Τα ζώα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη σεισμών;

Πριν τον σεισμό της Αρκονήσου-Kara Ada, τον Ιούλιο 2017, αναφέρθηκαν περιστατικά με ζώα που προειδοποίησαν για τον επερχόμενο σεισμό. Μπορούμε να στηριχθούμε στην πρόγνωση των σεισμών παρακολουθώντας τα ζώα;

Μία από τις πιο συχνές ερωτήσεις που αντιμετωπίζει η επιστημονική κοινότητα για τη μείωση του κινδύνου των φυσικών καταστροφών σχετίζεται με την πρόγνωση των σεισμών. Η διεθνής κοινότητα επιδιώκει τη μείωση του κινδύνου φυσικών καταστροφών, όμως η βελτίωση των κτιρίων και των υποδομών, η μείωση της φτώχειας είναι η μεγαλύτερη προτεραιότητα από την πρόβλεψη σεισμών. Ακόμα κι έτσι, υπάρχουν πολλά μέλη της διεθνούς κοινότητας που επικεντρώνονται στην προσπάθεια για την εξεύρεση τρόπων για την πρόβλεψη σεισμών, μεταξύ άλλων με τη μελέτη της συμπεριφοράς των ζώων.

Η κατανόησή μας, που οι σεισμοί είναι πιο πιθανό να συμβούν βελτιώνεται, αλλά η ικανότητά μας να προβλέψουμε πότε ένας σεισμός θα χτυπήσει είναι ελλιπής. Μας λείπουν πληροφορίες σχετικά με το μέγεθος ενός σεισμού που θα εκδηλωθεί μία δεδομένη χρονική στιγμή. Εάν κάτι τέτοιο ήταν δυνατό, μια ομαλή εκκένωση θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί και ζωές να σωθούν.

Πολλοί σεισμολόγοι είναι της γνώμης ότι η συντριπτική πλειονότητα των σεισμών δεν εμφανίζουν σήματα έγκαιρης προειδοποίησης πριν τα πρωτογενή κύματα φθάσουν στην επιφάνεια, ως εκ τούτου, οι σεισμοί είναι πιθανό για πάντα να παραμένουν πεισματικά απρόβλεπτοι. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είμαστε θέση να βελτιώσουμε την σεισμική πρόγνωση μέσω πιθανολογικής εκτίμησης της επικινδυνότητας. Επίσης, δεν σημαίνει ότι οι καταστροφές που προκύπτουν από σεισμό είναι αναπόφευκτες. Μπορούμε ακόμη να λάβουμε σημαντικά μέτρα για τη μείωση της έκθεσης και της τρωτότητας και τη μείωση των επιπτώσεων των σεισμών.

Άλλοι επιστήμονες διαφωνούν, στο σημείο της πρόγνωσης των σεισμών, δείχνοντας στοιχεία που εκτείνονται πίσω από τα ιστορικά αρχεία σε όλο τον κόσμο με την συμπεριφορά των ζώων στην πρόβλεψη σεισμών πολύ πριν από την σύγχρονη τεχνολογία. Υπάρχει κάποια ουσία σε αυτές τις ιστορίες, και αν ναι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υποστηρίξει την πρόβλεψη σεισμών;

Παρά το γεγονός ότι οι σεισμολόγοι υποστηρίζουν ότι τέτοιου είδους προσεγγίσεις στερούνται ουσιαστικών επιστημονικών στοιχείων, ο ισχυρισμός ότι δεν υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια , ιστορίες των ζώων αρκετές φορές τους έχει διαψεύσει. Για αιώνες υπήρξαν αναφορές ασυνήθιστης δραστηριότητας των ζώων πριν από σεισμούς: Το  373 π.Χ. στην αρχαία Ελλάδα είναι τεκμηριωμένο ότι αρουραίοι, νυφίτσες, φίδια και σαρανταποδαρούσες εγκατέλειψαν τα σπίτια τους ένα μήνα πριν προκληθεί ένας καταστροφικός σεισμός. Στην Ιταλία οι φρύνοι εξαφανίστηκαν από μια λίμνη λίγες μέρες πριν από ένα σεισμό μεγέθους 5,9 όπου σκοτώθηκαν πάνω από 300 άτομα το 2009. Αυτές οι συμπεριφορές των ζώων μπορεί να είχαν χρησιμοποιηθεί για να προβλέψουμε την εμφάνιση των σεισμών. Ομως το γεγονός, ότι  δεν γνωρίζουμε τη φύση των σημάτων που προκαλούν την αντίδρασή τους, έχει περιορισμένες εφαρμογές στη μείωση του κινδύνου των καταστροφών.

Το πρόβλημα εστιάζεται τόσο πολύ σε ανεπίσημα στοιχεία και σε ιστορίες που συχνά ενισχύονται από την ανθρώπινη φαντασία. Το αποτέλεσμα, ότι η ασυνήθιστη συμπεριφορά φαίνεται να εμφανίζεται από τα ζώα πριν συμβούν οι σεισμοί, μπορεί να γίνει υπερβολικό και, σε πολλές περιπτώσεις, τα περιστατικά αναφέρονται μόνο μετά από το σεισμό. Η ασυνήθιστη συμπεριφορά ενός κατοικίδιου ζώου αναφέρεται μετά την καταστροφή, αλλά πως μπορεί να  την κατατάξουμε ως τόσο εντυπωσιακά ανώμαλη;

Η συμπεριφορά των ζώων είναι εξαιρετικά περίπλοκο θέμα και χρησιμοποιώντας αυτό ως πρόγνωση σεισμών δεν θεωρείται εφικτό, λόγω της αδυναμίας να πάρουμε απαντήσεις ξεκάθαρες από τα ζώα. Αυτό δεν εμπόδισε τουλάχιστον μια κινεζική πόλη από την εγκατάσταση 24-ωρης παρακολούθησης σε ένα αγρόκτημα με φίδια με σκοπό την ανίχνευση ασυνήθιστης συμπεριφοράς. Το 1975 οι αρμόδιοι με επιτυχία είχαν εκκενώσει μια πόλη 1.000.000 ανθρώπων λίγο πριν από ένα σεισμό με μέγεθος 7,3 στην Haicheng [Κίνα], που υποτίθεται ότι βασίστηκε σε μη φυσιολογική συμπεριφορά των ζώων. Ωστόσο, αυτό έχει απορριφθεί ως ουσιαστική απόδειξη για τη δύναμη της πρόβλεψης των ζώων, καθώς το κύριο σοκ πρόλαβαν μια σειρά από μικρού μεγέθους μετασεισμοί οι οποίοι πιστεύεται ότι οδήγησαν το Διοικητικό Συμβούλιο της Haicheng στην εκκένωση της πόλης, σύμφωνα με τη λογική ότι ένας μεγαλύτερος σεισμός θα ακολουθούσε.

Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα, τα στοιχεία από έναν αριθμό διαφορετικών μελετών είναι αντιφατικά και ασαφή, υπονοώντας ότι τα πρόδρομα σήματα, εάν υπάρχουν, μπορεί να ποικίλουν μεταξύ των σεισμών. Αποδεικτικά στοιχεία για την ικανότητα των ζώων να προβλέπουν τους σεισμούς βρέθηκε σε μια μελέτη στο Περού - καμία μετακίνηση ζώου δεν καταγράφηκε από κάμερα στο δάπεδο ενός τροπικού δάσους [μια εξαιρετικά ασυνήθιστη παρατήρηση] 5-7 ημέρες που προηγήθηκαν από το σεισμό Contamana, με μέγεθος 7, ο οποίος επηρέασε την περιοχή το 2011. Άλλες μελέτες, ωστόσο, όπως αυτές που πραγματοποιήθηκαν στη δεκαετία του 1970 από το USGS, δεν βρήκαν συσχέτιση μεταξύ των σεισμών και την αναταραχή των ζώων.

Τα στοιχεία είναι αποσπασματικά, αλλά αν πραγματικά υπάρχει μια σχέση μεταξύ της συμπεριφοράς των ζώων και των σεισμών παραμένει ένα μυστήριο. Ένα έγγραφο που κυκλοφόρησε το 2011 περιγράφει ένα μηχανισμό με τον οποίο οι βράχοι θα μπορούσαν να απελευθερώσουν φορτισμένα σωματίδια. Αυτά τα σωματίδια μπορεί στη συνέχεια να αντιδράσουν με τα υπόγεια ύδατα, που παράγουν χημικές διεργασίες οι οποίες μπορεί να ανιχνευθούν από τα υδρόβια και τα ζώα που ζουν σε λαγούμια. Άλλες προτάσεις με δυνητικά σήματα περιλαμβάνουν την κλίση εδάφους, αν και αυτή θα έπρεπε να είναι παρούσα μόνο σε μικροσκοπικά επίπεδα για να μην ανιχνεύεται από την τρέχουσα τεχνολογία, είτε μεταβολές στο μαγνητικό πεδίο της Γης.

Επί του παρόντος η έρευνα για τη χρήση των ζώων στην ανίχνευση σεισμού καθοδηγείται από την Ιαπωνία και την Κίνα, δύο χώρες που πλήττονται τακτικά από σεισμούς και όπου μια πληθώρα περιστατικά έχουν αναφερθεί .Οι σεισμολόγοι ισχυρίζονται ότι η πρόβλεψη σεισμών θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση των επιπτώσεων των σεισμών στην κοινωνία, όμως υπάρχουν πολύ πιο αποτελεσματικά και άμεσα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Τα κατάλληλα κτίρια, η ετοιμότητα του πληθυσμού, η αντιμετώπιση της κοινωνικής ευπάθειας [π.χ., φτώχεια, ανισότητα] και η βελτίωση των δομών και της εκπαίδευσης σε σεισμικά θέματα είναι μερικά παραδείγματα.

Γιατί είναι δύσκολο να προβλεφθούν οι σεισμοί;

Οι περισσότεροι σεισμοί προκύπτουν από την ξαφνική απελευθέρωση στρες στο φλοιό της γης, το οποίο έχει συσσωρευτεί σταδιακά λόγω της τεκτονικής κίνησης, συνήθως κατά μήκος ενός υπάρχοντος γεωλογικού ρήγματος. Η απάντηση της κρούστας στο μεταβαλλόμενο στρες δεν είναι γραμμική [δηλαδή δεν είναι άμεσα αναλογική, καθιστά δυσκολότερη την πρόβλεψη της συμπεριφοράς] και εξαρτάται από τη σύνθετη και εξαιρετικά μεταβλητή γεωλογία του φλοιού. Ως αποτέλεσμα, είναι πολύ δύσκολο να δημιουργηθούν ακριβείς προσομοιώσεις που προβλέπουν τεκτονικά γεγονότα. Εργαστηριακά πειράματα που προσπαθούν να αναπαράγουν αυτές τις φυσικές διαδικασίες μπορούν να προσθέσουν στην κατανόησή μας, αλλά δεν αποτυπώνουν με ακρίβεια τις πολυπλοκότητες των πραγματικών γεωλογικών συνθηκών. Μια περαιτέρω δυσκολία είναι ότι οι σεισμοί προέρχονται κάτω από το έδαφος, συχνά πολλά χιλιόμετρα, έτσι η συλλογή δεδομένων εξαρτάται από τις τεχνικές απομακρυσμένης παρατήρησης και τα αποτελέσματα μέτρησης στην επιφάνεια. Ακόμη και η μέτρηση της επικρατούσας πίεσης στην κρούστα είναι πρόκληση, καθώς απαιτεί τη διάτρηση αρκετών χιλιομέτρων στο έδαφος.

Οι σεισμοί τείνουν να εμφανίζονται ως αλληλουχίες ή συστάδες σε στενή χωρική και χρονική εγγύτητα, αλλά το πρότυπο αυτών ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό. Οι μεγάλοι σεισμοί ακολουθούν μερικές φορές μια σειρά μικρότερων. Ωστόσο, μια σειρά από μικρά σεισμικά γεγονότα δεν προδιαγράφουν πάντα ένα μεγάλο - τα σμήνη μικρών σεισμών είναι κοινά. Επομένως, τα μοντέλα μικρών σεισμών δεν παρέχουν πρόδρομη διάγνωση. [Σχεδόν όλοι οι μεγάλοι σεισμοί ακολουθούνται από μικρότερους μετασεισμούς και μπορεί να είναι δυνατή η ακριβέστερη πρόβλεψη αυτών].

Μερικοί έχουν υποδείξει ότι άλλοι παράγοντες όπως αυξημένα επίπεδα ραδονίου, αλλαγές στον πίνακα υδάτων, διακύμανση στις ηλεκτρικές ιδιότητες του βράχου ή συμπεριφορά των ζώων μπορεί να είναι πρόδρομα διαγνωστικά σημάδια. Αυτά έχουν αποτελέσει αντικείμενο έρευνας εδώ και αρκετές δεκαετίες, ωστόσο δεν έχει βρεθεί κανένας αποτελεσματικός δείκτης επι του παρόντος. Οι ενδείξεις που έχουμε για ένα μελλοντικό σεισμό είναι δύσκολο να εφαρμοστούν άν με ακρίβεια δεν γνωρίζουμε μέγεθος, ώρα και επίκεντρο. Για παράδειγμα είναι δύσκολο να εκκενώσεις μία μεγάλη πόλη όπως π.χ την Αθήνα επειδή μία ομάδα βατράχων βγήκε από την λίμνη.   

Γεωδίφης

Πηγές

1.geolsoc.org.uk

2.blogs.egu.eu/Heather Britton