεία δαχτυλίδια. Η έκρηξη κάλυψε μια μεγάλη περιοχή γύρω από το ηφαίστειο με ένα παχύ στρώμα ηφαιστειακής τέφρας. Το στρώμα τέφρας προκάλεσε ασφυξία στα φυτά και επιβραδύνθηκε ο ρυθμός ανάπτυξης των δένδρων. Μετά από 3 χρόνια, ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της τέφρας ξεπλύθηκε μακριά από τη βροχή. Τα ορυκτά στην ηφαιστειακή τέφρα αποσαθρώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, απελευθερώνοντας τώρα στοιχεία και θρεπτικά συστατικά που ενίσχυσαν το έδαφος και συνέβαλλαν στην ανάπτυξη των δένδρων. Το φαινόμενο αυτό εξηγεί τα 12 ευρεία δαχτυλίδια που βρέθηκαν στα δέντρα γύρω από το Katmai.

Παλαιότερα η αλλαγή του κλίματος και η αύξηση των δέντρων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία ενός από τα πιο διάσημα μουσικά όργανα όλων των εποχών. Ξύλα από δέντρα που φυτρώνουν κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα χαρακτηρίζονται από μια σειρά από πολύ λεπτούς δενδροδακτυλίους, που σχηματίστηκαν από το 1645 έως το 1715. Τα δαχτυλίδια αντανακλούν μία πολύ δροσερή φάση που σχετίζεται με τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Μικρής Εποχής των Παγετώνων. Αυτό το ξύλο εκείνη την εποχή ήταν το ζητούμενο υλικό για την κατασκευή των μουσικών οργάνων, καθώς η πυκνή και ομοιόμορφη δομή του ξύλου ενίσχυε πολύ καλά τους ήχους. Τέτοιο ξύλο χρησιμοποιήθηκε για ένα από τα διάσημα βιολιά Στραντιβάριους με περισσότερα από 220 δαχτυλίδια να έχουν μετρηθεί. 

Σήμερα, σε ένα θερμότερο κλίμα η ανάπτυξη των δένδρων προκαλεί ευρεία δαχτυλίδια, ένα παρόμοιο κομμάτι ξύλου έχει μόλις 180 δαχτυλίδια, καθιστώντας λιγότερο πιθανό να αναπαράγει τον υποτιθέμενο μοναδικό ήχο ενός πρωτότυπου Stradivari.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2.forbes.com/davidbressan