Το σκαλί του «Αράπη»

Του «Αράπη- το σκαλ-λί» όπως το λένε οι ντόπιοι είναι μια πολύ στενή διάβαση στο χείλος του γκρεμού στη νότια πλευρά της οροσειράς του Δίκαιου. Κατά την λαϊκή παράδοση κάποτε προσπάθησε να την περάσει ένας αράπης ο οποίος όμως τσακίστηκε και από τότε η τοποθεσία πήρε αυτό το όνομα.Σε αυτό το μέρος γράφτηκε ίσως η πιο μελανή σελίδα στη νεότερη ιστορία της μεταλλευτικής δραστηριότητας του νησιού της Κω.

Πάνω στον γκρεμό, σε μια πλαγιά στα Φιλοκρέμια, 200 μέτρα από την θάλασσα υπάρχει ένα πρόχειρο μεταλλείο που λειτουργούσε με πρωτόγονο τρόπο πριν από 51 χρόνια. Το μεταλλείο του Φρατζή όπως ονομαζόταν δούλεψε για 3 χρόνια  και έβγαζε ένα ορυκτό ασπριδερό με ασημί χρώμα πολύ βαρύ σαν το σίδηρο, τον βαρύτη.

Τι είναι ο βαρύτης; Είναι ορυκτό βαρύ, αδρανές και ευσταθές.Περιέχει 58,8% μεταλλικό βάριο, τήκεται στους 1580° C  και έχει ειδικό βάρος 4,5. Αυτή η  τιμή είναι εξαιρετικά μεγάλη για ετερόχρωμο ορυκτό και σε αυτή οφείλει την ονομασία του.Συναντάται κυρίως σε μεταλλοφόρες φλέβες που προέρχονται από υδροθερμικές διαδικασίες μέσης ή χαμηλής θερμοκρασίας .Συχνά συνδέεται με άλλα σημαντικά ορυκτά ενώ συνοδεύεται και από θειούχες ενώσεις. Απο τον βαρύτη συχνά βγαίνει καθαρό ασήμι. Οι ιδιότητες του το καθιστούν χρήσιμο σε διάφορες βιομηχανικές και τεχνικές εφαρμογές κυρίως στην παρασκευή πολφών εκπλύσεως γεωτρήσεων και γεωτρήσεων (φρεάτων) αντλήσεως πετρελαίου. Η προσθήκη του βαρύτη αυξάνει το ειδικό βάρος των πολφών αυτών. Επίσης χρησιμοποιείται στην υαλουργία, στην βιομηχανία ελαστικών, την χαρτοβιομηχανία και την χημική βιομηχανία.

Ο βαρύτης της Κω συναντάται κοντά σε  εξαλλοιωμένα ηφαιστειακά πετρώματα με παρουσία υδροξειδίων του σιδήρου και θειούχων ενώσεων που περιβάλλονται από μεταμορφωμένα πετρώματα. Το ρήγμα του Αράπη που ξεκινά από το ρέμα του Χαβάρου και διασχίζει παράλληλα την ακτή και χάνεται σε υψόμετρα 400 μέτρων παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην διαμόρφωση του άγριου τοπίου όσο και στις υδροθερμικές διαδικασίες που παρατηρούνται στην περιοχή.   

Κοντά στο ρέμα του Έξυνα, το 1961, ο Φραζής Σταυρίδης και ο Δημήτρης Μπρούζος έστησαν τη μικρή επιχείρηση τους. Στο μεταλλείο το σπάσιμο του πετρώματος γινόταν με δυναμίτες. Μετά το έργο αναλάμβαναν οι εργάτες που έσκαβαν, στοίβαζαν τον βαρύτη σε πάγκους  και το έριχναν κάτω από τον γκρεμό στην ακτή.Κατόπιν κατέβαιναν στην παραλία το φόρτωναν σε μια βάρκα και το ξαναφόρτωναν στους γερανούς των καραβιών που περίμεναν για να το μεταφέρουν σε πετρελαιοπαραγωγικές χώρες της Ανατολής.

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1964 , παραμονή της Παναγιάς, μια επιπόλαιη κίνηση του  Μπρούζου που απέβλεπε στο να κυλήσει τον βαρύτη  ευκολότερα προς τον γκρεμό χωρίς όμως να λάβει τα απαραίτητα μέτρα  είχε ως αποτέλεσμα  ο σωρός από το ορυκτό που ήταν πρόχειρα στοιβαγμένος να παρασύρει στον γκρεμό εκτός από τον ίδιο, τους Γιάννη και Στέργιο Καλιμιαναρή και τον Κώστα Τρουμούση.Από την καταραμένη στιγμή επέζησε μόνο ο Στεφανής Στάκκος ο οποίος την στιγμή της τραγωδίας είχε πάει να φέρει νερό και από μακριά άκουσε τον θόρυβο.Αντιλήφθηκε τι έγινε και ήταν αυτός που ειδοποίησε για την συμφορά. Από τότε έκλεισε το μεταλλείο του Αράπη και δεν ξαναλειτούργησε.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Γεωλογικός χάρτης Κω-ΙΓΜΕ

2.Η Κως μια φορά και έναν καιρό-Π.Σβουρένος

3.Βικιπαίδεια

4.Παιδί της Ρέας

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ