Τι μας λένε τα απολιθώματα στα Πηγαδούλια;

 

Στην Αντιμάχεια της Κω, πατρίδα του Αντίμαχου γιου του Ηρακλή(σύμφωνα με την μυθολογία μας), δεν υπάρχουν βουνά παρά μόνο υψώματα με ρεματιές και λοφίσκους που αποτελούνται κυρίως από ηφαίστειο-ιζηματογενή πετρώματα.

Μεταξύ του υψιπέδου χωριού και του παραθαλάσσιου Μαστιχαριού, ανατολικά του επαρχιακού δρόμου βρίσκεται η τοποθεσία Πηγαδούλια. Πρόκειται για μια ανώμαλη έκταση γης με υψώματα με ένα κατηφορικό δρόμο ο οποίος σε κάποιο τμήμα του γίνεται ένα με το ρέμα Αρμυρή.

Η ευρύτερη τοποθεσία αποτελείται από ελαφρά συγκολλημένους αρχαίους ψαμμίτες με αργιλομαργαϊκά υλικά και από πρόσφατα προσχωσιγενή εδάφη.

Τα αμμώδη στρώματα είναι πλούσια σε οστρακοειδή θαλάσσια απολιθώματα δηλαδή λείψανα οργανισμών που έζησαν σε θαλάσσιο περιβάλλον πριν από 1,8-0,78 εκατομμύρια χρόνια.

Πρόκειται για ποικίλα απολιθωμένα είδη όπως: Spondylus Gaederopus, Ostrea edulis, Tritonidea viveratta κά. Μεταξύ αυτών συναντάται και ένα εντυπωσιακό κοχύλι, του είδους Chlamys varia ''σφηνωμένο'' στους εύθρυπτους αμμώδεις πάγκους. Το κέλυφος του Chlamys υπερβαίνει τα 6 εκατοστά σε μήκος κάτι που το κάνει να ξεχωρίζει από τα άλλα οστρακοειδή της απολιθωμένης πανίδας.

Είναι ένα χτένι, δηλαδή θαλάσσιο δίθυρο μαλάκιο της οικογένειας Pectinidae. Το είδος του πρωτοεμφανίστηκε στην Γη πριν από 395 εκ. χρόνια (Δεβόνιο), ζει μέχρι σήμερα στις θάλασσες, σε βάθη που φτάνουν περίπου τα 100 μέτρα. Ωριμάζει ως ένα αρσενικό, αλλάζει όμως φύλο αρκετές φορές κατά τη διάρκεια ζωής του. Ίσως εκεί βρίσκεται το μυστικό της επιβίωσης του είδους στον γεωλογικό χρόνο. Οι τρομεροί και αήττητοι δεινόσαυροι που εμφανίστηκαν 231 εκ. χρόνια πριν δεν τα κατάφεραν και χάθηκαν για πάντα πριν από 66 εκ. χρόνια. Αυτά τα μικροσκοπικά πλάσματα εξακολουθούν να επιβιώνουν στις όποιες αλλαγές του περιβάλλοντος.

Τα απολιθώματα θαλάσσιων ειδών στα βουνά μπορούν εύκολα να εξηγηθούν από την ανίζηση (ανύψωση) της γης όπως έλεγε και ο Ιάκωβος Ζαρράφτης. Αν και αυτή η διαδικασία είναι αργή, έχει παρατηρηθεί ότι εξακολουθεί να συμβαίνει σήμερα, και δεν αφορά μόνο τα κοχύλια στα βουνά, αλλά και στα άλλα γεωλογικά και παλαιοντολογικά χαρακτηριστικά των εν λόγω βουνών.

Η θάλασσα κάποτε κάλυπτε τις περιοχές όπου βρίσκονται τα απολιθώματα, αλλά δεν ήταν βουνά εκείνη την στιγμή.Ήταν ρηχές θάλασσες. Πώς είμαστε βέβαιοι ότι η θάλασσα κάλυπτε κάποτε τα βουνά, και ότι αυτό το γεγονός δεν αποτελεί ένδειξη για έναν παγκόσμιο ή τοπικό κατακλυσμό;

Μια πλημμύρα δεν μπορεί να εξηγήσει την παρουσία θαλάσσιων κοχυλιών στα βουνά για τους ακόλουθους λόγους: Ένα πλημμυρικό γεγονός διαβρώνει τα βουνά και αποθέτει τα ιζημάτα τους στις κοιλάδες.Τα απολιθώματα βρίσκονται στις ίδιες θέσεις που αναπτύχθηκαν κατά την διάρκεια της ζωή τους, όχι διάσπαρτα σαν να επαναποτίθενται από μια πλημμύρα. Αυτό επισημάνθηκε ήδη από τον 16ο αιώνα από τον Leonardo da Vinci .Άλλα στοιχεία, όπως απολιθωμένα ίχνη καθώς και τα εδάφη που ζούσαν οι θαλάσσιοι οργανισμοί, δείχνουν ότι η περιοχή ήταν κάποτε κάτω από τη θάλασσα. Απολιθώματα δεν βρίσκονται στα ιζήματα που δεν είχαν προηγουμένως καλυφθεί από θάλασσα.

Πώς μπορεί τα βράχια ψηλά στα βουνά να έχουν απολιθώματα; Όλα σχετίζονται με τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών. Ένα καλό παράδειγμα για το τι προκαλεί στα θαλάσσια απολιθώματα να καταλήξουν στα βουνά είναι τα Ιμαλάϊα. Λόγω των τεκτονικών πλακών, η πλάκα της Ινδίας διαχωρίστηκε από τη Μαδαγασκάρη και συγκρούστηκε (περίπου 55 εκ. χρόνια) με την πλάκα της Ευρασίας, με αποτέλεσμα το σχηματισμό των Ιμαλαΐων. Η σύγκρουση αυτή δημιούργησε και εξακολουθεί να δημιουργεί, τα Ιμαλάια. Τώρα ο πρώην πυθμένας της θάλασσας βρίσκεται σε ύψος 8000 μέτρων, μαζί με τα απολιθώματα που σχηματίστηκαν σε αυτό. Δεν νομίζω ότι αυτό το παράδειγμα ισχύει για όλα τα βουνά, αλλά μπορεί να προσφέρει μια εξήγηση γιατί τα θαλάσσια απολιθώματα βρίσκονται σε μεγάλα υψόμετρα μακριά από την θάλασσα.

Πολλά βουνά σχηματίζονται σε αυτό που είναι γνωστό ως ζώνες καταβύθισης των τεκτονικών πλακών. Αυτές είναι περιοχές όπου οι τεκτονικές πλάκες συγκρούονται η μία ενάντια μιας άλλης με αποτέλεσμα η μία να βυθίζεται κάτω από την άλλη, ενώ η άλλη πλάκα ωθείται προς τα επάνω. Αν η καταβύθιση συμβεί σε ένα μέρος όπου υπήρχε ένα μεγάλο σώμα του νερού όπως ο ωκεανός της Τηθύος που σήμερα πια δεν υπάρχει, τότε η ζωή στη θάλασσα θα φθάσει μέχρι σε υψώματα και εάν η σύγκρουση συνεχιστεί ίσως να καταλήξει σε βουνοκορφές όπως αυτές του Δίκαιου, της οροσειράς των Άλπεων, της Μεσόγειας οροσειράς που χτίζεται σιγά-σιγά στα νότια της Κρήτης κά.

Τα απολιθώματα είναι μία από τις πιο σημαντικές πηγές πληροφόρησης όχι μόνο για το παρελθόν της Γης αλλά και του μικρού τόπου μας. Μπορούν να μας πουν την ηλικία των πετρωμάτων στα οποία βρίσκονται, είναι σημαντικά ως περιβαλλοντικοί δείκτες,ως δείκτες των κινήσεων της γης, ως αποδεικτικά στοιχεία για την εξέλιξη της ζωής κά. Χωρίς τις πληροφορίες που παρέχουν,δεν θα γνωρίζαμε για τους εξαφανισμένους οργανισμούς, όπως τριλοβίτες και τους δεινόσαυρους, και η γνώση μας για την ιστορία των σχέσεων της ανάπτυξης και εξέλιξης της σύγχρονης χλωρίδας και πανίδας θα μπορούσε να προέρχεται μόνο από τους ζώντες οργανισμούς. Για αυτό τον λόγο πρέπει να γνωρίζουμε ότι είναι μέρος της φυσικο- γεωλογικής μας κληρονομιάς που πρέπει οπωσδήποτε να διατηρηθεί. Η πολιτιστική μας κληρονομιά υποστηρίζεται από τη γεωλογία ακριβώς όπως ο βιολογικός κόσμος εξαρτάται από τη φυσική γη. Βιοποικιλότητα και γεωποικιλότητα συνδέονται στενά. Καταστρέφοντας τους γεωλογικούς σχηματισμούς που τα περιέχουν σβήνουμε οριστικά πολύτιμες σελίδες από το αρχείο της Γης και του τόπου μας.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Γεωλογικός χάρτης Κω- ΙΓΜΕ

2.Βικιπαίδεια

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ