Γιατί η περιοχή της Μεσογείου είναι σεισμικά ενεργή;

Η περιοχή της Μεσογείου είναι σεισμικά ενεργή, λόγω της σύγκλισης προς βορρά (4-10 χιλιοστά / χρόνο) της Αφρικανικής πλάκας σε σχέση με την Ευρασιατική πλάκα κατά μήκος ενός πολύπλοκου ορίου τεκτονικών πλακών. Η σύγκλιση άρχισε περίπου 50 εκατομμύρια χρόνια πριν και συνδέεται με το κλείσιμο της θάλασσας της Τηθύος. Το σημερινό απομεινάρι της Τηθύος Θάλασσας είναι η Μεσόγειος Θάλασσα. Τα υψηλότερα ποσοστά σεισμικότητας στην περιοχή της Μεσογείου βρίσκονται κατά μήκος της ζώνης καταβύθισης της Ελληνικής τάφρου στην νότια Ελλάδα, κατά μήκος των ρηγμάτων της ζώνης Βόρειας Ανατολίας της δυτικής Τουρκίας και της ζώνης καταβύθισης της Καλαβρίας της νότιας Ιταλίας.

Τα τοπικά υψηλά ποσοστά σύγκλισης στη ζώνη καταβύθισης κοντά στην Ελληνική Τάφρο (35 χιλιοστά/χρόνο)  σχετίζονται με τον εφελκυσμό που παρατηρείται  σε όλη την Ελλάδα και την δυτική Τουρκία πάνω από τον βυθιζόμενο ωκεάνιο φλοιό της  Μεσογείου. Τα κανονικά ρήγματα του φλοιού σε όλη αυτή την περιοχή συνδέονται με την τεκτονική εξάπλωσης που παρατηρείται σήμερα στο Αιγαίο .

Η περιοχή της θάλασσας του Μαρμαρά χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη του μεγάλου ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας το οποίο φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικότητας της πλάγιας προς τα δεξιά  οριζόντιας κίνησης (23-24 χιλιοστά/έτος) μεταξύ της μικρο-πλάκας της Ανατολίας και της Ευρασιατικής πλάκας. Η μικρο-πλάκα της Ανατολίας στριμώχνεται προς τα δυτικά για το περαιτέρω κλείσιμο της λεκάνης της Μεσογείου, που προκαλείται από τη σύγκρουση της Αφρικανικής και της Αραβικής πλάκας στην Νοτιοανατολική Τουρκία.

Η καταβύθιση της Μεσογείου Θάλασσας κάτω από το Τυρρηνικό Πέλαγος στην ζώνη της Καλαβρίας προκαλεί μια σημαντική ζώνη σεισμικότητας γύρω από τη Σικελία και τη νότια Ιταλία. Τα ενεργά ηφαίστεια βρίσκονται πάνω από τους σεισμούς ενδιαμέσου βάθους στις Κυκλάδες στο Αιγαίο Πέλαγος και στη νότια Ιταλία.

Στην περιοχή της Μεσογείου, οι ιστορικοί σεισμοί έχουν προκαλέσει εκτεταμένες καταστροφές σε όλη την κεντρική και νότια Ελλάδα, Κύπρο, Σικελία, Κρήτη, το Δέλτα του Νείλου, Βόρεια Λιβύη, στην οροσειρά του Άτλαντα της Βόρειας Αφρικής και την Ιβηρική Χερσόνησο. Το 1903 ένα σεισμικό συμβάν μεγέθους 8.2 R στα Κύθηρα και το 1926 ένας σεισμός με 7.8 R στην Ρόδο ήταν οι μεγαλύτεροι του 20ου αιώνα  της Μεσογείου και οι οποίοι σχετίζονται με την  τεκτονική ζώνη καταβύθισης της Μεσογείου.

Μεταξύ 1939 και 1999, μια σειρά καταστροφικών σεισμών της τάξης των 7R από το τεράστιο ρήγμα της ζώνης της Βόρειας Ανατολίας, άρχισε  με τον σεισμό μεγέθους 7.8R  του 1939 ( Erzincan) στο ανατολικό άκρο του συστήματος διάρρηξης της  Βόρειας Ανατολίας. Το 1999 ένας ακόμη σεισμός μεγέθους 7.6R στην Νικομήδεια, που βρίσκεται στο δυτικό άκρο του ρήγματος, χτύπησε μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες και βιομηχανικές αστικές περιοχές της Τουρκίας σκοτώνοντας, περισσότερα από 17.000 άτομα.

Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό σεισμικότητας είναι συγκριτικά χαμηλό κατά μήκος του βόρειου περιθωρίου της αφρικανικής ηπείρου, έχουν αναφερθεί και  καταγραφεί μεγάλοι καταστροφικοί σεισμοί από το Μαρόκο στη δυτική Μεσόγειο, από τη Νεκρά Θάλασσα έως την Ανατολική Μεσόγειο. Το 1980 ένας σεισμός 7.3R στο El Asnam ήταν ένα από τους μεγαλύτερους και πιο καταστρεπτικούς σεισμούς της Αφρικής μέσα στον 20ο αιώνα.

Μεγάλοι σεισμοί σε όλη την περιοχή της Μεσογείου είναι επίσης γνωστό ότι παράγουν σημαντικά και καταστροφικά τσουνάμι. Ένας από τα πιο εξέχοντα  ιστορικά σεισμικά γεγονότα στην περιοχή είναι ο σεισμός της Λισαβόνας της 1ης Νοεμβρίου 1755, το μέγεθος του οποίου έχει εκτιμηθεί ότι ήταν  περίπου 8,0R. 

Το 1755, ο σεισμός της Λισσαβώνας θεωρείται ότι εκδηλώθηκε  εντός ή πλησίον του ρήγματος μετασχηματισμού των Αζορών-Γιβραλτάρ, το οποίο καθορίζει το όριο μεταξύ της Αφρικανικής και της Ευρασιατικής πλάκας ανοικτά της δυτικής ακτής του Μαρόκου και της Πορτογαλίας. Ο σεισμός ήταν φονικός και άφησε πίσω του περίπου 60.000 νεκρούς οι περισσότεροι εκ των οποίων  οφείλονται στο τσουνάμι ύψους τουλάχιστον 15 μέτρων που σάρωσε τις ακτές της Πορτογαλίας και κατέκλυσε τα παράκτια χωριά και τη Λισαβόνα. 

Ένας σεισμός περίπου 8.0R κοντά Σικελία το 1693 δημιούργησε ένα μεγάλο κύμα τσουνάμι που κατέστρεψε πολλές πόλεις κατά μήκος της ανατολικής ακτής της Σικελίας. Την 28η, Δεκεμβρίου του 1908 ένας ακόμη σεισμός μεγέθους 7.2  της κλίμακας Ρίχτερ στην Μεσίνα ήταν ο πιο θανατηφόρος τεκμηριωμένος Ευρωπαϊκός σεισμός. Ο συνδυασμός της ανακίνησης του εδάφους και ενός τοπικού τσουνάμι που προκλήθηκε εκτιμάται ότι  άφησε πίσω του περίπου 60.000 έως 120.000 νεκρούς.

Γεωδίφης

Πηγή-USGS

Εικόνα- Χάρτης με τα επίκεντρα των σημαντικότερων σεισμών(> 5R) της Μεσογείου από το  1970 -2012.