Ο Τραγοπόδαρος στον Κάμπο
Ο τραγοπόδαρος Πάν σε σκίτσο με την σύριγγα σύμβολο του.
Πριν 10.000 χρόνια τελειώνει η τελευταία εποχή των παγετώνων και αρχίζει η μεσολιθική περίοδος. Το λιώσιμο των πάγων προκαλεί άνοδο των επιπέδων της θάλασσας περίπου 35μ.
Στην τοποθεσία του λόφου Τάβλα, 5.000 χρόνια πριν, οι πρώτες κοινότητες διέμεναν σε υψόμετρο γύρω στα 40μ, είχαν φωτιά, λίθινους πέλεκεις και εργαλεία. Κατασκεύαζαν καταφύγια, ταξίδευαν και το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους το ξόδευαν για φαγητό. Η ζωή τους ήταν σκληρή και σύντομη. Οι περισσότεροι δεν ζούσαν πάνω από 35 χρόνια. Η παιδική θνησιμότητα ήταν υψηλή και πολλές γυναίκες πέθαιναν κατά τον τοκετό. Οι κύριες αιτίες θανάτου των ανδρών ήταν ατυχήματα, άγρια ζώα και ασθένειες.
Τα επόμενα χρόνια ρέματα, λόγω κλιματικών αλλαγών, εκφορτίζουν τεράστιες ποσότητες από υλικά στην λεκάνη απορροής του Μαύρικα. Προσχώσεις και φερτά υλικά από μία περιοχή πλούσια σε ποτάμια και παραπόταμα θα στρώσουν χαλαρά καστανότεφρα αργιλλοαμμώδη εδάφη που θα φιλοξενήσουν τους Ιππιώτες.
Ο Δήμος των Ιππιωτών ήταν από τους μικρότερους στο νησί της Κω τόσο σε έκταση όσο και πληθυσμό. Βρισκόταν μεταξύ Αντιμάχειας και Μαστιχαριού ανάμεσα στα όρια των ρεμάτων Εβρυός και Καμάρα.
Κατά μήκος του τωρινού επαρχιακού δικτύου προς το Μαστιχάρι έχει βρεθεί ελληνιστική νεκρόπολη με αρχαιολογικά ευρήματα του 50υ π.Χ. Στις τοποθεσίες Κουφωτές και Θόλοι έχουν ανακαλυφθεί αξιοσημείωτα ρωμαϊκά ευρήματα [ναός, θολωτό κτίσμα, νεκροταφείο κά].
Στα δυτικά όρια του αρχαίου οικισμού [δες χάρτη], 900 μέτρα από την ομαλή ακτή, εκεί όπου κυριαρχούσε η θάλασσα σήμερα υπάρχει ο Αης Γιώργης οι Αγκαργιές [του Λείζου ή Ληίζου]. Τα χρόνια της ιταλικής κατοχής απαντούσε σε υψόμετρο 18μ. από την στάθμη της θάλασσας ενώ σήμερα είναι σε 21μ.
Χάρτης του 1888 [του Σκωτσέζου Πάτον] δείχνει το ξωκκλήσι κοντύτερα στην ακτή, διατηρεί τη σημερινή του ονομασία αλλά δεν είναι προσβάσιμο από τον αμαξωτό δρόμο της εποχής.
Το εκκλησάκι, που μάλλον ξαναχτίστηκε το 1830, κείται σε στρώμα από φερτά υλικά καθώς συναντάται στην υδάτινη οδό του ρέματος Μαύρικα προς την θάλασσα. Το γεγονός αυτό εξηγεί γιατί κάθε χειμώνα τα ορμητικά νερά του χειμάρρου το έπνιγαν στο νερό.
Σύμφωνα με τον Πλίνιο στα εύφορα εδάφη της Ίππιας όπως λεγόταν παλιά ο δήμος παραγόταν ένα από τα πιο διάσημα κρασιά, ο Ιπποκώος [hippocoum vinum]. Σήμερα εκτός των άλλων παράγεται πατάτα εξαιρετικής ποιότητας. Ο αείμνηστος καθηγητής Γιώργος Μάρκου μιλούσε με τα καλύτερα λόγια για τις πατάτες της περιοχής. Οι καλές πατάτες χρειάζονται εύφορο, αποστραγγιζόμενο, χαλαρό και ελαφρώς όξινο έδαφος. Η πλούσια σε ψαμμίτη και νερά γη των Ιππιωτών έχει τις πλέον κατάλληλες προδιαγραφές για γόνιμα και καλά προϊόντα.
Για τον Ζαρράφτη, ο δήμος «χαίρει όλα τα ιππικά μεγαλεία του, αποδεδειγμένα δικαίως δια το υπέροχον της τέχνης της ιππασίας των κατοίκων του. Προς Δυτικά του Δήμου Αλεντίων και Πέλλης από του Περάματος του Σταυρού έως του Λυίζου Αγκαργιές και άνω νότια και πέραν δυτικώτερα και κάτω προς τα παράλια απλωνόταν ο δήμος ο οποίος από την πεδινή θέση και την ονομασία του μας δείχνει ότι ήταν δήμος συνοικισμένος από οικογένειες ιππικού τάγματος από τα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Αρκετές επιγραφές βρέθηκαν εκ των οποίων και σπασμένα αγάλματα. Από όλα τα ευρήματα παρατηρούμε ότι η Ίππια θα είχε ναό της Ίππιας Ήρας. Οι δε κάτοικοι της θα ήσαν γύρω στους 10 χιλιάδες νεμόμενοι σιτοφόρο εύφορη γη».
Στον αρχαίο δήμο γίνονταν ιππικοί αγώνες ίσως το έθιμο πηγάζει από τον γειτονικό Κυπάρισσο του Δήμου Αντιμαχειδών. Τα χριστιανικά χρόνια η συνήθεια μεταφέρθηκε, προς τιμή του Αγίου Γεωργίου, στο Πυλί. Για τον Μ.Σκανδαλίδη δεν είναι απίθανο να γινόταν αρματοδρομία όπως συνέβαινε στην αρχαία Ολυμπία για την Ίππια Ήρα.
Επιπλέον ο Χατζηβασίλειου αναφέρει επιγραφή που αποκαλύπτει ότι κάθε δύο χρόνια γινόταν πανηγήρι προς τιμή της Ήρας αλλά σε διαφορετικό τόπο. Την ρωμαϊκή εποχή γιορτάζονταν τα Ηραία στα οποία απαγορευόταν η είσοδος των δούλων.
Ο δάσκαλος Σταμάτης Κ. Παντελίδης γνωστοποίησε πινακίδα μαρμάρινη αφιερωμένη στο θεό Πάνα. Ο Παντελίδης ήταν ο πρώτος λόγιος του νησιού που ασχολήθηκε με αρχαίες επιγραφές και την αρχαιολογική έρευνα. Στην Ιστορία της Κω [Χατζηβασιλείου] αναφέρεται ότι συγκέντρωνε κρυφά τις επιγραφές στο σπίτι του απο τους Τούρκους. Το 1881, είχε δημοσιεύσει σε γαλλικό περιοδικό την μελέτη «Sur la topographie de l'île de Cos» στην οποία περιγράφει «Σε σιτοφόρο και παράλια πεδιάδα επί της κάτω οδού της Αντιμάχειας στην αυλή του ναού του Αγίου Γεωργίου Ληίζου, όπου χωμένος θόλος αρχαίος από μάρμαρο, είναι ίσως μέρος από τον ναό του Πανός». Η επιγραφή του 1ου αιώνα μ.χ, βρέθηκε σε μαρμάρινη βάση αγάλματος, γράφει «Εγνατία Σεκόνδα τον Πάνα τω Δήμω των Ιππιωτών ανέθηκε».
Το εύρημα μαρτυρά ναό του Πάνα στην Ίππια γη κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους όμως η λατρεία του δεν αποκλείεται να είναι πρότερη. Ο Πάν, από τον 7ο αιώνα π.Χ, λατρευόταν στο Λύκαιο όρος της Αρκαδίας. Εκεί βρέθηκε ο αρχαιότερος ναός του, αφιερωμένος και στη Σελήνη. Την ελληνιστική περίοδο, λατρεία του Πάνα έχει παρατηρηθεί και στη σπηλιά Άσπρη Πέτρα της Κεφάλου σε υψόμετρο 230μ. Όμως τι έκανε στην ακτή του Κάμπου ο κατ΄ εξοχή βουνίσιος θεός και προστάτης των αιγοπροβάτων;
Αρχικά ο Πάν λατρεύτηκε από βοσκούς ,έπειτα από ψαράδες ,με τον καιρό επονομάστηκε και «Πάν Άκτιος». Ίσως στην Ίππια σχετιζόταν με παράλιο ιερό και αλιευτικό καταφύγιο ρωμαϊκής περιόδου. Η ακτογραμμή της ρωμαϊκής περιόδου δύναται να εντοπιστεί λίγο πιο βόρεια κάτω από τον Αη Γιώργη. Η λατρεία του Ιππιώτη Τραγοπόδαρου από τους ψαράδες μάλλον αναπτύχθηκε παράλληλα με εκείνη του Δία και της Ήρας.
Ο Ζαρράφτης συμπληρώνει ότι μετά τον σεισμό του Αγαθία, το 554 μ.Χ, ο ναός του Πάνα καταστράφηκε και μετατράπηκε σε εκκλησία του Αγίου Ιωάννη.
Κατά τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους η περιοχή κατοικείται πιο δυτικά, γύρω από το Μαστιχάρι, όπου έχουν εντοπιστεί ερείπια από σημαντικές βασιλικές. Οι αρχαιολόγοι λένε ότι εγκαταλείφθηκαν τον 7ο αιώνα μ.Χ μετ΄από επιδρομές Αράβων.
Εντός των ορίων του αρχαίου δήμου, πιο δυτικά από τον Αη Γιώργη, συναντάται το ρέμα Λύσι[Λύσιος δηλαδή αυτός που ελευθερώνει]. Σύμφωνα με τον Μ.Σκανδαλίδη πρόκειται για αρχαίο κωακό όνομα, επίθετο του Βάκχου. Στις Βάκχες του Ευριπίδη, με τον Διόνυσο [θεό των δένδρων και των φυτών] πραγματοποιείται η επιστροφή στην φύση, μακριά από τους περιορισμούς που επιβάλλει ο εξορθολογισμός. Στην τοποθεσία υπάρχει και ομώνυμη βρύση με πόσιμο νερό στην ρίζα πορώδους υψώματος όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκος Ζάρακας.
Το τοπωνύμιο Λύσιος πρέπει να έχει σχέση με την επωνυμία Λυίζος [από αλλοίωση του πρώτου] του Αγίου Γεωργίου αφού πρόκειται για όμορα ρέματα που απορρέουν από την ίδια πηγή.
Ο Δήμος των Ιππιωτών μάλλον ακολούθησε την ρωμαϊκή παρακμή. Οι κάτοικοι του εγκατέλειψαν τα παράλια, εξαιτίας επιδρομών και φυσικών καταστροφών, και ανέβηκαν στα ορεινά όπου έφτιαξαν οχυρά στο Πυλί και την Αντιμάχεια.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
2.Κώια-Ι.Ζαρράφτης
3.The inscriptions of Cos- Paton W. R, Hicks E.L
4.Τοπωνυμικά και ονοματικά της Ν.Κω-Μ.Σκανδαλίδης
5.Γεωλογικός Χάρτης Κω- ΙΓΜΕ
6.el.travelogues.gr
7.odysseus.culture.gr/
8.Sur la topographie de l'île de Cos- S.Pantélidis
9.Άγιος Γεώργιος ο Λυϊζος στις Αγγαρειές- Σοφία Καραγιάννη
10.Βικιπαίδεια
11.Τοπωνύμια της Ν.Κω-Ν.Ζάρακας
Στον χάρτη με το κίτρινο χρώμα σημειώνονται τα όρια του Δήμου Ιππιωτών, με άσπρη γραμμή η ακτογραμμή 10.000 χρόνια πριν, με μπλε τα ποτάμια και κόκκινο τα ρήγματα.
