Οι τελευταίοι ελέφαντες της Ευρώπης

Μπορεί να μην είναι γνωστοί για τις κολυμβητικές τους ικανότητες, όμως εκείνες είναι που οδήγησαν τους ελέφαντες του ηπειρωτικού χώρου σε έναν νησιωτικό παράδεισο, την Τήλο, όπου κατάφεραν να επιβιώσουν για πολλές χιλιάδες χρόνια και να κερδίσουν έτσι τον τίτλο των τελευταίων Ευρωπαίων ελεφάντων.

Πριν από περίπου 45.000 χρόνια, τα συμπαθή τετράποδα εκμεταλλεύτηκαν την πτώση της στάθμης της θάλασσας και το γεγονός ότι τότε τα νησιά βρίσκονταν πιο κοντά στις ηπειρωτικές μάζες. Αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, μακριά από το ψύχος που επικρατούσε τότε στους τόπους όπου ζούσαν, κολύμπησαν αρκετά για να φτάσουν στην Τήλο, στα σημερινά Δωδεκάνησα και εγκαταστάθηκαν σε μια περιοχή όπου υπήρχε νερό αλλά και ένα έτοιμο σπιτικό: το σπήλαιο Χαρκαδιό στη Μεσαριά, ένα ευνοϊκό, προστατευμένο περιβάλλον, όπου οι νάνοι ελέφαντες της Τήλου ζούσαν μέχρι πριν από 3.500 με 4.000 χρόνια, μαζί με τα μικρά τους.

"Το γεγονός ότι πρόκειται για τους τελευταίους ελέφαντες της Ευρώπης είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς όλα τα ζητήματα των εξαφανίσεων ζωικών ειδών συνδέονται με τη μεταβολή της βιοποικιλότητας, τις φυσικές και κλιματολογικές αλλαγές. Σήμερα, η σημασία του έγκειται στην ευαισθητοποίηση των σημερινών κατοίκων της Ευρώπης στα παραπάνω ζητήματα αλλά και στην τουριστική αξιοποίηση μιας περιοχής μοναδικής, με τα συγκεκριμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά" τονίζει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο καθηγητής παλαιοντολογίας και στρωματογραφίας και διευθυντής του Μουσείου Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Θεοδώρου.

Για τους νάνους ελέφαντες της Τήλου σχολιάζει ότι το μικρό τους μέγεθος (120 με 150 εκατοστά ύψος) οφείλεται στο φαινόμενο της μετατροπής τους σε νάνες μορφές, το οποίο παρατηρείται σε πολλές περιοχές του κόσμου, κυρίως νησιωτικά συμπλέγματα όπως η Κρήτη, η Κύπρος, η Σικελία, η Σαρδηνία, η Μάλτα, η Ινδονησία, η Ιαπωνία, η Μαδαγασκάρη και η Καλιφόρνια. Το ίδιο μάλιστα συμβαίνει και σε άλλα είδη, όπως οι ιπποπόταμοι και τα ελάφια. Ειδικά για την τελευταία περίπτωση είναι χαρακτηριστικό ότι στην Τήλο έχουν βρεθεί απολιθώματα οστών ελαφιών ηλικίας 140.000 χρόνων!

Σε ό,τι αφορά τους λόγους της εξαφάνισής τους, οι επιστήμονες δεν μπορούν να είναι σίγουροι. Πάντως εξετάζονται διάφορες παράμετροι, όπως η αλλαγή του παγκόσμιου κλίματος, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η μείωση της έκτασης των νησιών στο ένα τρίτο του αρχικού τους μεγέθους, η ηφαιστειότητα της Σαντορίνης και η παρουσία του ανθρώπου.

Παλαιοντολογικά ευρήματα από τους νάνους ελέφαντες βρίσκονται, σήμερα, σε μια έκθεση που λειτουργεί εδώ και χρόνια στο νησί, ενώ σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες για τη δημιουργία μιας νέας έκθεσης. Επίσης, οστά και τμήματα οστών των νάνων ελεφάντων της Τήλου βρίσκονται στο Παλαιοντολογικό Μουσείο της Αθήνας. "Ενδεικτικό του ενδιαφέροντος του κόσμου για τα συγκεκριμένα ευρήματα και τους νάνους ελέφαντες είναι το γεγονός ότι η Τήλος παρουσιάζει ιδιαίτερα μεγάλη επισκεψιμότητα σε σχέση με άλλα νησιά μεγαλύτερου μεγέθους. Είναι, επίσης, χαρακτηριστικό ότι πολλοί είναι εκείνοι που φτάνουν στο νησί με κότερο από άλλες περιοχές και νοικιάζουν αυτοκίνητο για να μεταβούν στην έκθεση και στο σπήλαιο" τονίζει ο κ. Θεοδώρου.

Σχολιάζει, άλλωστε, πως υπάρχουν πολλές δυνατότητες ανάδειξης της περιοχής σε δημοφιλή τουριστικό προορισμό, κάτι που θα μπορούσε να συνδυαστεί και με κάποιες ήπιες παρεμβάσεις στην είσοδο του σπηλαίου ώστε να είναι επισκέψιμο, κάτι που δεν συμβαίνει σήμερα.

Το θέμα της τουριστικής αξιοποίησης και των αναπτυξιακών δυνατοτήτων που προσφέρουν τα πολύ σημαντικά παλαιοντολογικά ευρήματα στην Ελλάδα γενικότερα αποτελεί, εξάλλου, κύριο ζήτημα που θα τεθεί από την πλευρά των επιστημόνων με αφορμή τη διοργάνωση του 6ου Διεθνούς Συνεδρίου για τα Μαμούθ και τους συγγενείς τους, το 2014, από τους Δήμους Βοϊου και Γρεβενών, σε συνεργασία με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Ρότερνταμ.

"Το Διεθνές Συνέδριο, με τη συμμετοχή 150-200 επιστημόνων από όλο τον κόσμο, αποτελεί μία από τις σημαντικότερες συναντήσεις ανθρώπων της Παλαιοντολογίας παγκοσμίως με επιστημονικά αποτελέσματα και επιστημονικές εργασίες, ενώ δίνει τη δυνατότητα τουριστικής προβολής περιοχών που διαθέτουν Παλαιοντολογικά Μουσεία, όπως η Σιάτιστα και τα Γρεβενά" επισημαίνει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ευαγγελία Τσουκαλά, επιστημονικά υπεύθυνη των παλαιοντολογικών ερευνών και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Μηλιάς Γρεβενών. Η ίδια κάνει λόγο για ένα κορυφαίο γεγονός στην επιστήμη της παλαιοντολογίας, που ανοίγει τεράστιες δυνατότητες για να επενδύσει κανείς στην τουριστική ανάπτυξη.

"Ενδιαφερόμαστε να αναδείξουμε τη Δυτική Μακεδονία γιατί η παρουσία των προβοσκιδωτών είναι η πιο χαρακτηριστική στην Ελλάδα. Στη Μηλιά, τη Σιάτιστα, την Πτολεμαϊδα, τον Περδίκκα και τη Φλώρινα έχουν βρεθεί απολιθώματα προβοσκιδωτών ελεφάντων και μαμούθ. Με αφορμή τα ευρήματα αυτά προσπαθούμε να διατυπώσουμε πρόταση για την καθιέρωση μιας γεωτουριστικής διαδρομής στη Δυτική Μακεδονία. Η Πολιτεία έχει ήδη ενημερωθεί σχετικά, ενώ ίσως το διεθνές συνέδριο να αποτελέσει και μια ευκαιρία να δοθεί και πάλι ώθηση στο εγχείρημα της ίδρυσης κέντρου παλαιοντολογίας στα Γρεβενά" αναφέρει η κ. Τσουκαλά.

Γεωδίφης

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ