Ο ρόλος του Νείλου και τα σπάνια ορυκτά του όρους Λάθρα
Ο Νείλος είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός του κόσμου. Ήταν σημαντικός στην ανάπτυξη της αρχαίας Αιγύπτου, ο πολιτισμός της οποίας οφείλεται κυρίως σε αυτό το ποτάμι, ενώ ο ιστορικός Ηρόδοτος έγραψε ότι ''η Αίγυπτος ήταν το δώρο του Νείλου''. Ωστόσο, σύμφωνα με μελέτες ο Ποταμός Νείλος έπαιξε βασικό ρόλο και στην ανάπτυξη των σπάνιων ορυκτών της νοτιοδυτικής Κω, ιδίως του όρους Λάθρα.
Το όρος Λάθρα είναι το ψηλότερο βουνό- με ύψος 419 μέτρων(μέτρηση από το Google Earth)- του νοτιοδυτικού τμήματος του νησιού της Κω. Βρίσκεται νότια της Κεφάλου, κοντά στο δίδυμο γεωλογικό αδελφάκι του, τον Θυμιανό (λόφος με ύψος 285 μέτρα).
Σύμφωνα με τον Ιάκωβο Ζαρράφτη το βουνό έχει πάρει το όνομα του επειδή ''υψώνεται λάθρα της Κεφάλου''. Είναι ψηλότερο από το Ζηνί το οποίο έχει ύψος 344 μέτρα.
Το Λάθρα γεννήθηκε πριν από 2,5 περίπου εκατομμύρια χρόνια. Είναι ηλικιακά νεώτερο από το Καστέλλι και το Κρίκελλο(2,7 εκ.ετών) ενώ θεωρείται παλαιότερο από το Ζηνί(ηλικίας 550 χιλιάδων χρόνων). Πρόκειται για ένα κυκλικό δόμο με απότομες πλαγιές που σχηματίστηκε όταν ηφαιστειακές δυνάμεις παρήγαγαν παχύρρευστες λάβες οι οποίες ανήλθαν στην επιφάνεια της θάλασσας. Οι κολλώδεις λάβες δεν μετακινήθηκαν μακριά από τη φλέβα, στη συνέχεια ψύχθηκαν αργά in situ δημιουργώντας τον θόλο, τον οποίο βλέπουμε εμείς σήμερα.
Στο ύψωμα του Λάθρα διακρίνεται η κατά ζώνες τοποθέτηση των ηφαιστειακών πετρωμάτων. Η μεγαλύτερη σε έκταση κατώτερη ζώνη περιλαμβάνει εκχύσεις λάβας με τραχειανδεσίτες ,τραχειδακίτες και δακίτες. Προς τα πάνω ακολουθεί μία μεσαία ζώνη μικρού πάχους με τεμάχια οψιδιανού που συνδέονται μεταξύ τους με αργιλοτοφφικό υλικό. Στην ανώτερη ζώνη που καταλαμβάνει το ψηλότερο σημείο του υψώματος εμφανίζονται οι ρυολιθικές έως ρυοαδακίτικες λάβες με την χαρακτηριστική υφή των περλιτών.
Ο ηφαιστειακός δόμος του Λάθρα περιβάλλεται από θαλάσσιους ασβεστόλιθους (ηλικίας 11-5 εκ.ετών) γεγονός που μας δείχνει ότι τα ρεύματα λάβας βγήκαν από την θάλασσα κατά την ανέξοδο, τους διέσχισαν και κατά μεγάλο μέρος στερεοποιήθηκαν πάνω σ' αυτούς.
Η ηφαιστειότητα της ΝΔ Κω οφείλεται στην μερική τήξη, πέρα από ένα ορισμένο βάθος,της Αφρικανικής πλάκας που καταδύεται εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια κάτω από την μικροπλάκα του Αιγαίου. Το μάγμα που προέκυψε από την σύγκρουση και την βύθιση των τεκτονικών πλακών τροφοδότησε τον πόρο από τον οποίο προήλθε το όρος Λάθρα.
Έρευνες έδειξαν ότι η ασυνήθιστη σύσταση του μάγματος που δημιούργησε τους δόμους των τελευταίων 2,5 εκ.ετών της Κεφάλου είναι το αποτέλεσμα της βύθισης ιζημάτων που προήλθαν από τον Νείλο Ποταμό.
Τα ηφαιστειακά πετρώματα της Κω διαφέρουν από τα άλλα των ηφαιστειακών κέντρων του τόξου του Νότιου Αιγαίου. Η γεωγραφική θέση του νησιού βοήθησε στο να επηρεαστεί η σύσταση των ηφαιστειακών πετρωμάτων του νησιού από την καταβύθιση των ιζημάτων του Νείλου. Μελέτη της λάσπης του Ποταμού Νείλου όσο και η παρουσία ασυνήθιστα χαμηλών ισοτόπων του στρόντιου(Sr 87/86) δείχνουν να επιβεβαιώνουν αυτή την επιστημονική προσέγγιση.
Ο ορεινός όγκος του Λάθρα θεωρείται ένα από τα πλουσιότερα μεταλλευτικά μέρη του νησιού.Τα ηφαιστειακά πετρώματα της ανώτερης ζώνης παρουσιάζουν εμπορεύσιμο περλίτη ο οποίος δύναται να χρησιμοποιηθεί σε πάρα πολλές εφαρμογές .Το άμορφο ηφαιστειακό γυαλί με σχετικά υψηλή περιεκτικότητα σε νερό το οποίο έχει την ασυνήθιστη ιδιότητα να διογκώνεται όταν βρεθεί σε αρκετά υψηλή θερμοκρασία, χρησιμοποιείται στην κηπουρική, σε οικοδομικά υλικά , σε ελαφροβαρή κονιάματα, μονωτικά υλικά, θερμο-ηχομονωτικές πλάκες οροφής ,ως βοηθητικό υλικό φίλτρων, και σε ποικίλες αγροτικές εφαρμογές . Είναι ιδανικό μέσο για υδροπονικές καλλιέργειες. Ο περλίτης χρησιμοποιείται επίσης σε χυτήρια και σε κρυογενικές μονώσεις,βοηθά στην πρόληψη της συμπύκνωσης του εδάφους , στην οινοποιία , βιομηχανία εκρηκτικών κά.
Εκτός από περλίτη το Λάθρα παρουσιάζει καολίνες που αποτελούν την πιο μελετημένη ίσως άργιλο .Πρόκειται για ορυκτά με μεγάλη οικονομική σημασία. Ο καολίνης χρησιμοποιείται ευρύτατα στη βιομηχανία παραγωγής κεραμικών, χαρτιού, ελαστικών, καλυντικών, φαρμάκων κ.ά. Ο καολίνης του Λάθρα είναι προϊόν υδροθερμικής εξαλλοίωσης της έντονα ρηγματωμένης ρυολιθικής ζώνης. Η καολινιτίωση πιστεύεται ότι συνδέεται με τα τελικά στάδια της ηφαιστειακής δραστηριότητας που εκδηλώθηκε στην Κω κατά την διάρκεια των τελευταίων 2,5 εκ.ετών. Ο καολίνης είναι χρώματος ερυθρού λόγω της παρουσίας οξειδίων του σιδήρου έως υπόλευκου. Εκτείνεται σε μία περιοχή περίπου 0,5 χιλιομέτρων .Η ένταση της εξαλλοίωσης μειώνεται δραστικά με την αύξηση της απόστασης από τη συμβολή των δύο κύριων ρηγμάτων.
Η ύπαρξη ενός ακόμη σπάνιου ορυκτού του ζουνυίτη στα πιο εξαλλοιωμένα πετρώματα είναι καθοριστική για τον προσδιορισμό των συνθηκών που επικρατούσαν κατά την υδροθερμική εξαλλοίωση, καθώς ο ζουνυίτης είναι χαρακτηριστικό ορυκτό υδροθερμικά εξαλλοιωμένων πετρωμάτων που δημιουργείται σε περιορισμένο εύρος συνθηκών .
Ο μοναζίτης είναι ένα ακόμη σπάνιο ορυκτό που συναντάται με τη μορφή εγκλεισμάτων στο βιοτίτη στους ρυόλιθους της Λάθρας . Πρόκειται για φωσφορικό ορυκτό που περιέχει ελαφρές σπάνιες γαίες όπως το λανθάνιο , δημήτριο και νεοδήμιο. Οι σπάνιες γαίες είναι ορυκτά γαιώδους μορφής και κλήθηκαν έτσι λόγω της εξαιρετικής σπανιότητάς τους. Τα κινητά τηλέφωνα, τα λέιζερ, οι οθόνες υγρών κρυστάλλων, οι μπαταρίες των υβριδικών αυτοκινήτων, τα φωτοβολταϊκά, οι λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης ή οι τουρμπίνες των ανεμογεννητριών κά που χρησιμοποιούμε καθημερινά περιέχουν σπάνιες γαίες.
Υπάρχει επίσης και ο «Λάκκος Λάθρας», μια ανώμαλη επιφάνεια στην κατωφέρεια του ομώνυμου όρους και στα νότια αυτού αναφέρει ο Ν.Ζάρακας. Ο Αναστάσιος Καραναστάσης γράφει βαθύ φαράγγι στα βουνά της Κεφάλου φέρει το αρχαίο όνομα που μας θυμίζει την «λάθριο νάπη»[νάπη: [ᾰ], ἡ, δασώδης κοιλάδα ή φαράγγι, σε Ομήρ. Ιλ., Σοφ] δηλαδή το κρυφό δασώδες φαράγγι ίσως σε αυτό που αναφέρεται ο Ζάρακας και το οποίο οι κάτοικοι της περιοχής ονομάζουν Λάκκος της Λάθρας. Από αυτό το γεωμορφολογικό χαρακτηριστικό πιθανώς πήρε το όνομα του το βουνό Λάθρα.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Βικιπαίδεια
2.Γεωλογικός χάρτης Κω-ΙΓΜΕ
3.Κώια- Ιάκωβος Ζαρράφτης
4.Ορυκτολογική μελέτη,καολιτινίωση&ιδιότητες καολίνων της ν.Κω- Δ.Παπούλης
5.Εκθεση μελέτης περλιτών Κεφάλου-Ι.Κανάρη,Γ.Κοσιάρη
6.Magma evolution in the Pliocene-Pleistocene succession of Kos-G.PePiper. B.Moulton
7.Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη
