Ρεόλιθοι του Αράπη
«Ακτή κρημνώδης,ής το διαβατόν αβρόχοις ποσίν αδύνατον, το μέρος ονομάζεται Σκαλί τ’ Αράπη» Ιάκωβος Ζαρράφτης, 1917.
Το «Σκαλ-λί του Αράπη» βρίσκεται περίπου 1.260 μέτρα ανατολικά από το ναΰδριο της Αγίας Ειρήνης. Το στενόμακρο απόκρημνο πέρασμα συναντάται μεταξύ ακτής και νότιας πλευράς της οροσειράς του Δίκαιου.
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ένας αράπης έπεσε όταν πήγε να το διασχίσει και από τότε η τοποθεσία έγινε γνωστή με αυτό το όνομα. Ο απότομος και δύσβατος τόπος ίσως έκανε τους ντόπιους να πλάσουν την ιστορία του αράπη.
Την ευρύτερη περιοχή, ο Ζαρράφτης, μνημονεύει ως Φυλλοκρέμνια, από τα «κρημνώδη μέρη» που ξεπροβάλλουν ως «φύλλα κρημνών».
Στη μαγευτική και ήσυχη τοποθεσία υπάρχει το «Μεταλλείο του Φρατζή». Πρόκειται για ένα πρόχειρο επιφανειακό μεταλλευτικό χώρο που κάποτε λειτουργούσε με πρωτόγονο τρόπο. Για 3 χρόνια, το μεταλλωρυχείο έβγαζε βαρύτη, ένα ορυκτό βαρύτερο από τον σίδηρο. Όμως ένα ατύχημα, από ανθρώπινο λάθος, άφησε πίσω την πιο μελανή σελίδα στη μεταλλευτική ιστορία της Κω. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθούν τέσσερις συμπολίτες μας, στις 7 Σεπτεμβρίου του 1964.
Σήμερα, στην πλαγιά, κοντά στην παραλία- κάτω από τον χώρο που γινόταν η επιφανειακή εκμετάλλευση του κοιτάσματος- παίρνει τα μάτια, στην κυριολεξία, ένας εντυπωσιακός κιτρινοκόκκινος γεωλογικός σχηματισμός.
Πρόκειται για ρεόλιθο που η εμφάνιση του προδίδει τη ροή υγρού θείου στον λόφο του Αράπη. Συχνά όταν λιώνει το θείο τότε εμφανίζεται το χαρακτηριστικό κιτρινωπό χρώμα, όμως όταν έρχεται σε επαφή με το κόκκινο χρώμα του αίματος [εξαιτίας του σιδήρου], και όπως αυτό ψύχεται, γίνεται πιο κοκκινωπό. Ο όλος σχηματισμός με τα εκθέματα χαρακτηρίζεται από αποστρογγυλλωμενες μορφές που συχνά παρατηρούνται από την οροφή ή στα τοιχώματα σπηλαίων και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ρεολιθικός καταρράκτης.
Ωστόσο, ο συγκεκριμένος σχηματισμός, κατά πάσα πιθανότητα δεν προκλήθηκε από φυσικές δυνάμεις ή από την κατάρρευση ενός αρχαίου σπηλαίου. Η γεωλογία της περιοχής όπως και το γεγονός ότι δεν τον αναφέρει- ενώ μιλά για θείο στου Χαβάρου, μάρμαρα κοντά στην Αγ. Ειρήνη και τόσα άλλα- ο παρατηρητικότατος Ζαρράφτης σημαίνει ότι ίσως είναι ένα μικρό κομμάτι από τη μεταπολεμική περίοδο του νησιού.
Η εξόρυξη των ορυκτών επιδρά στη γη, στο νερό και στον αέρα στην περιοχή ενός μεταλλείου και μπορεί να υποβαθμίσει περιβαλλοντικά περιοχές πέρα από τις εκσκαφές. Επιφανειακή αποστράγγιση συχνά αλλοιώνει το περιβάλλον γύρω από τα μεταλλεία καθώς μέταλλα και ορυκτά μπορούν να συγκεντρωθούν στο νερό, στο έδαφος ή στα φυτά. Αποστράγγιση κατά τη διάρκεια και μετά την εξόρυξη, από την εκροή του όξινου νερού από το μεταλλείο, ίσως δημιούργησε τον συγκεκριμένο σχηματισμό. Η οξείδωση των μεταλλικών ορυκτών, είναι συνήθως εντονότερη στα θειούχα ορυκτά. Τα μεταλλικά ορυκτά με την παρουσία αέρα, νερού και οξειδωτικών βακτηρίων, οξειδώνονται με εξώθερμες αντιδράσεις και ορισμένες φορές μπορούν να δώσουν τοξικά προϊόντα.
Ο σχηματισμός του Αράπη είναι ανθρωπογενής δομή, που οφείλεται στη διαφορετική χημεία που εμπλέκεται και έγινε πολύ πιο γρήγορα από τον χρόνο που απαιτείται για να γεννηθούν οι φυσικοί ρεόλιθοι των σπηλαίων.
Τελευταία, ο όρος καλθεμίτης, χρησιμοποιείται για τέτοια εκθέματα που μπορεί να διαμορφωθούν σε συγκεκριμένες τεχνητές δομές, πολύ πιο γρήγορα από ό,τι με φυσική διαδικασία σε ασβεστόλιθο, μάρμαρο ή δολομίτη.
Ο καλθεμίτης του Αράπη στέκει εκεί ως γλυπτό για τουλάχιστον μισό αιώνα. Φυσικός ή μη αποτελεί πλέον γεωκληρονομιά του τόπου μας και πρέπει να βρίσκεται στη φύση - όχι στα σπίτια μας- για να θυμίζει όχι μόνο μία τραγική ημέρα στην ιστορία του νησιού αλλά να διδάσκει: Ότι η επιφανειακή εξόρυξη μπορεί να είναι φθηνότερη και ευκολότερη, όμως έχει πιο άμεσες και καταστροφικές επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Εφαρμοσμένη και Περιβαλλοντική Γεωχημεία- Α. Φιλιππίδης
2.Γεωλογικός χάρτης Κω- ΙΓΜΕ
3.Κώια- Ι.Ζαρράφτης
4.Η Κως μια φορά και έναν καιρό-Π.Σβουρένος
5.Βικιπαίδεια
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Ρεόλιθος [καλθεμίτης] του Αράπη.
