«Ώ πανέμορφες Τράλλεις θα καταστραφείς και θα καταλήξεις σκόνη σ’ ένα σεισμό»

Ερείπια από τις αρχαίες Τράλλεις.

«Στις αρχαίες Τράλλεις, φτάσαμε την Παρασκευή στις 5 Μαΐου. Εδώ βρίσκονται ακόμα τα θεμέλια των τοίχων και τα ερείπια ενός από τα παλάτια που ανέφερα προηγουμένως και των οποίων η ωραία καμάρα είναι εμφανής για πολλά χιλιόμετρα. Η κατασκευή αυτή έχει επανειλημμένα επισκευαστεί πολλές φορές, με τις πέτρες του άνω τμήματος να περιέχουν ανεστραμμένες επιγραφές και στολίδια.» Charles Fellows ,1838.

Στους πρόποδες του Μεσσωγίτη της Λυδίας συναντάται η Τράλλις. Η αρχαία πόλις απείχε οκτώ μίλια από τις όχθες του Εύδωνα ενός βόρειου παραπόταμου του Μαιάνδρου του οποίου  η νότια πλευρά θεωρείται το φυσικό όριο μεταξύ της Λυδίας και της Καρίας.

Πολλά ονόματα έχουν χρησιμοποιηθεί για αυτή την πόλη. Επικρατεί μια απλή σύγχυση, σχετικά με το όνομα Λάρισα [αντί του σωστού Λάρασα] που της έχει αποδοθεί, λόγω του τίτλου Λάρισος, που συνήθως δίνεται στον Δία των Τράλλεων.

Η αρχαία αποικία των Πελασγών, αποτέλεσε σημαντικό εμπορικό κέντρο της Μικράς Ασίας επειδή βρισκόταν σε ευφορότατη πεδιάδα [παλιότερα λεγόταν Άνθεια] και σε κομβικό σημείο όπου περνούσαν σημαντικοί οδοί της αρχαιότητας.

Η περιοχή γύρω από τις πανέμορφες και ξακουστές Τράλλεις είναι γόνιμη με άφθονους φυσικούς πόρους [χρυσό, κοιτάσματα σιδήρου, μπλε μάρμαρο, ουράνιο, μεταλλικές πηγές κά] και οι κάτοικοι της φημίζονταν για τον πλούτο τους. Ωστόσο, η πόλη βρισκόταν κοντά σε ένα ενεργό, πολύπλοκο σύστημα διάρρηξης ρηγμάτων το οποίο χαρακτηρίζεται από υψηλή σεισμικότητα. Οι σεισμοί που εκδηλώνονται στην περιοχή οφείλονται σε ενδογενείς δυνάμεις οι οποίες ανυψώνουν εδώ και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια την γειτονική οροσειρά.

Η οροσειρά Μεσσωγίτη [αρχαίο όρος Μέσσωγις πλέον γνωστό ως Aydin] έχει κατεύθυνση ανατολική- δυτική με ψηλότερη κορυφή το Hacetdede Tepesi [1.831m]. Από μάρμαρο του δυτικού Μεσσωγίτη κτίστηκαν οι αρχαίες πόλεις της Εφέσου και της Μητρόπολης. Είναι τεκτονικής προέλευσης και αποτελεί μέρος ενός συστήματος horst-graben [κέρας-τάφρος δηλαδή περιέχει μέρη που βρίσκονται μεταξύ κανονικών ρηγμάτων που είναι είτε υψηλότερα είτε χαμηλότερα από την περιοχή πέρα ​​από τα ρήγματα] το οποίο εκτείνεται προς τις ακτές του Αιγαίου.

Σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες οι Τράλλεις, η Λαοδίκεια, η Θυάτειρα, η Χίος, η Κνίδος και η Κως δοκιμάστηκαν από έναν καταστροφικό σεισμό κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αυτοκράτορα Αυγούστου.

Ο ιστορικός Ευσέβιος [263-339μ.Χ] και επίσκοπος της Καισάρειας της Παλαιστίνης μας λέει ότι ο σεισμός προξένησε σοβαρές βλάβες στην Κω καθώς πολλά σπίτια κατέρρευσαν. Ομως ο  Αύγουστος συνέδραμε στην αποκατάσταση των ζημιών της πόλης και τιμήθηκε από τους Κώους. Λέγεται ότι η πλούσια βλάστηση του νησιού προέκυψε προς τιμήν του Ρωμαίου αυτοκράτορα Αυγούστου, που ενίσχυσε σημαντικά τους πληγέντες. Ο Αύγουστος θεωρήθηκε «κτίστης, ευεργέτης» και τιμήθηκε ως θεός [Ἀπόλλωνα Σωτῆρα], μετά από τις ισχυρές σεισμικές δονήσεις στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. Τότε οικοδομήθηκε το Ωδείο της Κω. Μία επιγραφή του 24 π.Χ που βρέθηκε στην Ολυμπία αναφέρει για τις επιπτώσεις του σεισμού στο νησί της Κω.

Στην έντονη σεισμική δραστηριότητα του 1ου αιώνα π.Χ. [προφανώς περιελάμβαναν και την σεισμική δόνηση του 5ου ή 6ου π.Χ] απέδωσαν οι αρχαιολόγοι Χέρτζογκ και Σάτζμαν μία σημαντική αλλαγή στην αρχιτεκτονική ιστορία του Ασκληπιείου. Επίσης και η αρχαία αγορά της Κω πρέπει να επηρεάστηκε από την σεισμική δόνηση. Η αλληλεγγύη του Αυγούστου μάλλον ήταν καθοριστική στο να επιτραπεί σε Ρωμαίους πολίτες να γίνονται ιερείς στο ιερό του Απόλλωνα στην Αλάσαρνα [σημερινή Καρδάμαινα,Κω]. Σύμφωνα με τον Σουετώνιο ο Αύγουστος ξανάχτισε και άλλες πόλεις.

Ιστορικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι ο σεισμός εκδηλώθηκε το 27 π.Χ και ότι είχε μέγεθος Χ[10] της δωδεκάβαθμης κλίμακας Μερκάλι. Σύμφωνα με το τμήμα Γεωφυσικής του ΑΠΘ το επίκεντρο βρισκόταν  20 χλμ. νοτιοδυτικά από το Aydin [Αϊδίνιο], 80 χλμ από την Σάμο και 100 χλμ. από την Κω. Το σεισμικό γεγονός, κατ’ εκτίμηση είχε μέγεθος Μ7.2, οφείλεται σε ρήξη του κανονικού ρήγματος Buyuk Menderes South Boundary 2. Το ρήγμα έχει μήκος τουλάχιστον 110χλμ., βάθος από 0-6 χλμ. και ρυθμό ολίσθησης 0,9138-1,9733 χιλιοστά τον χρόνο. Πρόκειται για χερσαίο συμβάν με χαμηλό εστιακό βάθος που στην κυριολεξία ισοπέδωσε οτιδήποτε βρισκόταν σε ακτίνα  από 40-50 χλμ. Το περιστατικό προκάλεσε τεκτονική ανύψωση [με αντίστοιχη καθίζηση] τουλάχιστον 1,5μ στις γύρω περιοχές.

Οι σημαντικοί γνωστοί ιστορικοί σεισμοί [δες χάρτη] στην περιοχή είναι οι εξής: 7.1 του 1653, 7.0 [1899], 6.8 [60], 6.7 [1651], 6.6 [1646], 6.6 [494], 6.4 [1895] και 6.0 [1925]. Με βάση την ιστορική συμπεριφορά του συστήματος διάρρηξης Buyuk Menderes μπορούμε να εικάσουμε ότι τα μελλοντικά ισχυρά σεισμικά γεγονότα αναμένεται να κυμανθούν σε μεγέθη από 6 έως Μ7.2+.

Για τον σεισμό του 27 π.Χ, ο Αγαθίας Σχολαστικός  έγραψε στις Ιστορίες του: «Οι Τράλλεις, κατά τους χρόνους του Αυγούστου Καίσαρα υπέστησαν φοβερές καταστροφές από σεισμό σε σημείο που να μη μείνει τίποτα όρθιο. Τότε κάποιος χωρικός, ονόματι Χαιρήμονας, επειδή στενοχωρήθηκε πάρα πολύ εξαιτίας της συμφοράς που έπαθε η πόλη, αποφάσισε, χωρίς να καμφθεί από τις δυσκολίες, να συναντήσει τον Καίσαρα, ο οποίος όμως δεν βρισκόταν στη Ρώμη, αλλά στη χώρα των Κανταβρινών, όπου έκανε εκστρατεία, και να τον παρακαλέσει να βοηθήσει την πόλη. Πράγματι ο Αύγουστος εκάμφθη και έστειλε αμέσως 7 υπατικούς, από τους πιο σημαντικούς, με πλήθος ανθρώπων δικών τους και με πολλά χρήματα και ξανάχτισαν την πόλη, όπως ήταν πριν. Το ότι αυτά συνέβησαν έτσι το δηλώνει και η πατροπαράδοτη ιστορία της πόλης και προπάντων η επιγραφή που βρέθηκε χαραγμένη στη βάση βωμού, στον οποίο φαίνεται ότι υπήρχε παλιό άγαλμα του Χαιρήμονα: “Επειδή ανετράπη κάποτε η πατρίδα του από σεισμό, ο Χαιρήμονας πήγε στην Κανταβρία, για να σώσει τη χώρα του. Αφού έπεσε στα πόδια του Καίσαρα, κατόρθωσε να ανοικοδομήσει τις περίφημες Τράλλεις, που ήταν τότε ερείπια. Σε αντάλλαγμα, οι συμπολίτες του, ευγνωμονώντας τον, έστησαν τούτο το ξόανο σε βωμό, σα να ήταν ο ιδρυτής της πόλης”. Κάπως έτσι πιστεύεται ότι έγιναν τα σχετικά με τις Τράλλεις. Εκείνο δε τον καιρό και άλλες πόλεις Ιωνικές και Αιολικές συνέβη να πάθουν παρόμοια».

Ο Στράβων στα Γεωγραφικά του προσθέτει: «Την Μαγνησία, που βρίσκεται στις παρυφές του Σιπύλου, την κατέστρεψαν σεισμοί, όπως και τις Σάρδεις και άλλες επιφανείς πόλεις. Την ανοικοδόμησε δε ο ηγεμόνας δίνοντας χρήματα, όπως πιο μπροστά έκανε ο πατέρας του για τις Τράλλεις [όταν έπεσε το γυμνάσιο και άλλα μέρη ] και για τη Λαοδίκεια».

Στο Oracles Sibylline [6ου ή 7ου αιώνα μ.Χ, γνωστό και ως ψευδο- Σιμπύλλινα Ωράλια], μια συλλογή από προφορικά ελληνικά εξαμερή που αποδίδονται σε Σίβυλλους προφήτες, οι οποίοι μαντεύαν χωρίς να δεχθούν ερωτήσεις, δύο ενδιαφέρουσες αναφορές για τον σεισμό του 27 π.Χ: «Τράλλεις, γείτονες της Εφέσου, ένας σεισμός θα καταστρέψει τα Καλοχτισμένα τείχη και τον πλούτο των ανθρώπων σου. Η γη θα φτύσει βραστό νερό και, ενώ θα βρυχάται, θα τους καταπιεί με μια μυρωδιά από θειάφι….Αλίμονο σε σας, ώ πανέμορφες Τράλλεις και αλίμονο σε σένα όμορφη πόλη της Λαοδικείας, γιατί θα καταστραφείς και θα καταλήξεις σκόνη σ’ ένα σεισμό.»

Από τις Τράλλεις ήταν ο Ανθέμιος [474-534μ.Χ] που μαζί με τον Ισίδωρο έφτιαξαν την «αντισεισμική» Αγία Σοφία. Φαίνεται ότι οι Τράλλεις συνέχισαν να αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα από σεισμούς καθώς λέγεται ότι ο Ανθέμιος είχε προβεί σε κατασκευή μηχανής προσομοίωσης σεισμών με την οποία αντιλήφθηκε ότι οι πιέσεις σε ένα δυναμικό σύστημα είναι ανάλογες με τη μάζα.

Αργότερα η Τράλλις μετονομάστηκε σε Καισάρεια προς τιμήν του αυτοκράτορα, αν και στα τέλη του 1ου αιώνα το όνομα αυτό δεν χρησιμοποιούνταν πλέον. Μετά τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου η πόλη ονομάζεται Σελεύκεια και Αντιόχεια. Στο τέλος του 13ου αιώνα οι Τράλλεις κατακτήθηκαν από τους Τούρκους. Η έλλειψη νερού και οι δυνατοί σεισμοί ήταν καθοριστικοί παράγοντες στην ιστορία της πόλης, αφού ανάγκασαν τους κατοίκους να μετακινηθούν πιο νότια.

Σήμερα από την πανέμορφη και πάμπλουτη αρχαία πόλη σώζονται λιγοστά ερείπια. Μία ομώνυμη οδός, κοντά στην κεντρική πλατεία της Νέας Σμύρνης Αττικής, θυμίζει το ένδοξο παρελθόν της. Τελικά, οι προφήτες των Σιμπίλλυνων Ωραλίων δεν είχαν άδικο. Τα καλοχτισμένα τείχη, η ομορφιά και ο πλούτος των κατοίκων δεν φτάνουν για να κρατήσεις μία πόλη στο διάβα του χρόνου και της ιστορίας.    

Γεωδίφης

Πηγές

1. Σεισμοί της Ελλάδας- Β&K Παπαζάχος

2. Μελέτη ιστορικής σεισμικότητας Νήσων Αν.Αιγαίου-Κ.Ταξείδης

3.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

4.Βικιπαίδεια

5. Archeologia e terremoti a Kos- C.G. Malacrino

6. Historical Geography of Asia Minor-W.M.Ramsay

7. Γεωλογικός χάρτης Τουρκίας

8. diss.rm.ingv.it/

9.Τμήμα Γεωφυσικής ΑΠΘ

10.Το Ιερό του Απόλλωνα (αρχαία Αλάσαρνα)- Γ. Κοκκορού-Αλευρά

11.Journal written during an excursion in Asia Minor- C. Fellows[1838]

12.Με το βλέμμα των περιηγητών, el.travelogues.gr/

Το σύστημα διάρρηξης ρηγμάτων που ευθύνεται για τον καταστροφικό σεισμό και το επίκεντρο του 27 π.Χ.

Ωδείο Κω,ρωμαϊκό κτίσμα που ανεγέρθη μετά τους σεισμούς του 1ου αιώνα π.Χ.Το κάτω διάζωμα αποτελείται από μάρμαρο και το ανώτερο από ασβεστόλιθο.

Ιστορικοί σεισμοί του συστήματος διάρρηξης Buyuk Menderes.[με μέγεθος και χρονιά εκδήλωσης του σεισμού].

Άποψη των Τράλλεων (Γκιουζέλ Χισάρ - Αϊντίν)-Charles Félix Marie[1882] , Πηγή-el.travelogues.gr/.

Αρχαιολογικός τοπογραφικός χάρτης των Τράλλεων,1888.