Το ρήγμα μετασχηματισμού της Νεκράς Θάλασσας

Η Νεκρά Θάλασσα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γεωλογικής δομής της Μέσης Ανατολής, ενώ υπάρχουν πολλές μοναδικές και ενδιαφέρουσες πτυχές της που την καθιστούν γεωλογικά σημαντική.

Την γνωρίζουμε ως θάλασσα με παντελή έλλειψη ζωής διότι περιέχει μεγάλες ποσότητες διαλυμένων ανόργανων στερεών ουσιών (χλώριο, νάτριο, μαγνήσιο, κάλιο, θειώδες οξύ), με αποτέλεσμα να μην μπορεί να επιβιώσει κανείς οργανισμός. Ωστόσο είναι μια από τις σημαντικότερες τεκτονικές δομές του πλανήτη.

Η Νεκρά Θάλασσα περιέχει αλάτι (χλωριούχο νάτριο) σε ποσοστό 24%, δηλαδή μέχρι και δέκα φορές περισσότερο από το νερό της θάλασσας. Το αλάτι της προέρχεται από τον Ιορδάνη ποταμό που εκρέει στη θάλασσα. Παρότι το νερό των ποταμών είναι γλυκό, περιέχει μια μικρή ποσότητα διαλυμένου άλατος. Η ύπαρξη αλατιού στον Ιορδάνη ποταμό οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο της διάβρωσης που διασπά πετρώματα, δημιουργώντας μεγάλες ποσότητες διαλυμένων ανόργανων στερεών ουσιών με τη μορφή ιόντων, όπως νατρίου και χλωρίου, που συνδυαστικά μάς δίνουν το αλάτι. Στη Νεκρά θάλασσα δεν υπάρχουν οδοί απορροής και για τον λόγο αυτό, απώλεια νερού μπορεί να γίνει μόνο μέσω της εξάτμισης.

Η Νεκρά ή Αλμυρά θάλασσα ή Ασφαλτίτιδα λίμνη κατά τους αρχαίους Έλληνες, βρίσκεται στα σύνορα Ιορδανίας και Ισραήλ. Έχει μήκος, από Β. προς Ν. 77 χλμ. και μέγιστο πλάτος 16 χλμ. Η επιφάνειά της βρίσκεται περίπου 400 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της Μεσογείου, (αρνητικό υψόμετρο), κάτι που τη κάνει το χαμηλότερο σημείο επιφάνειας στην ηπειρωτική Γη, ενώ παρατηρείται σημαντική πτώση του επιπέδου στάθμης της, περίπου 1 μέτρο το χρόνο, κυρίως εξαιτίας της μείωσης των απορροών του Ιορδάνη ποταμού αλλά και της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Αποτελεί μία από τα πιο επιμήκεις και στενές γεωδομές στον κόσμο που εκτείνεται σε περίπου 1000 χλμ. από την Ερυθρά Θάλασσα προς την αλπική ορογενετική ζώνη στην Τουρκία κατά μήκος του περιθωρίου της Ανατολικής Μεσογείου. Συνδέεται με το άνοιγμα της Ερυθράς Θάλασσας και λειτουργεί ως ένα διηπειρωτικό όριο τεκτονικών πλακών.

Αυτή η μοναδική τεκτονική δομή έχει μελετηθεί από πολλούς επιστήμονες. Η Νεκρά Θάλασσα (DST) είναι ένα τεράστιο σύστημα ρηγμάτων, η οποία μερικές φορές αναφέρεται ως ρηξιγενής περιοχή της Νεκράς Θάλασσας που δεν είναι άλλο από ένα γεωλογικό ρήγμα το οποίο αρχίζει από το Μάρας Triple Junction ,μια διασταύρωση με το ρήγμα της  Ανατολικής Ανατολίας (στην νοτιοανατολική Τουρκία), έως το βόρειο άκρο της ρηξιγενούς περιοχής  της Ερυθράς Θάλασσας (ακριβώς παράκτια από το νότιο άκρο της χερσονήσου του Σινά ). Τρέχει κατά μήκος του ορίου δύο τεκτονικών πλακών, της πλάκας της Αφρικής στα δυτικά και της Αραβικής πλάκας στα ανατολικά. Πρόκειται για ένα ρήγμα  μετασχηματισμού, που σηματοδοτεί τις σχετικές κινήσεις των δύο πλακών. Στα ρήγματα μετασχηματισμού η κίνηση είναι εφαπτομενική και τα τεμάχη ολισθαίνουν.

Οι δύο πλάκες κινούνται σε μια γενική βόρεια-βορειοανατολικά κατεύθυνση, αλλά η Αραβική πλάκα κινείται πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα οι  παρατηρούμενες αριστερά προς αυτό πλάγιες κινήσεις κατά μήκος του ρήγματος να είναι περίπου 107 χιλιόμετρα. Στην περιοχή λαμβάνει χώρα μια μορφή επέκτασης, η οποία έχει συμβάλει στην κατάθλιψη, και τραβά  χώρια την λεκάνη στην οποία η Νεκρά Θάλασσα βρίσκεται.

Το ποσοστό ολίσθησης, ή ποσοστό της κίνησης κατά μήκος του ρήγματος κυμαίνεται από 1-10 χιλιοστά ετησίως. Το ρήγμα μετασχηματισμού της Νεκράς Θάλασσας υπήρξε η πηγή πολλών μεγάλων ιστορικών σεισμών, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει κάπως ησυχάσει. Ο τελευταίος μεγάλος σεισμός συνέβη στον Κόλπο της Άκαμπα το 1995 και ήταν 7,3 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Οι γεωλόγοι εκτιμούν ότι δεδομένου του ποσοστού ολίσθησης, το ρήγμα της Νεκράς Θάλασσας που διατρέχει την Araba Valley μπορεί να δώσει σεισμούς  7 R κάθε 200 χρόνια.

Είναι πλούσια σε ορυκτά . Η βόρεια λεκάνη έχει παραμείνει ανέγγιχτη, ως επί το πλείστον προορίζεται για τουριστική χρήση, ενώ νότια λεκάνη, η οποία είναι ρηχή και εξαιρετικά πλούσια σε ορυκτά, αξιοποιείται για τον ορυκτό της πλούτο. Οι δύο μεγάλες εταιρείες που συμμετέχουν στην εξόρυξη ορυκτών στη νότια λεκάνη είναι οι Dead Sea Works και η Αραβική εταιρεία Potash. Οι Dead Sea Works είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος παραγωγός και προμηθευτής στον κόσμο προϊόντων ανθρακικού καλίου, καθώς και άλλων χημικών προϊόντων, όπως το χλωριούχο μαγνήσιο, βιομηχανικά άλατα, και πρώτες ύλες για τη βιομηχανία καλλυντικών. Χρησιμοποιούν μια πολύ μοναδική μέθοδο για να πάρουν  κάλιο και άλλα ορυκτά από τη Νεκρή Θάλασσα. Η  Dead Sea Works εκμεταλλεύεται την ηλιακή ενέργεια για την εξάτμιση του νερού στη Νεκρά Θάλασσα με την κατασκευή δεξαμενών εξάτμισης. Ωστόσο, παρά το μεγάλο κέρδος που δημιουργείται από την εξόρυξη ορυκτών, ορισμένοι φοβούνται ότι η παραγωγή ποτάσας θα διαταράξει την περιβαλλοντική σταθερότητα της περιοχής με την εκπομπή σκόνης, διοξειδίου του άνθρακα, διοξείδιο του θείου και μονοξειδίου του άνθρακα  στον αέρα.

Όπως συμβαίνει με πολλά πράγματα στην γεωλογική ιστορία, έτσι και η Νεκρά Θάλασσα δεν δημιουργήθηκε μέσα σε μια νύχτα. Χρειάστηκαν αρκετά εκατομμύρια χρόνια πριν σχηματιστεί και φτάσει στην σημερινή κατάσταση. Ξεκίνησε εκατομμύρια χρόνια πριν  όταν στο όριο μεταξύ της μικροπλάκας του Σινά και της Αραβικής πλάκας προκλήθηκαν μεγάλες ανακατατάξεις του βυθού της Μεσογείου, που κάλυψαν το μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου Ισραήλ. Μεταξύ αυτών των δύο πλακών ένα μπλοκ του φλοιού βυθίστηκε, σχηματίζοντας ένα βύθισμα. Όπως,  η Μεσόγειος εξατμιζόταν λίγο νερό διατηρήθηκε στην τάφρο, δημιουργώντας μια σειρά από λίμνες που εξαφανίστηκαν και επανεμφανίστηκαν ως αποτέλεσμα των κλιματικών αλλαγών στην περιοχή. Η τελευταία από αυτές τις λίμνες, η λίμνη Lisan, η οποία εκτεινόταν από το βόρειο τμήμα της κοιλάδας Araba στη θάλασσα της Γαλιλαίας, τελικά στέρεψε 15. 000 χρόνια πριν, αφήνοντας πίσω την σημερινή Νεκρά Θάλασσα.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2. deadseageo.webs.com

3. Science Illustrated

4.Φωτογραφίες-Η Νεκρά Θάλασσα και το ρήγμα μετασχηματισμού της (Dead Sea Fault)