Οι θαυματοποιές Στύψες της Κεφάλου

Στο παραλιακό πεδινό χώρο βόρεια της τοποθεσίας Μερήσι, μας λέει ο Ν.Ζάρακας, ανατολικά του Λάθρα και βόρεια του Καλού Όρους συναντάται η Στύψη. Μια πολύ ενδιαφέρουσα περιοχή, ένας ακόμη άγνωστος ηφαιστειότοπος της Κεφάλου με πολύ σπουδαία  και αξιόλογα ορυκτά.

Πρόκειται για έναν δόμο με ύψος 110μ. από την επιφάνεια της θάλασσας που ανήκει στο ηφαιστειακό κέντρο του Λάθρα, έχει περίμετρο 1,47 χλμ. και εμβαδόν 0,16 τετρ.χλμ.

Δημιουργήθηκε από ρυολιθική λάβα και είναι ηλικίας περίπου 2,5 εκ.ετών. Μεγάλωσε με την επέκταση της πυκνόρευστης λάβας με χαμηλό ιξώδες και το ύψωμα του σχηματίστηκε από υλικό που χυνόταν από τις πλευρές του αυξανόμενου θόλου.

Οι θόλοι λάβας μπορεί να ήταν στρογγυλεμένοι, σε σχήμα τηγανίτας ή ακανόνιστοι σωροί βράχων.Μερικές φορές μπορεί να καταρρεύσουν και να δημιουργήσουν πυροκλαστικές ροές, να εξωθήσουν ροές λάβας ή να βιώσουν μικρές και μεγάλες εκρήξεις που μπορεί ακόμη και να καταστρέψουν τον θόλο, όπως φαίνεται να συνέβη στην ανατολική πλευρά του ηφαιστειακού δόμου της Στύψης.

Δυτικά του δόμου το ρυολιθικό πέτρωμα με πορώδη υφή είναι εξαλλοιωμένο με σιδηρούχα διαλύματα λόγω υδροθερμικών διεργασιών.

«Στην Κέφαλο υπάρχει σιναπίδι και άλλα φυσικά χρώματα όπως στύψη καθώς επίσης και στόκος», αναφέρει ο Ιάκωβος Ζαρράφτης. «Κοντά στο Ρούσκινο βρίσκεις την στύψη και το μέρος αυτό λέγεται Στύψες», συνεχίζει ο εραστής της κωακής γης.Το τοπωνύμιο προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «στῦψις». 

Το σιναπίδι είναι το κοκκινόχωμα με το οποίο οι Κώοι έβαφαν τα υφάσματα και τα νήματα τους. Η βαφική ουσία, γνωστή ως σινωπίδιον ή σινωπική ή μίλτος είναι κοκκινόγια από ερυθρό χώμα που έφτανε από την Καππαδοκία και εξαγόταν στην χώρα μας μέσω της Σινώπης του Εύξεινου Πόντου. Ο Στράβωνας ήταν ιδιαίτερα κατατοπιστικός:«ἐν δὲ τῇ Καππαδοκίᾳ γίνεται ἡ λεγομένη Σινωπικὴ μίλτος, ἀρίστη τῶν πασῶν».

Την τοποθεσία γνώριζαν καλά οι Ιταλοί, την έλεγαν Stissi.Οι αρχαίοι το πέτρωμα ονόμαζαν στυπτηριάτη λίθο. Η στυπτηρία με σίδηρο λεγόταν παράφορο. Οι αρχαίοι Κώοι έβαφαν υφάσματα με αυτές τις χρωστικές ύλες.

Ο Ιπποκράτης την αναφέρει ως στυπτικό φάρμακο, αιμοστατικό και καυστικό, την έλεγε «χαλκίτιδα στυπτηρία». Δεν πρέπει όμως να την έπαιρνε από τις Στύψες της Κεφάλου,μάλλον έκανε χρήση της στύψης της Βόρκας ή του Παλιού Πυλιού ή ακόμη από τα Σπήλαια της Στύψης που αναφέρει ο Μ.Σκανδαλίδης.

Υπάρχουν πολλά είδη στυπτηρίας, καθώς την θέση του καλίου μπορεί να κατέχει το νάτριο, αμμώνιο, μαγνήσιο, μαγγάνιο ή ο σίδηρος. Στυπτηρία καλίου και νατρίου πρέπει να εμφανίζεται στα σαθρά ρυολιθικά πετρώματα της Κεφάλου. 

Η στυπτηρία [potassium alum], θειικό άλας αργιλίου-καλίου χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία και σαν αιμοστατικό. 

Είναι ένα άλας που κυρίως σχηματίζεται από την αποσάθρωση αργιλοπυριτικών πετρωμάτων κυρίως ηφαιστειακής προέλευσης, αλλά θεωρείται ιζηματογενές πέτρωμα.

Η στύψη είναι το ορυκτό αλουνίτης που εμφανίζεται ως φλέβες, σε μάζες αντικατάστασης ρυόλιθων και παρόμοιων πλούσιων σε κάλιο ηφαιστειακών πετρωμάτων. Σχηματίζεται από τη δράση των διαλυμάτων που φέρουν θειικό οξύ σε αυτά τα πετρώματα κατά την οξείδωση και την έκπλυση των εναποθέσεων θειούχου μετάλλου.

Ο αλουνίτης μπορεί επίσης να βρεθεί κοντά σε ηφαιστειακές φουμαρόλες. Μικροί αστραφτεροί κρύσταλλοι συχνά εμφανίζονται χαλαροί σε κοιλότητες με αλλοιωμένο ρυόλιθο. Το χρώμα του αλουνίτη ποικίλλει από λευκό έως κίτρινο γκρι.

Το ορυκτό κατά τον Πλίνιο χρησίμευε για να κάνει τα πλοία άκαυστα όταν διαποτίζονταν με αυτό.

Όταν οι ΗΠΑ εισήλθαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα ορυχεία αλουνίτη της Γιούτα απέκτησαν στρατηγική σημασία ως η μόνη εγχώρια πηγή ποτάσας, απαραίτητης για την κατασκευή εκρηκτικών, η οποία ήταν ήδη υπό ανάπτυξη. Η κυβέρνηση είδε επίσης δυνατότητες στην περιεκτικότητα σε αλουμίνιο του αλουνίτη και εγκατέστησε εργατικό δυναμικό που πειραματιζόταν με διαδικασίες εξαγωγής αλουμίνας από αλουνίτη.

Στην Κίνα, στην επαρχία Χενάν, βρέθηκε μια ποικιλία από κεραμικά αντικείμενα και βάζα, που χρονολογούνται πριν από 2000 χρόνια. Σε ένα από τα βάζα βρέθηκε μείγμα αλουνίτη και νιτρικού καλίου. Το μείγμα τότε θεωρήθηκε ότι ήταν ένα «μίγμα αθανασίας» που αναφέρεται στα αρχαία κινεζικά κείμενα. Προφανώς, αυτό δεν φαίνεται να πέτυχε.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Παιδί της Ρέας, τριλογία

2. Κώια-Ιακ.Ζαρράφτη

3. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Αλλουνίτης σε κοιλότητες με αλλοιωμένο ρυόλιθο. 

Ο ηφαιστειακός δόμος της Στύψης Κεφάλου.