Η πολύ ισχυρή σεισμική ακολουθία της Κεφάλου, το 1961

Καστρί της Κεφάλου, μία νησίδα 2 κόσμοι. Δεξιά ο ιγκνιμπρίτικος λαιμός ηλικίας 10,4 εκ.ετών ενώ αριστερά βρίσκονται ασβεστόλιθοι 140 εκ.ετών. Στο βάθος λίγο έξω από το ακρωτήριο Χελώνα εκδηλώθηκε ο κύριος σεισμός του 1961.

Στο όχι και τόσο μακρινό 1961 ο Σοβιετικός Νικίτα Χρουστσόφ εκτοξεύει απειλές κατά της χώρας μας προειδοποιώντας ότι θα προβεί σε αφανισμό των μελών της Ατλαντικής Συμμαχίας που φιλοξενούν βάσεις του ΝΑΤΟ. Σε ερώτημα του Έλληνα πρέσβη άν διατάξει την καταστροφή της Ακρόπολης, απαντάει «δεν θα βομβαρδίσω την Ακρόπολη αλλά τους γύρω ελαιώνες και τις βάσεις στην Ελλάδα. Οι βόμβες δεν κάνουν διακρίσεις….».

Διακρίσεις εκτός από τις βόμβες δεν κάνουν ούτε οι σεισμοί. Δεν νοιάζονται άν έχεις δουλειά την επόμενη ημέρα ούτε εάν το σπίτι σου καταστραφεί μεσοχείμωνα.

Το ημερολόγιο έλεγε 23 Φλεβάρη 1961 και ώρα 21.05 όταν σεισμός με μέγεθος Μ5.6 «ξαφνικά» εκδηλώνεται στη θάλασσα, έξω από το μαγευτικό Paradise Beach της Κεφάλου[το πιο απομακρυσμένο χωριό της Κω].

Για το συμβάν ο δάσκαλος Μανώλης Μαστρογιώργης αναφέρει«Ήταν ένας πολύ δυνατός σεισμός και με βουητό. Επι ένα μήνα μετά την κύρια σεισμική δόνηση οι κάτοικοι είχαν κάνει κάποιες πρόχειρες καλύβες και σκηνές στην πλατεία του χωριού και κοιμόντουσαν εκεί. Θύματα δεν είχαμε. Με κόντρα πλακέ και με υφαντά χοντρά έφτιαχναν καλύβες. Η Κέφαλος διακρινόταν για τις κουρελούδες της. Οι σεισμοί κράτησαν για ένα μήνα και το φαινόμενο ήταν σε υπερδιέγερση. Δεν τους βοήθησε κανένας για τις σκηνές, από μόνοι τους αντιμετώπισαν την κατάσταση. Μετά άρχισαν οι βροχές και επέστρεψαν στα σπίτια για να μην βραχούν τα μωρά που είχαν μαζί τους. Κάτι ρωγμές είχαν τα σπίτια αλλά τίποτα το ιδιαίτερο. Κατάρρευση κτιρίων δεν αναφέρθηκε. Τις πληροφορίες μου έδωσε η κάτοικος του χωριού Διονυσία Μπηνιά.»

Σύμφωνα με κάτοικο του χωριού ο σεισμός ήταν εξίσου δυνατός με την εκδήλωση της 21ης Ιουλίου 2017. Το γεγονός αυτό από μόνο του επιβεβαιώνει ότι είχε μέγεθος γύρω στο 5.5R όσο δηλαδή είχαν τα εξασθενημένα σεισμικά κύματα του Καρά Αντα που διέσχισαν την γενέτειρα του Ιπποκράτη.

Αρκετά παιδιά του χωριού αναστατώθηκαν από την ξαφνική δόνηση. Μάλιστα λέγεται ότι για καιρό, κατά την διάρκεια της μετασεισμικής δράσης, κρύβονταν κάτω απο τα κρεβάτια τους.

Ο σεισμός πρέπει να ήταν ρηχός με εστιακό βάθος γύρω στα 5χλμ. Έγινε αισθητός στα γειτονικά χωριά ιδιαίτερα στην Καρδάμαινα. Εκδηλώθηκε κοντά στο Ακρωτήριο Χελώνα [μόλις 1,5 μακριά από το ξενοδοχείο Ρόμπινσον Κλαμπ] με επίκεντρο περίπου 11,5 χλμ. από τον οικισμό της Κεφάλου, 6χλμ. από την Καρδάμαινα, 16 χλμ. από το Μανδράκι Νισύρου και 24 χλμ από το λιμάνι της πόλης Κω.

Το σεισμογόνο ρήγμα ανήκει στην συστάδα του Ρήγματος Κω. Το κύριο σπάσιμο ίσως προήλθε από κανονικό ρήγμα της μικρότερης ομάδας της Κεφάλου. Απο κοντινή διεργασία του ρήγματος Κοχυλάρι εκδηλώθηκε ο πολύ καταστροφικός ιστορικός σεισμός του 1493 που κατέστρεψε το δυτικό τμήμα του Κάστρου της Αντιμάχειας και το Κάστρο της Κεφάλου. Περισσότερα, [Ο τρομερός σεισμός του 1493 που γκρέμισε τα κάστρα της Κω,  https://geogeodifhs.blogspot.com/2023/02/1493.html]

Ο σεισμός του 1961 εκτιμάται με μέγεθος VII της κλίμακας Μερκάλι. Δηλαδή ήταν πολύ ισχυρός με ζημιές στις κακές κατασκευές όπου έπεσαν σοβάδες, αποκολλήθηκαν τούβλα και πέτρες, επιπλέον παρατηρήθηκε θόλωμα νερού από λάσπη.

Το έναυσμα της ακολουθίας πυροδότησε ένας προσεισμός με μέγεθος 4.9 Ρίχτερ που έγινε πιο ανατολικά, 8 μήνες πριν το κύριο σοκ. Μία σεισμική δόνηση με επίκεντρο την Λεκάνη Κω, που καταγράφηκε τον Απρίλιο του 1960 [ώρα 10], ίσως επηρέασε τα γειτονικά ρήγματα της ομάδας και οδήγησε στην ακολουθία του 1961.

Η κύρια εκδήλωση του 1961 συνοδεύτηκε από μετασεισμική δόνηση μεγέθους 4.8R που συνέβη νοτιότερα σε δευτερογενή δομή [ροζ χρώμα] την ίδια ημέρα. Στις 27/2/1961 ακολούθησε πιο δυτικά ένα σεισμικό σμήνος με μεγέθη 5.5R και 5.1R [δες χάρτη]. Στις 13/3/1961 οι δονήσεις μεταφέρθηκαν στο άκρο του δυτικού τμήματος του Ρήγματος Κω με μία σχετικά ισχυρή εκδήλωση μεγέθους 4.9R, από την οποία έκλεισε η όλη διαδικασία.

Μετά το καταστροφικό συμβάν του 1933, σιγά σιγά η σεισμική δραστηριότητα μετακόμισε στο δυτικό τμήμα του Ρήγματος Κω.

Η δεκαετία του ΄60 χαρακτηρίστηκε από ισχυρά σεισμικά επεισόδια που προήλθαν από τη Δυτική Λεκάνη της Κω [Κέφαλος]. Άρχισε με την ακολουθία του 1961 και κατέληξε στο πιο ισχυρό επεισόδιο το τελευταίο δίμηνο του 1968. Τότε εκδηλώθηκαν αρκετές δονήσεις με μεγέθη από 4.5R έως 6R μεταξύ Πυργούσας και Νισύρου. [τον Δεκέμβριο του 1968, περισσότερα Ο τελευταίος μεγάλος σεισμός και το τσουνάμι του 1968, http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/tsunami1968,].

Οι δεκαετίες που ακολούθησαν, από το 1970 έως το 2010, χαρακτηρίστηκαν από σχετική σεισμική ησυχία με ασθενή και μέτρια δραστηριότητα. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα το ρήγμα συνεχίζει να ολισθαίνει με 3 χιλιοστά ετησίως όμως το κεντρικό και το ανατολικό τμήμα του φαίνεται ότι συσσωρεύει ενέργεια που κάποια στιγμή θα εκτονώσει[δες χάρτη με σεισμικότητα από 2004-2017].

Σε γενικές γραμμές το ιστορικό αρχείο μας δείχνει ότι το Ρήγμα Κω εκτός από πολύ καταστροφικούς σεισμούς [Μ6.6-7+] κάθε 400-500 χρόνια, περιοδικά απελευθερώνει σεισμικές ακολουθίες από ισχυρά επεισόδια [5-6+R], κάθε 3-5 δεκαετίες.

Γεωδίφης

Πηγές

Προφορικές αφηγήσεις- Μανώλης Μαστρογιώργης,Μανώλης Μπίλης

Γεωλογικός Χάρτης Κω- ΙΓΜΕ

Τεκτονικός Χάρτης Ρηγμάτων Κω, Νισύρου,Τήλου-Π.Νομικού,Πανεπιστήμιο Αθηνών

Τμήμα Γεωφυσικής, ΑΠΘ

EMSC, diss.rm.ingv.it/

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η σεισμική ακολουθία του 1961. Τα κύρια ρήγματα της ζώνης διάρρηξης Κω σημειώνονται με κόκκινες γραμμές και τα δευτερεύοντα με ροζ.

Σεισμοί της ευρύτερης περιοχής Κω [μεγαλύτεροι από 3 Ρίχτερ και εστιακό βάθος μικρότερο από 60χλμ.] από το 2004 εως και το 2017. Με κίτρινο παρουσιάζονται οι κύριες δέσμες από υποθαλάσσια ρήγματα.