Δίποδες πατημασιές 5,7 εκ.χρόνων στο Τράχηλο της Κρήτης

Τα αποτυπώματα ανακαλύφθηκαν από τον παλαιοντολόγο Gerard Gierlinski τυχαία όταν ήταν σε διακοπές στην Κρήτη το 2002.

Κατά την Ύστερη Μειόκαινο, η Κρήτη δεν ήταν ακόμη ένα νησί. Τότε συνδεόταν με αυτό που είναι τώρα η ελληνική ηπειρωτική χώρα, και το οικοσύστημα της σαβάνας εκτεινόταν από τη Βόρεια Αφρική σε όλη τη διαδρομή προς την ανατολική Μεσόγειο. Έτσι, είναι πιθανό ότι στις αρχές ανθρωπίνοι μετακινούνταν από την Αφρική σε όλη τη διαδρομή προς την νοτιοανατολική Ευρώπη και απολιθώματα τους [Ύστερης Μειόκαινου] έχουν βρεθεί στην Ευρώπη.

Με τον όρο ανθρωπίνοι (Hominini) αναφερόμαστε στους ανθρώπους (γένος: Homo), δύο είδη χιμπαντζήδων (γένος: Pan), τους προγόνους τους και άλλα είδη που μοιράζονται έναν κοινό πρόγονο με τους ανθρώπους και τους χιμπατζήδες αλλά έχουν εκλείψει.

Οι περίεργες πατημασιές, 5.7 εκατομμυρίων ετών, δίποδων που βρέθηκαν στη δυτική Κρήτη - μακριά από το λίκνο της ανθρωπότητας [Αφρική;] και χρονολογούνται στην Ύστερη Μειόκαινο, πολύ πριν οι ανθρωπίνες είχαν περπατήσει όρθιοι- έχουν κάνει τους παλαιοανθρωπολόγους να ξύνουν τα κεφάλια τους.

Την εποχή που έγιναν τα ίχνη η έρημος της Σαχάρας δεν υπήρχε, περιβάλλοντα που μοιάζουν με σαβάνα επεκτείνονταν από τη Βόρεια Αφρική μέχρι την ανατολική Μεσόγειο.

Θα μπορούσε ένα τέτοιο είδος να έχει περπατήσει όρθιο; Έτσι αρχίζει η ιστορία με  τουλάχιστον δύο μυστηριώδη ζώα που βρέθηκαν γύρω από ένα αμμώδη δέλτα του ποταμού, αφήνοντας απολιθωμένες πατημασιές τα οποία παραπέμπουν σαφώς σε δίποδα, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που δημοσιεύεται στα Πρακτικά του Συλλόγου Γεωλόγων. Αλλά δεν είναι όλοι έτοιμοι να αναδιατυπώσουν το χρονοδιάγραμμα, ή το χάρτη, της πρώιμης εξέλιξης της ανθρωπότητας.

Τα ίχνη της Κρήτης ανακαλύφθηκαν στην τοποθεσία Τράχηλος στη δυτική Κρήτη το 2002, και το 2012, οι ερευνητές πήραν την άδεια από την ελληνική κυβέρνηση να προβούν σε λεπτομερή μελέτη των ιχνών με σαρώσεις  λέιζερ  και τρισδιάστατη απεικόνιση μιας περιοχής περίπου 400 τετραγωνικών μέτρων που περιέχει περίπου 50 ατομικά αποτυπώματα . Κατά την εκτίμησή της ομάδας, τα κομμάτια εμφανίζουν διάφορα χαρακτηριστικά από ανθρώπους, όπως ένα μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, σύμφωνα με τα άλλα δάχτυλα. Ακόμα και όταν οι χιμπατζήδες και άλλοι πίθηκοι περιστασιακά με τα πόδια ήταν σε όρθια θέση για μικρά χρονικά διαστήματα, άφηναν πολύ διαφορετικά αποτυπώματα. Χρονολόγηση του ιζηματογενή  βράχου στο οποίο βρέθηκαν τα αποτυπώματα περιορίστηκε σε αναλύσεις των τρηματοφόρων που εμφανίζονται διατηρημένα σε ιζηματογενή στρώματα πάνω και κάτω από τον εν λόγω βράχο.

«Όλο αυτό προσθέτει μέχρι κάτι πολύ ενδιαφέρον», λέει ο Per Ahlberg, παλαιοντολόγος στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα στη Σουηδία και συγγραφέας της νέας μελέτης. Ο Ahlberg και οι συνεργάτες του κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα ίχνη έγιναν είτε από πρώιμα ανθρωποειδή ή από ένα άγνωστο είδος που συμπτωματικά είχε εξελιχθεί να έχει πόδια όπως αυτά των ανθρώπων. Για χρόνια, « δεχθήκαμε έντονη κριτική, η οποία συνήθως υποστήριξε ότι δεν πρόκειται για ίχνη καθόλου, αλλά ότι ήταν μόνο τυχαίες κοιλότητες στο έδαφος, κάτι το οποίο σίγουρα δεν είναι.» Δεδομένου ότι το έργο μας έχει δημοσιευθεί, όμως, « κανείς δεν έχει πει ότι δεν είναι ίχνη, και κυρίως τα επιχειρήματα σχετικά με ότι πρόκειται για ίχνη, είναι πολύ έγκυρα και αξίζουν ορθολογική συζήτηση», λέει.

Τα ίχνη περιέργως αφορούν ανθρωποειδές- αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι έγιναν από έναν από τους μακρινούς προγόνους μας, λέει ο David Begun, ένας παλαιοανθρωπολόγος του Πανεπιστημίου του Τορόντο στον Καναδά ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη. «Τα κομμάτια δεν έχουν πολλά πραγματικά σημαντικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά που έχουμε βρει στα παλαιότερα γνωστά, σαφή [προγονικά] ανθρώπινα αποτυπώματα», τα οποία βρίσκονται στην Laetoli [Τανζανία], ηλικίας 3.7 εκ.χρόνων πριν, και αποδίδονται σε Australopithecus afarensis, ένας από τους πρώτους προγόνους του ανθρώπου. Για παράδειγμα, η μελέτη διαπιστώνει ότι τα ίχνη δεν δείχνουν στοιχεία από μετακίνηση της φτέρνας, ή μια σαφή εικόνα του τόξου. Καθώς οι άνθρωποι περπατούν, η φτέρνα χτυπά πρώτη, τότε η καμάρα του ποδιού κατά μήκος του εδάφους, αφήνει μία κυρτότητα στη μέση. «Αυτά τα αποτυπώματα [από την Κρήτη] έχουν να κάνουν με είδος με επίπεδη φτέρνα,» λέει ο Begun.

Ο Begun προσθέτει ότι είναι πιθανό να έγιναν από ένα πρωτεύον, «κάτι που είχε μια μορφή δίποδης βάδισης, που είναι διαφορετική από τον άνθρωπο». Απολιθώματα από τα μεγάλα, ίσως δίποδα ανθρωποειδή έχουν βρεθεί σε όλη τη νότια Ευρώπη, μεταξύ άλλων και από το 7,2 εκατομμυρίων ετών,αρχαίο Graecopithecus από την Ελλάδα.

Οι πατημασιές χρήζουν περαιτέρω ανάλυσης, λέει ο Robin Crompton, ένας βιολογικός ανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ στην Αγγλία ο οποίος δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.«Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό εύρημα, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι 'αυτό, όμως τα ίχνη είναι αρκετά περίπλοκα» λέει ο Crompton.«Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι είναι δίποδα αποτυπώματα, αλλά δεν είμαι πεπεισμένος ότι έγιναν από προγόνους του ανθρώπου», λέει. Θα ήταν πιο πιθανό «να έγιναν από ένα μέλος του μεγάλου κλάδου των πιθήκων, εκ των οποίων υπάρχουν πολλοί υποψήφιοι από αυτό το μέρος του κόσμου κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου.»

Η ομάδα Ahlberg σχεδιάζει να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία της, καθώς συνεχίζει να αναλύει τα ίχνη, καθώς και να πιέσει για μεγαλύτερη προστασία για την περιοχή, η οποία βρίσκεται κοντά σε ένα μεγάλο δρόμο στην Κρήτη. Τον Σεπτέμβριο, 10 από τα κομμάτια κόπηκαν από το έδαφος και είχαν κλαπεί από την περιοχή.«Η πραγματική επιφάνεια των ιχνών είναι πολύ λεπτή, με πάχος μόλις 1,5 εκατοστά, που τα καθιστά πολύ ευάλωτα», λέει ο Ahlberg. «Ευτυχώς, λόγω της πολύ αποτελεσματικής δουλειάς από την Ελληνική Αστυνομία, ανακτήθηκαν τα κλεμμένα ίχνη»

Ευτυχώς, οι υπάρχουσες σαρώσεις λέιζερ της τοποθεσίας διατηρούν ένα αρχείο της επιφάνειας του χώρου, έτσι ώστε οποιαδήποτε στοιχεία λείπουν μπορεί να συμπληρωθούν. «Προς το παρόν,» ο Ahlberg λέει, η περιοχή είναι «υπό την κάλυψη έκτακτης ανάγκης και ελπίζουμε ότι θα προστατευτεί καλύτερα για τις μελλοντικές μελέτες.

Γεωδίφης

Πηγές

1.earthmagazine.org /Μαίρη Caperton Morton

2.Βικιπαίδεια

Austrolopithecus africanus.

Φωτογραφίες, σαρώσεις λέιζερ και ερμηνείες των τριών ιχνών που χρονολογούνται στην Ύστερη Μειόκαινο και διατηρούνται σε ιζηματογενή πετρώματα στη δυτική Κρήτη. Φωτογραφία: Gierliński et al, Πρακτικά του Συνδέσμου Γεωλόγων, Αύγουστος 2017.