Πως σχηματίζονται τα σπήλαια;

Το νησί της Κω δεν φημίζεται για τα σπήλαια του. Υπάρχουν κάποια στην Κέφαλο (Κροτήρι και Άσπρη Πέτρα) και στο Δίκαιο όμως δεν είναι τόσο εντυπωσιακά όσο άλλα που βρίσκονται σε διάφορα μέρη της χώρας μας. Όμως έχετε αναρωτηθεί πως δημιουργούνται τα σπήλαια;

Τα σπήλαια αυτοί οι τόσο μοναδικοί χώροι που μπορούν να προσφέρουν μια συναρπαστική ματιά σε ένα κρυφό κόσμο αποκομμένο από τους κανόνες του έξω κόσμου, σχηματίζονται από δύο μόνο συνήθη συστατικά: την πέτρα και το νερό. Γενικά οι σπηλιές δημιουργούνται από γύψο, ασβεστόλιθο, δολομίτη ή ακόμη και από το αλάτι.

Χρειάζεται ένα είδος βράχου που μπορεί να διαλύεται στο νερό. Όταν το βρόχινο νερό εισχωρεί σε ένα  είδος πέτρας, είτε στάζει μέσω μικροσκοπικών πόρων στην επιφάνεια βράχου, είτε συνηθέστερα, κινείται  μέσω μεγαλύτερων ρωγμών, ο βράχος θα αρχίσει να διαλύεται. Αυτό συμβαίνει γιατί το νερό της βροχής είναι ελαφρώς όξινο.

Οι σταγόνες βροχής αποκτούν οξύτητα από τις χημικές ουσίες της ατμόσφαιρας καθώς έρχονται σε επαφή με την γη. Αν και η χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας κυμαίνεται, κατά κανόνα το  νερό της βροχής έχει pH, περίπου 5. Η κλίμακα pH μετρά την οξύτητα ή την αλκαλικότητα των υγρών και κυμαίνεται από 0 έως 14, με 0 το πιο όξινο και 14 το πιο βασικό. Το καθαρό νερό έχει pH 7, θεωρείται ουδέτερο.)

Ωστόσο εκτός από την  πέτρα και τα όμβρια ύδατα υπάρχει κάτι που έχει επίσης ένα πιο καταλυτικό ρόλο και που διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό των σπηλαίων: τα φυτά. Οι υγρότερες περιοχές στον πλανήτη τείνουν επίσης να έχουν βλάστηση πυκνότερη, πράγμα που σημαίνει ότι υπολείμματα οργανικής ύλης συσσωρεύονται στο έδαφος. Τα φυτά όταν πεθαίνουν και αποσυντίθενται σε μια διαδικασία που παράγει άνθρακα. Το νερό της βροχής, όταν πέφτει, ξεκινά να ρέει μέσω του εδάφους και όπως ρέει παίρνει μαζί του όλον τον άνθρακα που περιέχεται στην σάπια οργανική ύλη. Το νερό της βροχής μετατρέπεται σε ανθρακικό οξύ. Αυτό ανθρακικό οξύ τρώει σιγά-σιγά μέσα από το βράχο. Δεκάδες χιλιάδες, ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια αργότερα, τότε δημιουργείται ένα σπήλαιο.

Το είδος της σπηλιάς που θα σχηματιστεί, καθορίζεται εν μέρει από τη βαρύτητα. Το νερό θέλει να πάει κάτω. Ακριβώς όπως τα ποτάμια που ρέουν την επιφάνεια της γης προς τη θάλασσα, έτσι και τα σπήλαια είναι αγωγοί νερού για να μετακινείται αυτό από το ένα μέρος στο άλλο.

Εάν το νερό ακολουθήσει μία αρκετά άμεση διαδρομή, και κινηθεί κάθετα τότε μπορεί να καταλήξει κατ 'ευθείαν κάτω, μέσα στο βράχο δημιουργώντας σπήλαια σε κάθετο άξονα.Εάν το νερό κινηθεί δια μίας πιο πλαγίας οδού, θα σχηματίσει ένα οριζόντιο σύστημα σπηλιάς. Το σπήλαιο Μαμούθ, στο Κεντάκι, είναι ένα οριζόντιο σπήλαιο, με το μακρύτερο οριζόντιο σύστημα σπηλαίου στον κόσμο, που εκτείνεται σε τουλάχιστον 627 χιλιόμετρα κάτω από την επιφάνεια της Γης.

Ωστόσο, ορισμένες σπηλιές σχηματίζονται όταν το νερό κινηθεί από κάτω προς τα πάνω. Τότε το νερό παγιδευμένο σε υδροφόρους ορίζοντες βαθιά μέσα στη Γη έρχεται μερικές φορές σε επαφή με υδρόθειο φορτώνοντας πέτρες, όπως σιδηροπυρίτη. Αυτό δημιουργεί θειικό οξύ, το οποίο, με αρκετή υδραυλική πίεση, μπορεί να το ωθήσει προς τα επάνω μέσω του βράχου και  να χαράξει μια σπηλιά.

Αν και σπηλιές έχουν αποδειχθεί εντυπωσιακοί προορισμοί για τολμηρούς και ατρόμητους εξερευνητές σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν πιθανώς πολλά σπήλαια που δεν έχουν βρεθεί ακόμα, γιατί οι άνθρωποι έχουν ανάγκη ειδικών εργαλείων για να έχουν πρόσβαση σε αυτά.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το USGS

Φωτογραφία από το σπήλαιο της Άσπρης Πέτρας της Κεφάλου Κω και σκίτσο εσωτερικού χώρου του σπηλαίου–όπως αποτυπώθηκε από τους Ιταλούς αρχαιολόγους.