Το ηφαιστειακό νησί Παχειά
Ο καπφαμάς στα νισύρικα είναι το αρνί ή κατσίκι του φούρνου.Δυτικά και νότια της Νισύρου υπάρχουν 5 ηφαιστειακά νησάκια, το μεγαλύτερο από τα οποία είναι το Γυαλί, ενώ ακολουθούν η Πυργούσα, Παχειά, Στρογγυλή και η Κανδελέουσα.
Η Παχειά συναντάται μεταξύ Πυργούσας και Νισύρου.Το όνομα της είναι γεωτοπωνύμιο, το έλαβε από το σχήμα της ή καλύτερα από την γεωλογία της.
«Και την Παχειά στο πλάι της ψηλή και φουσκωμένη»λέει το ποίημα «ο Γύρος» του Δ.Μπαλαλά.Επί Οθωμανοκρατίας ανήκε μαζί με την Πυργούσα και το Γυαλί στην Παναγία την Σπηλιανή.
Την γνώρισα από κοντά πριν από χρόνια.Εφέτος την είδα από μακριά πηγαίνοντας για την Νίσυρο μαζί με τους καλούς φίλους Σωτήρη Βοριά, Γιάννη Σουρασή και Σάκη Χατζηπέτρο. Στην φωτογραφία η παχουλή Παχειά, δίπλα της η Πυργούσα και στο βάθος η Κανδελεούσα.
Είναι δύσκολο να την επισκεφτείς με πλοίο,έχει απότομες και απόκρημνες ακτές. Μόνο με καίκι ή φουσκωτό και με καλό καιρό.«Αλίμενη και ορεινή σε όλο της το μήκος, ακόμα είναι καταγεγραμμένη ως Πασάς, εσφαλμένα στον Πλοηγό. Λέγεται και Ραχειά [Στεφάνη]»,γράφει ο Μ.Σκανδαλίδης.Ο Λ.Κοντοβερός γράφει στην ιστορία του ότι ονομάζεται Ραχειά επειδή «ένθα σπά το κύμα».Το νησάκι έχει πλούσια θαμνώδη βλάστηση.
Η Παχειά είναι νησίδιο της Δωδεκανήσου.Βρίσκεται νοτιοδυτικά από το Μανδράκι της Νισύρου και μόλις 14 χλμ. από το ακρωτήριο Κρίκελλο της Κεφάλου Κω.Η έκταση της είναι 1,47 τ.χλμ. και είναι ακατοίκητη.Διοικητικά, όμως ανήκει στον δήμο Νισύρου.
Είναι ένας ιδανικός και ήσυχος βοσκότοπος και πριν από λίγα χρόνια την επισκέπτονταν μόνο οι βοσκοί.
Σήμερα στην Παχειά μπορείς να δεις την σαύρα Podacris η οποία δεν υπάρχει στα γύρω νησιά, παρά μόνο στην Ανάφη, Σύρνα και την Αστυπάλαια. Πρόκειται για ακίνδυνο ερπετό όπως όλες οι σαύρες της χώρας μας.Τρέφεται με ασπόνδυλα.
Στο νησάκι έχει εντοπιστεί τμήμα αρχαίου αμυντικού πύργου ενσωματωμένου σε περίβολο από ξερολιθιά. Πρέπει να είναι του 4ου αιώνα π.Χ. Είναι κατασκευασμένο από τον ηφαιστειακό δακίτη, το κύριο πέτρωμα του νησιού.Ο πύργος μάλλον καταστράφηκε από τον σεισμό του 198/199 π.Χ που εκδηλώθηκε νότια της Ρόδου.
Ο αρχιμανδρίτης της Ι.Μ της Παναγίας Σπηλιανής εκτιμά ότι υπήρχαν αγροτικοί και κτηνοτροφικοί συνοικισμοί στα νησάκια την εποχή των διαδόχων του Μ.Αλεξάνδρου [Ε.Παπαχαρτοφύλης, Νισυριακά].Η Παχειά όπως και η διπλανή Πυργούσα χρησιμοποιήθηκαν από πειρατές τον Μεσαίωνα αλλά και αργότερα.
Ο δακίτης της νησίδας είναι σκεπασμένος σε ορισμένα σημεία από ιγκνιμβρίτη της Μεγάλης Έκρηξης της Κω, ηλικίας 161 χιλ.ετών, και τόφφους των εκρήξεων της «Κυράς» της Νισύρου ηλικίας 36-31 χιλ.ετών.Η παρουσία αποθέσεων της Αβύσσου στο χερσαίο τμήμα της Παχειάς, μας λέει ότι είναι παλαιότερη σε ηλικία, από την Νίσυρο.
Το νησί ανήκει στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ηφαιστειακό νησί. Υποθαλάσσιες έρευνες αποκάλυψαν ηφαιστειακούς θόλους στην περιοχή της Παχειάς με πολύ μικρούς, επιμήκεις κρατήρες.
Η Παχειά όσο και η γειτονική Πυργούσα δεν έχουν γεωχρονολογηθεί, πιστεύεται ότι δημιουργήθηκαν πριν από 2-1,5 εκατομμύρια χρόνια. Είναι παλαιότερα ηφαιστειακά κέντρα από εκείνα της Νισύρου και του Γυαλιού, μπορεί να γεννήθηκαν μετά τον Χάρακα της Κεφάλου.
Η πρώτη περίοδος ηφαιστειακής δράσης της Κεφάλου Κω διαρκεί έως 1,6 εκατομμύρια χρόνια πριν από σήμερα. Αυτό το διάστημα γεννιούνται διάφορα μικρά νησιά μεταξύ των οποίων η Παχειά και Πυργούσα, και μια σειρά από άλλα που σήμερα έχουν χαθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Έρευνα πρόσφατη του ΕΚΕΤΑ-Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης και του Γεωλογικού Τμήματος του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου [The Volcanic Relief within the Kos-Nisyros-Tilos Tectonic Graben at the Eastern Edge of the Aegean Volcanic Arc, Greece and Geohazard Implications Paraskevi Nomikou,Pavlos Krassakis,Stavroula Kazana,Dimitrios Papanikolaou and Nikolaos Koukouzas, 2021] αποκάλυψε ότι η Παχειά έχει βάθος 327μ. και 127μ. υψόμετρο δηλαδή έχει συνολικό ηφαιστειακό ανάγλυφο 454μ. Αντιπροσωπεύει έναν ηφαιστειακό θόλο με προσανατολισμό ΒΑ-ΝΔ με απότομες πλευρές και αποθέσεις ελαφρόπετρας να εμφανίζονται στην κορυφή του θόλου. Πρόκειται για νησί που παρουσιάζει διαφορετική ηφαιστειακή δομή με το γειτονάκι της Πυργούσα, τα οποία χωρίζονται από ένα στενό κανάλι βάθους 100μ.
Το ύψος του δακίτικου δόμου σύμφωνα με το Google Earth είναι 138μ. και όχι 160μ όπως γραφόταν παλιά.Στην νησίδα εμφανίζεται μαγνητίτης, ζεόλιθος και υδροξείδια.
Η Παχειά οφείλει την παρουσία της στο γεγονός ότι η Αφρικανική πλάκα καθώς κινείται προς βορρά με ταχύτητα λίγων εκατοστών τον χρόνο, κάμπτεται και βυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική. Όταν φτάσει σε αρκετό βάθος λιώνει, το μάγμα που δημιουργείται βρίσκει διέξοδο προς την επιφάνεια, στην οποία βγαίνει με τη μορφή λάβας σχηματίζοντας το. Το τόξο δεν βρίσκεται ακριβώς πάνω στα όρια των δύο πλακών, αλλά πιο βόρεια επειδή χρειάζεται χώρος και χρόνος για να φτάσει η αφρικανική πλάκα σε αρκετά μεγάλο βάθος κάτω από την μικροπλάκα του Αιγαίου.
Το ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου εκτός από το λιγότερο γνωστό ηφαίστειο της Παχειάς, αποτελείται από τα ηφαίστεια των Λιχάδων, Σουσακίου, Πόρου-Μεθάνων,Μήλου-Αντιμήλου, Κιμώλου, Σαντορίνης, Κολούμπου, Αντιπάρου, Χριστιανών, Κω και Νισύρου.
Στο νησί προβλέπεται να εγκατασταθεί σταθμός αιολικής ενέργειας σύμφωνα με τον νέο Γεωπληροφοριακό Χάρτη της ΡΑΕ.
Γεωδίφης
