Θέρμες, Μίθρας και διαμάντια στα Πομακοχώρια Ξάνθης

Για τους αρχαίους Έλληνες τα όρια της Θράκης άρχιζαν ΒΑ της Μακεδονίας και έφταναν έως τον Δούναβη και τη Μαύρη Θάλασσα. Το δυτικό μέρος της Θράκης είναι άγριο και ορεινό αλλά είναι πλούσιο σε ορυκτά [χρυσό, διαμάντια, θειούχα κοιτάσματα κά], ξυλεία, σιτηρά και αμπέλια.

Η δυτική Θράκη κυριαρχείται από το νότιο άκρο της Οροσειράς της Ροδόπης. Τα βουνά συνδέονται με τη μυθική μορφή του Ορφέα. Η ονομασία της οροσειράς οφείλεται στη βασίλισσα της Θράκης, Ροδόπη και τον Βασιλιά Αίμο που κάποια στιγμή τσακώθηκαν με τον Δία και την Ήρα και για τιμωρία τους μεταμορφώθηκαν σε βουνά.

Η οροσειρά της Ροδόπης αποτελείται από μεταμορφωμένα, ιζηματογενή και ηφαιστειακά πετρώματα. Γεωλογικά η μεταμόρφωση των πετρωμάτων πρέπει να έγινε πριν την γένεση των Άλπεων.

Η οροσειρά έχει πλούσιους υδάτινους πόρους με πυκνό δίκτυο ποταμών ενώ χαρακτηρίζεται από ψηλά δασωμένα και πανέμορφα βουνά. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από βαθιά φαράγγια, μεγάλα σπήλαια και εντυπωσιακές λαξευμένες μορφές.

Το μασίφ [ορεινός όγκος] της Ροδόπης οριοθετείται από άφθονα γεωλογικά ρήγματα που κρύβονται στο δασώδες περιβάλλον. Ωστόσο, μεγάλοι ιστορικοί σεισμοί δεν έχουν αναφερθεί στην περιοχή.

Η Ροδόπη κατοικήθηκε από την Προϊστορική εποχή. Έχουν βρεθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα αρχαίων εργαλείων σε ορισμένες από τις σπηλιές.

Στον ορεινό όγκο της Ροδόπης συναντώνται τα χώρια των Πομάκων που είναι διασπαρμένα στους νομούς της Ξάνθης, της Ροδόπης και Έβρου. Οι Πομάκοι αποτελούν μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα της Θράκης [σήμερα η πλειοψηφία τους παρατηρείται στην Βουλγαρία]. Σύμφωνα με γενετικές έρευνες, οι Πομάκοι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί της Ροδόπης με χαρακτηριστικά απομόνωσης.

Η καταγωγή τους είναι αμφιλεγόμενη και το όνομα «Πομάκος» δεν είναι ξεκάθαρο από πού προέρχεται. Έλληνες ιστορικοί αναφέρουν ότι είναι απόγονοι του Παιονικού φύλου των Αγριάνων. Ο αρχαίος αυτός θρακικός λαός αναμίχτηκε με ελληνικά φύλα και στη συνέχεια εκσλαβίστηκε γλωσσικά και ασπάστηκε την ισλαμική θρησκεία κατά την οθωμανική περίοδο. Σύμφωνα με μία άλλη πηγή προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ιππομάχος [έφιππος πολεμιστής του Μεγάλου Αλεξάνδρου].

Η γλώσσα τους θεωρείται παλαιοσλαβική με πολλές τουρκικές λέξεις, λόγω της τουρκικής παρουσίας στα Βαλκάνια.

Τα Πομακοχώρια της Ξάνθης ξεπερνάνε τα 80 σε αριθμό, συναντώνται σε ένα πανέμορφο τοπίο με επιβλητικά βουνά, που φιλοξενεί περήφανους για την καταγωγή και την ιστορία τους ανθρώπους. Ο πληθυσμός των Πομάκων [απογραφή, 2001] για τις κοινότητες Κοτύλης, Θερμών, Σατρών και το δήμο Μύκης ανέρχεται σε 15.724 ανθρώπους. Λόγω του ορεινού της περιοχής και των προβλημάτων της μειονοτικής εκπαίδευσης, η ευρύτερη περιοχή είναι αρκετά απομονωμένη και έχει διατηρήσει τον ξεχωριστό πολιτισμό των Πομάκων.

Σε απόσταση περίπου 42 χιλιομέτρων από την Ξάνθη βρίσκονται οι Ιαματικές Πηγές Θερμών. Το γεωθερμικό πεδίο της περιοχής έχει δημιουργήσει θερμές ιαματικές πηγές από τις πιο σημαντικές στη χώρα. Το χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 500μέτρων  και χωρίζεται στους οικισμούς: τις Άνω Θέρμες, τις Μέσες Θέρμες και τις Κάτω Θέρμες .

Το νερό των Λουτρών Εχίνου του Δήμου Μύκης είναι μετεωρικής προέλευσης, εισέρχεται στο έδαφος και εξέρχεται ως γεωθερμικό ρευστό. Αναλύσεις έχουν δείξει ότι είναι υπέρθερμο [νατριούχο, ασβεστούχο, οξυανθρακικό,θειούχο, καλιούχος, λιθιούχο, βρομιούχο, φθοριούχο] ολιγομεταλλικό. Έχει θερμοκρασία 52 βαθμούς Κελσίου, ηλεκτρική αγωγιμότητα 1152,5 μS/cm (μ.ό.), ενεργό οξύτητα (pH) 6,54 (μ.ό.), ραδόνιο (Rn) 21,2 ± 0,5 Bq/I (μ.ό.), ράδιο (Ra) 0,2 ± 0,1 Bq/I, ουράνιο (U238) < 1 Bq/I, χημικά στοιχεία: νάτριο (Na+), ασβέστιο (Ca++), οξυανθρακικά (HCΟ3), θειϊκά (SΟ4), κάλιο (Κ+), λίθιο (Li+), βρώμιο (Br), φθόριο (F+) και αέρια: διοξείδιο του άνθρακα (CΟ2), υδρόθειο (H2S). Τα στοιχεία του νερού μαρτυρούν τον πλούσιο ορυκτό πλούτο της περιοχής. Η παροχή σε κυβικά μέτρα είναι 10 m3/h. Οι πηγές κατατάσσονται στην ιαματική κατηγορία των οξυανθρακικών νερών. Ιατρική μελέτη αναφέρει ότι με τη λουτροθεραπεία από το νερό των ιαματικών πηγών, υπάρχουν ενδείξεις για ιαματική επίδραση σε ασθένειες όπως του γαστρεντερικού, τις ηπατοπάθειες, τις μεταβολικές και μολυσματικές παθήσεις καθώς και στην ουρολιθίαση.

Μέτρηση των φυσικοχημικών χαρακτηριστικών, που έγινε στις 27/10/2017, σε γειτονική πηγή με τα Δημοτικά Λουτρά έδειξε θερμοκρασία νερού 41 βαθμούς Κελσίου[ ph 6.8, αγωγιμότητα 1150μS/cm, 380ppm] όμως με αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας σε θερμοκρασία περιβάλλοντος γύρω στους 27 βαθμούς Κελσίου.

Λίγο πριν τις Ιαματικές Πηγές, κατά μήκος του Κομψάτου ποταμού, στο οικισμό Κάτω Θέρμες συναντάται ένα ανάγλυφο σε βράχο που έγινε γνωστό το 1973 μετά από έρευνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Το ανάγλυφο του Μίθρα[θεός του ήλιου με περσική καταγωγή που λατρευόταν στην περιοχή] συνδέεται με την ύπαρξη μικρού φρουρίου του 2ου-3ου αιώνα μ.Χ. στο γειτονικό ύψωμα Στήθωμα, όπου πιθανότατα υπήρχε στρατιωτική εγκατάσταση για τον έλεγχο της φυσικής διάβασης που ακολουθεί τον Κομψάτο. Η λειτουργία μεταλλείων και η χρήση των ιαματικών πηγών γινόταν τουλάχιστον από την ρωμαϊκή εποχή. Το ανάγλυφο είναι λαξευμένο πάνω σε επιφάνεια ρήγματος και συμβολίζει ένα σπήλαιο όπου ο Μίθρας θυσιάζει ένα ταύρο [για αυτό είναι γνωστός ως Ταυροκτόνος] ανάμεσα από τον Καύτη και τον Καυτοπάτη [συνοδοί του θεού]. Κάτω από το Ταύρο διακρίνεται φίδι και στο πλάι φαίνεται μια άλλη μορφή που ίσως είναι η Σελήνη.

Νοτιοδυτικά της κωμόπολης του Εχίνου, το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο της περιοχής μαζί με την Μύκη, συναντώνται τα δώρα της Βασίλισσας Ροδόπης και του βασιλιά Αίμου. Μεταμορφωμένοι βράχοι από εκλογίτες, ορθογνεύσιους, σχιστόλιθους και μάρμαρα που διαμορφώθηκαν σε συνθήκες υψηλής πίεσης [με μέγιστες συνθήκες πίεσης /θερμοκρασίας , 45 kbar στους 1000 βαθμούς Κελσίου] με  εγκλείσματα διαμαντιών. Διαμάντια επίσης συναντώνται και στην Κύμη Ροδόπης του Δήμου Αρριανών σε ένα παρεμφερή γεωλογικό σχηματισμό.

Βορειοδυτικά της Μέδουσας, με το περίφημο τοξοτό γεφύρι πάνω από το ποταμό Κομψάτο, υπάρχει το σημαντικό και πλούσιο σε μεταλλοφορία, ηφαιστειακό πεδίο της Κοτύλης το μεγαλύτερο της περιοχής το οποίο εκτείνεται μέχρι την Βουλγαρία.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2.Εφημερίδα Εμπρός, Ξάνθη

3.Pressure–temperature–deformation paths of closely associated ultra-high-pressure (diamond- bearing) crustal and mantle rocks of the Kimi complex: implications for the tectonic history of the Rhodope Mountains, northern Greece-E. Mposkos and A. Krohe

4.Γεωλογικός χάρτης/ Γεωτεκτονικός χάρτης Ελλάδας -ΙΓΜΕ

5.odysseus.culture.gr    ,Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού

Κομψάτος Ποταμός.

Ανάγλυφο του Μίθρα.

Θέρμες και Ιαματικές Πηγές της Ξάνθης.