Ο αινιγματικός βράχος της Οσίας Μελούς

Η Κως είναι πλούσια σε παλαιοχριστιανικά ξωκλήσια και βυζαντινά μνημεία. Κοντά στη λασποπηγή της Βόρκας, περίπου 900 μέτρα ΒΔ από την πρώην χωματερή του Κοκκινόνερου βρίσκεται ένας ιδιαίτερος και ξεχωριστός χώρος σε υψόμετρο 306 μέτρα από την στάθμη της θάλασσας, το μοναστηράκι της Οσίας Μελούς. 

Πρόκειται για ένα θρησκευτικό μνημείο με αρχαιολογικό ενδιαφέρον που ωστόσο δεν γνωρίζουμε την ακριβή ηλικία του. Κατά τον αρχαιολόγο R.Herzog, ο οποίος επισκέφθηκε την τοποθεσία μετά τον σεισμό των 6,6R του 1933, ίσως πρόκειται για την πρώτη χριστιανική εκκλησία του νησιού.

Τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεση μας για τη μοναχή Μελού είναι λίγα. Πριν απομονωθεί στον χώρο που βρίσκεται σήμερα η μονή- τότε έρημος και δύσβατος τόπος- λέγεται ότι μοίρασε τα ατομικά της είδη, και υπέβαλε τον εαυτό της σε στερήσεις για να πετύχει την πνευματική τελείωση. Πέθανε ανάμεσα σε βράχους και η ομώνυμη τοποθεσία αργότερα καθιερώθηκε ως χώρος προσκυνήματος από τους πιστούς ,ενώ αργότερα οικοδομήθηκε ο ναός προς τιμή της.

Το ξωκλήσι έχει κατασκευαστεί με τρόπο ώστε ο βόρειος τοίχος του ναού να είναι στερεωμένος σε έναν εντυπωσιακό ογκόλιθο που είναι σφηνωμένος σε προσχώσεις του χειμάρρου του Κοκκινόνερου. Αν και το υπάρχον κτίσμα έχει επισκευαστεί το 1948 είναι βέβαιο ότι δεν έχει «πειραχτεί» και ο χαρακτηριστικός βράχος του δεσπόζει στην περιοχή εδώ και χρόνια.

Ο αινιγματικός βράχος της Μελούς είναι ο παλαιότερος γεωλογικός σχηματισμός του νησιού και το αρχαιότερο γνωστό πέτρωμα του ελληνικού χώρου. Ανήκει γεωλογικά στην Υποπελαγονική γεωτεκτονική ζώνη δηλαδή αποτελεί μια πλαγιά της προέκτασης προς Ανατολάς της Πελαγονικής. Μιας αρχαίας υποθαλάσσιας οροσειράς -σήμερα πια δεν υπάρχει- που αποσπάστηκε από την Πανγαία και εκατέρωθεν της οποίας αναπτύχθηκαν δύο ωκεάνιες περιοχές [ζώνη Αξιού και Υποπελαγονική].Τα υλικά από τα οποία αποτελείται δημιουργήθηκαν πριν από το σπάσιμο της υπερηπείρου Πανγαίας , περίπου 440-410 εκατομμύρια χρόνια πριν. Πρόκειται για σχιστόλιθο μελανού χρώματος φυλλιτικής σύστασης με φλέβες λευκού χαλαζία, δηλαδή ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα χαμηλού βαθμού μεταμόρφωσης. Είναι παιδί των τεκτονικών πλακών της Γης και σχετίζεται με την δημιουργία των οροσειρών.

Ο Ιάκωβος Ζαρράφτης παρομοιάζει την Μελού με την Ιασώ ή Ιησώ [Ιωνική διάλεκτος] θεότητα συνυφασμένη με τη «ιερή» έννοια της Ίασης θεραπείας. Φέρεται ως κόρη του Ασκληπιού και της Ηπιόνης, αδελφή των θεοτήτων Υγιείας, Ακεσώς, Πανάκειας και Αίγλης. Θεωρεί ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από το αρχαίο όνομα Μελλώ. Χαρακτηριστικά γράφει «Μελούν την έχουσα μέλιν ή την ούσαν γλυκείαν ως μέλι». Προσωπική εκτίμηση, ίσως οφείλεται στο μελανό χρώμα του σκουρομπλεπράσινου βράχου εξαιτίας των ορυκτών που περιέχει,  ιδίως του σερικίτη και χλωρίτη. 

Λίγα μέτρα βορειότερα από τον ναό υπάρχουν ερείπια μοναστηριού που χρονολογούνται από το έτος 1018. Ο Ζαρράφτης ισχυρίζεται ότι κάποιος μοναχός έζησε εκεί θεραπεύοντας τους πιστούς με τα πλούσια ιαματικά νερά της περιοχής. Παλαιότερα το σημερινό ρέμα του Κοκκινόνερου ονομαζόταν «Ιούλιο» επειδή το επισκέπτονταν οι ντόπιοι τον Ιούλιο και Αύγουστο για τα πλούσια νερά του. Στην μαρμάρινη είσοδο του ναού της Μελούς είναι χαραγμένη η φράση «πηγήν Ιουλίου Χίω» που επιβεβαιώνει αυτή την άποψη.

Πώς μπορεί να βρέθηκε εκεί ο βράχος; Η γεωλογία της περιοχής εκτός από την παρουσία σχιστόλιθων και νεότερων σε ηλικία αποθέσεων [μαργαικά ως επί το πλείστον υλικά 11,5-5,3 εκ.χρόνων] από την δράση αρχαίων λιμνών χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη μια ζώνης πλευρικών κορημάτων. Πρόκειται για θραύσματα πετρωμάτων ποικίλης λιθολογικής σύστασης που έχουν συσσωρευτεί μέσω περιοδικών κατολισθήσεων ή καταπτώσεων βράχων από τις παρακείμενες απότομες πλαγιές. Ο σχηματισμός των αποθέσεων αυτής της ζώνης ίσως οφείλεται στην φυσική και χημική αποσάθρωση και τις διαδικασίες διάβρωσης που ενεργούν «αθόρυβα» στις πλαγιές των οροσειρών. Οι κυρίαρχες διαδικασίες που υποβαθμίζουν μια βραχώδη πλαγιά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το κλίμα [θερμοκρασία, ύψος βροχοπτώσεων, κλπ.] και ορισμένες φορές από την τεκτονική καταπόνηση. 

Ο βράχος της Μελούς πιθανόν αποκόπηκε από διαδικασίες αποσάθρωσης- διάβρωσης, μετακινήθηκε λόγω βαρύτητας ή κάποιου έντονου πλημμυρικού φαινομένου του παρελθόντος [πριν από το 1018] , ισορρόπησε λόγω κλίσης εδάφους ή κάποιων εμποδίων που βρέθηκαν στη διαδρομή του και στο τέλος σφηνώθηκε στα φερτά υλικά του Ιούλιου ρέματος ή Κοκκινόνερου.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

2.Κώια- Ι.Ζαρράφτης

3.Βικιπαίδεια

4.Γεωλογικός χάρτης Κω-ΙΓΜΕ

  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ