Χιλή ,22 Μαΐου του 1960
Η έκρηξη του ηφαιστείου Puyehue
Το επίκεντρο του σεισμού του 1960
Το τσουνάμι του 1960
Ο μεγαλύτερος καταγεγραμμένος σεισμός
Πόσο μεγάλος μπορεί να είναι ένας σεισμός;
Στις 22 Μαΐου του 1960, η Χιλή στην κυριολεξία ταρακουνήθηκε από ένα τεράστιο σεισμικό γεγονός μεγέθους 9.5R, ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ από τους σεισμολόγους. Προσεισμοί, μετασεισμοί, τσουνάμι, και ακόμη μια έκρηξη ηφαιστείου συνέβαλαν στο χάος.
Οι ημέρες που προηγήθηκαν του κύριου σεισμού, δεν μπορούσαν να προϊδεάσουν γι'αυτό που θα ακολουθούσε.
Τέσσερις προσεισμοί μεγέθους από 7.0R- 7.9R στις 21 Μαΐου, προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στην Conception. Για να πάρετε μία ιδέα, ο μεγάλος σεισμός που κατέστρεψε το Σαν Φρανσίσκο ήταν μεγέθους 7.8R. Κάθε προσεισμική δόνηση ανακατένειμε το στρες, απελευθερώνοντας νέο στρες κατά μήκος της επιφάνειας ολίσθησης, δημιουργώντας ακραίες συνθήκες.
Τέλος, στις 3:11 μ.μ. τοπική ώρα, συνέβη το κύριο σπάσιμο σε μία ζώνη διάρρηξης 1.000 χλμ. που εκτείνεται από το Lebu στο Puerto Aisen. Πρόκειται για μια περιοχή στο μέγεθος της Καλιφόρνιας, η οποία ''σύρθηκε'' 50 μέτρα κατά μήκος του πυθμένα της θάλασσας. Η απότομη δόνηση παραμόρφωσε τις τεκτονικές πλάκες, ενώ ταυτόχρονα ο θαλάσσιος πυθμένας έσπασε μέχρι έως και 6 μέτρα, ενώ η ακτή μειώθηκε κατά 3 μέτρα. Η απότομη αυτή μετατόπιση γέννησε ένα τσουνάμι που εξαπλώθηκε και διέσχισε τον Ειρηνικό.Ο σεισμός της Valdivia -όπως είναι σήμερα γνωστός επειδή ήταν η πόλη που πλήγηκε περισσότερο -είχε επίκεντρο κοντά στο Lumaco, περίπου 570 χιλιόμετρα νότια του Σαντιάγο .
Ο σεισμός ήταν ένας μεγα-σεισμός (megathrust) που προέκυψε από την απελευθέρωση ενέργειας εξαιτίας του στρες της βυθιζόμενης πλάκας Nazca κάτω από την Νοτιοαμερικανική πλάκα.Το εστιακό βάθος ήταν σχετικά ρηχό, συνέβη περίπου σε βάθος 33χλμ. Η ταχύτητα ρήξης έχει υπολογιστεί σε 3,5 χιλιόμετρα/ ανά δευτερόλεπτο.
Μετά το κύριο συμβάν, 5 μετασεισμικές δονήσεις άνω των 7.0R συνέχισαν έως την 1η Νοεμβρίου.
Το τσουνάμι που προκλήθηκε από το σπάσιμο του βυθού είχε ως αποτέλεσμα μία σημαντική κατακόρυφη μετατόπιση στη στήλη του νερού.Κατέκλυσε την γειτονική ξηρά μέσα σε λίγα λεπτά, επιδεινώνοντας την καταστροφή . Σε συνδυασμό με την καθίζηση της ακτογραμμής που συνέβη από τον σεισμό, το τσουνάμι πλημμύρισε τις παράκτιες περιοχές της Χιλής.
Ο σεισμός προκάλεσε τοπικά τσουνάμι που έφτασαν στις ακτές της Χιλής, με κύματα ύψους μέχρι και 25 μέτρα. Δεκαπέντε ώρες αργότερα, έφθασε στην Χαβάη. Επτά ώρες μετά από αυτό, το τσουνάμι έφτασε στην Ιαπωνία, εξακολουθώντας να είναι ισχυρό με κύματα ύψους 3 μέτρων.
Για μια ιδέα του πόσο καταστροφικό ήταν το τσουνάμι, το NOAA δημιούργησε ένα animation για το τσουνάμι του 1960 συγκρίνοντας το με άλλα δύο τσουνάμι που προκλήθηκαν από σεισμούς μικρότερου μεγέθους στην ίδια θέση. Και τα 3 τσουνάμι διαδόθηκαν με την ίδια ταχύτητα, όμως με διαφορετικά ύψη κύματος και ενέργειας.
Τα τσουνάμι έχουν τέτοια μεγάλα μήκη κύματος που ακόμα και σε βαθύ ωκεανό, εξακολουθούν να συμπεριφέρονται όπως τα κύματα που συναντώνται σε ρηχά νερά. Όπως στα κύματα σε ρηχά νερά, ο χρόνος ταξιδιού τους, πέρα από τον ωκεανό, δεν υπαγορεύεται από την ενέργεια των κυμάτων, αλλά από το βάθος των ωκεανών.
Το γεγονός αυτό καθιστά την πρόβλεψη του χρόνου που χρειάζεται για ένα τσουνάμι να φτάσει σε μια απόμακρη ακτή μια σχετικά απλή υπόθεση, αλλά την πρόβλεψη πόσο ψηλά τα κύματα θα είναι όταν φτάσουν στον προορισμό τους είναι πολύ πιο περίπλοκο.
Το Queule, ένα ψαροχώρι μεταξύ Valdivia και Lebu, είναι ένα καλό παράδειγμα για να δούμε τις ζημιές που προκλήθηκαν από τον συνδυασμό της καθίζησης και του τσουνάμι. Κύματα 3 μέτρων ξερίζωσαν δέντρα, κατέστρεψαν κτίρια, και παρέσυραν ψαρόβαρκες δύο χιλιόμετρα στην ενδοχώρα.
Το τσουνάμι ήταν σχεδόν καθολικό από 1- 5 μέτρα ψηλό, εκτός από το Hilo Bay, Χαβάη. Από καθαρή ατυχία, η περίοδος τσουνάμι συντονίστηκε με εκείνη του Hilo Bay. Αυτό σήμαινε ότι το τσουνάμι αντήχησε έτσι ώστε κάθε κύμα που χτίστηκε, αναπήδησε μέσα στον κόλπο. Τα κύματα τσουνάμι αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο από στάσιμα κύματα τύπου seiche, με αποτέλεσμα κύματα πανύψηλα έως 10 μέτρα εισήλθαν και κατέστρεψαν εντελώς τον κόλπο.
Η δυτική ακτή των ΗΠΑ ήταν πιο τυχερή αφού εκεί τα κύματα τσουνάμι ήταν μικρότερα του ενός μέτρου. Οι περισσότερες βλάβες παρατηρήθηκαν σε μικρά αλιευτικά σκάφη τα οποία η θάλασσα πέταξε στην ακτή. Τα λιμάνια του Λος Άντζελες και του Long Beach χτυπήθηκαν σκληρά, με το τσουνάμι να προκαλεί συγκρούσεις πλοίων και διαρροές φυσικού αερίου.
Ο Ειρηνικός για ημέρες μετά τον σεισμό χτυπιόταν από τα κύματα. Μετρητές παλίρροιας κατέγραφαν την ανώμαλη δραστηριότητα για 3 ημέρες μετά το σεισμό.
Το Cordon Calle, μια σχισμή κατά μήκος του στρωματοηφαιστείου Puyehue που βρίσκεται 200 χιλιόμετρα από το επίκεντρο, άρχισε να εκρήγνυται στις 24 Μαΐου. Αυτό μπορεί να ήταν καθαρή σύμπτωση, αλλά θα μπορούσε εύλογα να συνδέεται με το σεισμό. Ο μηχανισμός για το πώς ένας μεγάλος σεισμός μπορεί να προκαλέσει μια έκρηξη είναι υπό διερεύνηση . Περισσότερες θεωρίες επικεντρώνονται γύρω από τους μηχανισμούς που αλλάζουν την πίεση εντός της δεξαμενής μάγματος. Ο σεισμός προκαλεί πίεση στο θάλαμο μάγματος. Με την συμπίεση της δεξαμενής αυξάνεται το στρες, ή διευρύνεται η δεξαμενή με αποτέλεσμα να μπορεί να ανοίξει κοντινές ρωγμές. Άλλοι υποστηρίζουν ότι υψηλής έντασης σεισμικά κύματα μπορεί να παρέμβουν στο μάγμα, αυξάνοντας την πίεση του. Εναλλακτικά, αυτά τα κύματα θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν τον θάλαμο, αυξάνοντας τα αέρια στο μάγμα ή ακόμη ότι οι βίαιες αναταράξεις προκάλεσαν κατολισθήσεις και ρωγμές, οι οποίες άλλαξαν την πίεση στις ρηχές δεξαμενές.
Το ηφαίστειο απελευθέρωσε στήλες τέφρας και ατμού που έφτασαν σε ύψος 6 χλμ. για εβδομάδες. Λόγω της απομονωμένης τοποθεσίας του αλλά και του χάους που επικρατούσε από τους συνεχιζόμενους μετασεισμούς και την καταστροφή, κανείς δεν έδωσε στην έκρηξη ιδιαίτερη προσοχή.
Η ζημία ήταν τεράστια, αφήνοντας 2 εκατομμύρια ανθρώπους άστεγους στην Χιλή με 550 εκατομμύρια δολάρια σε ζημιές, περίπου 75 εκατομμύρια δολάρια ζημιές στη Χαβάη, 50 εκατομμύρια δολάρια στην Ιαπωνία, και άλλο μισό εκατομμύριο στη δυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών. Συνολικά, αυτή ήταν η πιο δαπανηρή καταστροφή.
Το σύνολο των θανατηφόρων ατυχημάτων και ζημιών για αυτή την εκτεταμένη καταστροφή είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά. Τουλάχιστον 1.655 άνθρωποι σκοτώθηκαν , περίπου 3.000 τραυματίστηκαν στη Χιλή, ενώ το τσουνάμι σκότωσε 61 στη Χαβάη, 138 στην Ιαπωνία, και 32 στις Φιλιππίνες.
Ο απογευματινός χρόνος κατά τον οποίο συνέβη ο σεισμός βοήθησε , αφού οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν στη δουλειά ή σχολεία , σε κτίρια που είχαν καλές αντισεισμικές προδιαγραφές. Επιπλέον οι προσεισμοί είχαν προειδοποιήσει και ο πληθυσμός ήταν πιο έτοιμος όταν συνέβη το κύριο σοκ.
Γεωδίφης
Πληροφορίες- USGS,NOAA,space.io9.com