Μακροζωία και αθανασία στον φυσικό κόσμο
«Όταν η γη ήταν ακόμα σκεπασμένη από νερά, μέσα στη θάλασσα διαμορφωνόταν η ζωή. Μετά όμως από την αποχώρηση του υγρού στοιχείου εξαιτίας της θερμότητας του ήλιου, όσα από τα θαλάσσια όντα βρέθηκαν στην ξηρά έπρεπε να προσαρμοστούν στο νέο περιβάλλον» Αναξίμανδρος (610-547/6 π.Χ.)Προσωκρατικός φιλόσοφος από τη Μίλητο.
Από τη στιγμή που θα γεννηθεί ένας οργανισμός στη Γη, ξεκινάει η αντίστροφη μέτρηση που οδηγεί στα γερατειά και αργότερα στο θάνατο. Σύμφωνα με την φυσική επιλογή οι οργανισμοί που είναι περισσότερο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους επιβιώνουν και αναπαράγονται περισσότερο από τους λιγότερο προσαρμοσμένους. Κάθε είδος έχει τόση διάρκεια ζωής, όση χρειάζεται για να μπορέσει να προσαρμοστεί στις αλλαγές και να βελτιώσει τις πιθανότητες επιβίωσής του.
Ζούμε κατά μέσο όρο μια σταγόνα στον ωκεανό σε σύγκριση με άλλα πλάσματα. Όμως η εκπληκτική βιοποικιλότητα του πλανήτη μας, μας επιτρέπει να συναντήσουμε πληθυσμούς με διάφορες μορφές γήρανσης, πολλές από τις οποίες είναι συναρπαστικές.
Σήμερα το είδος μας έχει αρκετά μακρά ζωή σε σχέση με το παρελθόν: Το μέσο παγκόσμια προσδόκιμο ζωής κάποιου που γεννήθηκε το 2015 είναι 71,4 χρόνια. Πρόκειται για καλό μέσο όρο σε σύγκριση με ορισμένα θηλυκά ενήλικα εφημερόπτερα, που ζουν για λιγότερο από 5 λεπτά -έχουν απλά αρκετό καιρό για να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν τα αυγά.
Όμως στον θαυμαστό κόσμο της φύσης είναι ένα πράγμα να επιβιώνεις σε αντίξοες συνθήκες, αλλά εντελώς άλλο να χτυπάς ένα κουμπί επαναφοράς όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με μια επικείμενη απειλή.
Η «αθάνατη μέδουσα»
Μέχρι σήμερα έχει βρεθεί ένα ζώο στην Γη που θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι αθάνατο. Ένα είδος μέδουσας- το Turritopsis dohrnii, που ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1880 στη Μεσόγειο Θάλασσα και είναι γνωστή ως η «αθάνατη μέδουσα».Το Turritopsis συναντάται συχνά στον δίαυλο Κω-Νισύρου. Είναι μόνο περίπου 4,5 χιλιοστά αλλά μπορεί να επανέλθει σε ένα προηγούμενο στάδιο ανάπτυξης, αν έχει τραυματιστεί ή απειλείται με κάποιο τρόπο. Ο κυτταρικός μηχανισμός του χαρακτηρίζεται από μία σπάνια διαδικασία γνωστή ως φυσική διαφοροποίηση που στηρίζεται στην ανακύκλωση των κυττάρων του. Ωστόσο η αθανασία του Turritopsis dohrnii προκαλεί πονοκέφαλο στην επιστημονική κοινότητα καθώς εγείρει μια ενδιαφέρουσα ερώτηση σχετικά με τη φύση της θνησιμότητας του αφού όλα τα κύτταρα του αντικαθίστανται. Πόσο αθάνατος είναι ένας οργανισμός όταν δεν ο ίδιος;
Μαθουσάλες στον φυτικό και ζωικό κόσμο του πλανήτη μας;
Μια πρόσφατη μελέτη αναφέρει ένα σφουγγάρι βαθιάς θάλασσας από το είδος Monorhaphis chuni να έχει ζήσει για 11.000 χρόνια. Οι άνθρωποι συχνά ξεχνούν ότι τα σφουγγάρια είναι ζώα και μερικά από αυτά έχουν πολύ μακρά διάρκεια ζωής. Εκτός από τα σφουγγάρια και τα κοράλλια είναι καλά παραδείγματα βλαστικής αναπαραγωγής μία διαδικασία που οδηγεί σε μεγάλη διάρκεια ζωής - πάνω από 200 χρόνια στην περίπτωση των κοραλλιών και ίσως και χιλιάδες χρόνια στην περίπτωση των σφουγγαριών.
Πιθανώς ο παλαιότερος γνωστός μύκητας είναι η ostoyae Armillaria. Μερικοί συγγραφείς πιστεύουν ότι ένας γιγάντιος μύκητας αυτού του είδους στο Εθνικό Δρυμό Malheur (ΗΠΑ) μπορεί να ζει πάνω από 2.400 χρόνια και είναι ο οργανισμός Μαθουσάλας στον πλανήτη. Επιπλέον μια αχιβάδα,πέθανε σε ηλικία 507 χρόνων. Η διάρκεια ζωής μιας αχιβάδας είναι συνήθως περίπου 225 χρόνια. Μπορεί να έχετε ακούσει για την Μινγκ, μία αχιβάδα βαθιάς θάλασσας που πήρε το όνομά της από την κινεζική δυναστεία, κατά την οποία γεννήθηκε. Όταν πέθανε το 2006, πιστεύεται ότι ήταν το μακροβιότερο ζώο που έχει καταγραφεί ποτέ. Αυτή η ωκεάνια αχιβάδα επιστημονικά γνωστή ως Arctica islandica, όμως είχε ένα άδοξο τέλος. Το 2006, οι επιστήμονες την σκότωσαν κατά λάθος όταν ανασύρθηκε στα ανοικτά των ακτών της Ισλανδίας κατά την μεταφορά της σε εργαστήριο για την έρευνα της κλιματικής αλλαγής. Μπορεί να υπάρχουν και άλλα δείγματα που κρύβονται στη λάσπη, αλλά η Μινγκ ήταν τυχερή αφού κέρδισε μεταθανάτια φήμη.
Όσον αφορά τα θηλαστικά ορισμένες φάλαινες φαίνεται να ζουν έως 200 χρόνια. Είναι λογικό, δεδομένου ότι τα θαλάσσια θηλαστικά ζουν σε ψυχρά νερά. Ένα ψυχρό περιβάλλον προκαλεί μια χαμηλή θερμοκρασία του σώματος, το οποίο με τη σειρά του σημαίνει αργό μεταβολισμό και έτσι λιγότερη ζημιά στους ιστούς.
Ο κόκκινος αχινός (Strongylocentrotus franciscanus) της Ερυθράς Θάλασσας , ο οποίος έχει υπολογιστεί ότι ζει μέχρι και 200 χρόνια και θεωρείται ένα είδος με αμελητέα γήρανση.
Μερικά ψάρια βαθιάς θάλασσας, όπως το πορτοκαλί του Ατλαντικού ή πέρκα βαθιάς θάλασσας (Hoplostethus atlanticus ), ζουν έως 175 χρόνια.
Το αρχαιότερο γνωστό άγριο πτηνό είναι ένα αλμπατρός, ηλικίας 65 χρονών,ονομάζεται Σοφία και σύντομα αναθεώρησε την άποψη των επιστημόνων ότι τέτοια είδη δεν ξεπερνούν τα 40 χρόνια. Δεν είναι μόνο η Σοφία που εξακολουθεί να γεννά και να δίνει υγιείς νεοσσούς. Μεγάλα πουλιά όπως τα αλμπατρός τείνουν να ζουν περισσότερο, έτσι ώστε να ωριμάζουν αργότερα και αναπαράγουν λιγότερο συχνά, ενώ τα μικρά πουλιά είναι τυχερά όταν ζήσουν πέντε χρόνια στην άγρια φύση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ωριμάσουν γρήγορα και να δώσουν απογόνους όσο το δυνατόν περισσότερους κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου.
Η kakapo, ένα άκρως απειλούμενο είδος παπαγάλου κατάγεται από τη Νέα Ζηλανδία, ζει έως 60 χρόνια. Υπάρχουν σήμερα λίγο περισσότερο από 100 kakapos στη Γη.
Σύμφωνα με την βάση δεδομένων των ζώων για τη «Γήρανση και τη Μακροζωία», ο κατάλογος των οργανισμών με αμελητέα γήρανση (μαζί με την αναμενόμενη διάρκεια ζωής στην άγρια φύση) περιλαμβάνει: το Rougheye rockfish (Sebastes aleutianus) - 205 χρόνων και το πεύκο της Μεγάλης Λεκάνης Bristlecone( Pinus longaeva) - 4.713 χρόνων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η γήρανση των φυτών είναι δύσκολο να προσδιοριστεί. Αυτή η διαδικασία της βλαστικής αναπαραγωγής μπορεί, σε ορισμένα είδη, να γίνεται (θεωρητικά) αιώνια. Τα εμβόλια χρησιμοποιούνται ευρέως στην γεωργία και πολλά είδη όπως οι τουλίπες (Tulipa clusiana), η μπανάνα (Musa sapientum) κά- αποτελούν παραδείγματα για το πώς μπορεί να επιβιώσουν για εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια . Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις ειδών που υποβάλλονται σε κλωνική αναπαραγωγή για πάνω από 10.000 χρόνια με ένα είδος (Lomatia tasmanica), να είναι τουλάχιστον 43.600 χρόνων .Υπάρχουν είδη, ωστόσο, στα οποία η φυτική αναπαραγωγή δείχνει να μειώνεται με το χρόνο όπως το ζαχαροκάλαμο και τα εσπεριδοειδή
Η αμφιλεγόμενη απεριόριστη διάρκεια ζωής της Ύδρας- γένος μικρών ζώων του γλυκού νερού - έχει προσελκύσει την προσοχή των φυσικών επιστημόνων για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Επί του παρόντος το αρχαιότερο γνωστό ζώο στον κόσμο είναι ο Jonathan, μία γιγάντια χελώνα 183 χρόνων που ζει στο μέγαρο του κυβερνήτη της Αγίας Ελένης, τον τόπο εξορίας του Ναπολέοντα ,ένα νησί στα ανοικτά της Δυτικής Αφρικής.
Βιολογική Αθανασία
Βιολογικά αθάνατοι είναι οι οργανισμοί- μονοκύτταρα και πολυκύτταρα είδη -που χαρακτηρίζονται από χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας από γήρανση, συνήθως πεθαίνουν λόγω τραυματισμού ή από κάποια ασθένεια.
Οι βιολόγοι επιλέγουν τη λέξη «αθάνατος» για να ορίσουν κύτταρα που δεν υπόκεινται στο όριο Hayflick, δηλαδή ένα συγκεκριμένο όριο που σχετίζεται με τις διαιρέσεις που μπορούν να πραγματοποιήσουν τα κύτταρα, το οποίο προσδιορίζει και τη διάρκεια ζωής. Μπορεί ο ορισμός της αθανασίας να έχει αμφισβητηθεί στο νέο Εγχειρίδιο της Βιολογίας της Γήρανσης ,ωστόσο το όριο που ανακαλύφθηκε από τον Leonard Hayflick το 1965 εξακολουθεί να θεωρείται μια από τις αιτίες της γήρανσης.
Τι γίνεται με τον άνθρωπο;
Σύμφωνα με την Guinness World Records και την Ομάδα Έρευνας Γεροντολογίας ο μακροβιότερος άνθρωπος ήταν η Ζαν Καλμάν, μια Γαλλίδα που έζησε 122 χρόνια.
Τα κύτταρά μας δεν παραμένουν τα ίδια κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Στην πλειοψηφία τους, διαιρούνται και αντικαθιστούν όσα έχουν φθαρεί. Η συχνότητα της διαίρεσης και της αντικατάστασης διαφέρει από όργανο σε όργανο. Οι διαιρέσεις όμως και αντικαταστάσεις δεν συμβαίνουν για πάντα. Υπάρχει ένα όριο. Ο μηχανισμός που ρυθμίζει τη σταδιακή γήρανση των κυττάρων μας βρίσκεται στην άκρη των χρωμοσωμάτων και ονομάζεται τελομερές- από τις λέξεις τέλος και μέρος .Στο σώμα μας όμως υπάρχει και ένα ένζυμο που αναστέλλει τη συρρίκνωση των τελομερών, η τελομεράση. Σχεδόν όλες οι βιοχημικές αντιδράσεις στα ζώα, στα φυτά και στους μικροοργανισμούς ρυθμίζονται από τα ένζυμα. Τα τελομερή δημιουργούνται και διατηρούνται από το ένζυμο της τελομεράσης, το οποίο έχει βαπτιστεί και «ένζυμο της αθανασίας» λόγω του ρόλου του στην κυτταρική γήρανση και στον καρκίνο.
Αιώνια ζωή πέρα από την φυσική εξέλιξη;
Αν και η παραδοχή ότι η βιολογική γήρανση μπορεί να σταματήσει ή να αντιστραφεί με την τεχνολογία παραμένει αμφιλεγόμενη, η έρευνα για την ανάπτυξη πιθανών θεραπευτικών παρεμβάσεων είναι σε εξέλιξη. Το 2012 στη Ρωσία, και στη συνέχεια στις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Ολλανδία, ξεκίνησε η δημιουργία πολιτικών κομμάτων με στόχο να παρέχουν πολιτική υποστήριξη σε θέματα για την αντι-γήρανση ,την έρευνα και την παράταση της ζωής δίνοντας έμφαση σε νέες τεχνολογίες που θα οδηγήσουν τελικά, στην αθανασία.
Ο Ελληνοκύπριος βιογεροντολόγος Μάριος Κυριαζής πρότεινε ότι η βιολογική αθανασία στους ανθρώπους είναι μια αναπόφευκτη συνέπεια της φυσικής εξέλιξης. Η θεωρία του της ακραίας διάρκειας ζωής μέσω παρεμβάσεων προτείνει ότι η δυνατότητα να επιτευχθεί αόριστη διάρκεια ζωής είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη βιολογία, και ότι θα έρθει μια εποχή που οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να αναπτύσσουν τη νοημοσύνη τους ζώντας επ 'αόριστον, και όχι από την εξέλιξη μέσω της φυσικής επιλογής.
Σύμφωνα με επιστημονικούς υπολογισμούς περίπου 50% της πανίδας και χλωρίδας είναι δυνατό να εξαφανιστεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Οι μαζικές δράσεις του ανθρώπου, η μόλυνση των ποταμών, η αποψίλωση των δασών, τα μεγάλα έργα ανάπτυξης, η μεταβολή του όζοντος και τόσα άλλα οδηγούν στον αφανισμό πολλών ζώων και φυτών στο πλανήτη. Σήμερα πάλι η Γη βρίσκεται στο έλεος των εξαφανίσεων αλλά από διαφορετική αιτία. Αυτή τη φορά την εξάλειψη προκαλεί το είδος «εξολοθρευτής», όπως έχει χαρακτηρίσει το ανθρώπινο είδος μας, κάποιος επιστήμονας. Τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ότι, ο άνθρωπος υποθάλπει την 6η μεγάλη εξάλειψη των ειδών της Γης. Μέχρι τώρα έχουν χαθεί αμφίβια, κολεόπτερα, πουλιά και μεγάλα θηλαστικά από την δράση ενός είδους του οποίου τα κύτταρα υπόκεινται στο όριο Hayflick. Μπορείτε να φανταστείτε έναν μελλοντικό κόσμο με αιωνόβιους ή αθάνατους και δεσποτικούς επιβήτορες;
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Βικιπαίδεια
2.nationalgeographic.com
3.amnh.org
4.senescence.info/
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
