Ηφαιστειακές Καστέλλες του Μία Ποταμού
«Η περιφέρεια της Καρδαμένης εγκλείει έδαφος πεδιάδος παραλιακής από του Ελαιώνος προς Α. έως της προς Δ. άκρας Χελώνης έδαφος εύφορον, το δε προς Β. έδαφος είναι όμοιον της Αντιμάχειας. Ποταμούς δε [χειμάρρους] έχει έξ. Τρεις προς Α. τον του Βαγιού, τον Στόλων και τον Μείαν ποταμόν ….» Ι.Ζαρράφτης, Κώια-1917
Ο Μίας ή Μείας(=μεγάλος) ποταμός απέχει περίπου 2 χιλιόμετρα από το Κάστρο της Αντιμάχειας, ένα πολύ σημαντικό και με πλούσια ιστορία οχυρό του 14ου αιώνα που έχτισαν οι Ιωαννίτες Ιππότες, σε οροπέδιο που εκτείνεται στο κεντρικό τμήμα του νησιού.
Το πλατώ της Αντιμάχειας εκτός από το κάστρο του Χελιόν ντε Βιλνέβ φιλοξενεί ύψωμα με απόκρημνες πλαγιές το όποιο οι ντόπιοι αποκαλούν Καστέλλι.
Η επιβλητική ορεινή τοποθεσία στο Καστέλλι, στην πραγματικότητα περιλαμβάνει δύο λόφους με ύψος που φτάνει τα 140 μέτρα. Το Καστέλλι 1 με το Καστέλλι 2 που βρίσκεται δυτικά έχουν καταγραφεί από τους Ιταλούς. Το τοπωνύμιο του μπορεί να υποδεικνύει εκτός από κάστρο και ανηφορικό ή κατηφορικό τόπο σύμφωνα με τον Μ. Σκανδαλίδη. Όμως παρατηρώντας από νότια τις δύσβατες πλαγιές του λόφου φαίνονται ξεκάθαρα τα φυσικά στοιχεία οχύρωσης που παραπέμπουν σε τείχη κάστρου. Πρόκειται για ένα ακόμη τοπωνύμιο που σχετίζεται με την γεωλογία της περιοχής.
Το τοπωνύμιο συναντάται και σε άλλα μέρη της Κω όπως οι Καστέλλες κοντά στη πηγή του Αγ.Νικολάου της πρωτεύουσας του νησιού, το Καστέλλι ή Καστέλλα - το φρούριο των Σταυροφόρων-βόρεια του ακρωτηρίου Τηγάνι στην Κέφαλο αλλά και το ύψωμα Καστέλλο στο Ψαλίδι κάτω από τις Θεριότρυπες.
Οι Καστέλλες της Καρδάμαινας δημιουργήθηκαν πριν από 161.000 χρόνια, από ροή ηφαιστειακών υλικών. Η ροή απελευθερώθηκε βίαια από κατάρρευση καλδέρας από το υποθαλάσσιο ηφαίστειο της Αβύσσου και όργωσε την περιοχή ,κινούμενη πάνω από παλιά πετρώματα, που τότε βρίσκονταν κάτω από το νερό της θάλασσας. Ένα μέρος από τα ηφαιστειακά υλικά με τοξικά αέρια που ξεχύθηκαν από τον κρατήρα , κατευθύνθηκαν προς τον Δίκαιο. Αυτά τα υλικά σταθεροποιήθηκαν πάνω στο αρχαίο υπόβαθρο αφήνοντας πίσω τους το φυσικό κάστρο που σήμερα εντυπωσιάζει τον περιηγητή.
Ο Μίας μπορεί σήμερα να είναι ρέμα εποχιακής ροής, όμως έχει διαδραματίσει τον σημαντικότερο ρόλο στην δημιουργία της πεδινής έκτασης της Κάμπας[πεδιάδα] της Καρδάμαινας. Το νερό του ως μεταφορικό και διαλυτικό μέσο αποτελεί τον κύριο παράγοντα διαμόρφωσης του τελικού αναγλύφου της επιφάνειας της πλούσιας Κάμπας. Η περιοχή τροφοδοσίας του, η κορυφογραμμή Κουβά λειτουργεί πραγματικά ως κουβάς καθώς συλλέγει το βρόχινο νερό το οποίο οδηγεί στον Μεγάλο ποταμό. Μετά από διαδρομή περίπου 4 χλμ φτάνει στην πεδινή τοποθεσία Καλόκαρδος (επώνυμο ιδιοκτήτη γης) και τέλος χύνεται στην Δυτική Λεκάνη της Κω - στο Καρπάθιο Πέλαγος.
Φερτά υλικά και προσχώσεις έχουν δημιουργήσει την εύφορη ρεματιά του Rio Grande όπως έλεγαν οι Ιταλοί το Μία. Η γόνιμη γη του ποταμού βρίθει από εξαιρετικά προϊόντα. Από τα εδάφη του παράγεται η γνωστή πλιζίνα (καρπούζι) της Καρδάμαινας. Πρόκειται για λέξη τουρκική την οποία χρησιμοποιούν στην Καρδάμαινα, ενώ το φυτό το λένε πλιζινιά. Οι παλιοί λένε ότι ''η καλή πλιζίνα θέλει παράχωμα'' και ο Μίας έχει άφθονο. Η συγκεκριμένη λέξη χρησιμοποιείται και στην Νίσυρο όπως και στο Καστελλόριζο.
Το χώμα του Μία δίνει καλά κρεμμύδια. Στο Μεσαίωνα, τα κρεμμύδια ήταν τόσο σημαντικά τρόφιμα που οι άνθρωποι πλήρωναν το ενοίκιο τους με αυτά. Στην αρχαία Ελλάδα, οι αθλητές κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες κρεμμυδιού, διότι πίστευαν ότι ελαφρύνει την ισορροπία του αίματος. Οι Ρωμαίοι μονομάχοι έτριβαν με κρεμμύδια τους μυς τους.
Η ροδιά που ευδοκιμεί στην εσωτερική πεδιάδα υποδηλώνει ότι το έδαφος του είναι ανθεκτικό σε παράσιτα. Στην αρχαιότητα, χρησιμοποιούσαν τη φλούδα της ροδιάς στη βυρσοδεψία και στην ιατρική. Στην ελληνική μυθολογία, το ρόδι ήταν γνωστό ως ''ο καρπός των νεκρών", που έχει ξεπηδήσει από το αίμα του Άδωνη.
Κατεβαίνοντας από τις Καστέλλες προς την πεδιάδα, σε λόφο- δυτικά του Μία- συναντάται το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία της Καρδάμαινας. Απολιθώματα στα ηφαιστειοιζηματογενή εδάφη πάνω στα οποία έχει κτιστεί το ξωκλήσι μαρτυρούν το αρχαίο θαλάσσιο περιβάλλον που κυριαρχούσε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια στην περιοχή πριν ακόμη σχηματιστούν οι Καστέλλες.
Σύμφωνα με τους παλιούς ο Προφήτης Ηλίας κάποτε ναυάγησε και φοβήθηκε την θάλασσα. Πήρε ένα κουπί και όπως άλλαζε πόλεις. Ρωτούσε τι είναι αυτό, οι περαστικοί του απαντούσανε ''κουπί'' και αυτός έφευγε. Όταν πήγε σε ένα μέρος του είπανε ότι είναι ξύλο, τότε εκεί στάθηκε- στην κορυφή του βουνού. Για αυτό τον λόγο όλα τα εκκλησάκια που φέρουν το όνομα του είναι σε βουνά.
Τέλος, αξίζει ιδιαίτερη προσοχή το πλακάκι από ψαρόπετρα, όπως την λένε οι ντόπιοι, που έχει τοποθετηθεί στο δάπεδο του ξωκλησιού. Το πυριγενές ένας σχετικά ασυνήθιστος τύπος πετρώματος που δημιουργήθηκε σε μεγάλα βάθη της κρούστας, δεν είναι άλλο από το γρανιτοειδές (χαλαζιακό μονζονίτη) το οποίο απαρτίζει μέρος του ορεινού όγκου του Δίκαιου. Κολώνες από ψαρόπετρα συναντώνται σε αρκετά μνημεία του νησιού όπως στον Πλάτανο του Ιπποκράτη. Κατά πάσα πιθανότητα, προέρχεται από την κοντινή ζώνη κορημάτων του Ελαιώνα όπου υπήρχε αρχαίο λατομείο. Δημιουργεί θετικά συναισθήματα να έρχεσαι σε επαφή με αρχαία υλικά της κωακής γης που στολίζουν εκκλησιαστικά και αρχαιολογικά μνημεία του νησιού.
Πηγές
1.Κώια-Ι.Ζαρράφτης
2.Βικιπαίδεια
3.Γεωλογικός χάρτης Κω- ΙΓΜΕ
4.Τοπωνυμικά και ονοματικά της Νήσου Κω- Σκανδαλίδης.Μ
5.Τοπωνύμια της Ν.Κω-Ν.Ζάρακας
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Γεωμορφολογικό ανάγλυφο της περιοχής του Μία Ποταμού,Καρδάμαινα
Ρόδι του Μία-Punica granatum, καρπός ροιάς ( Θεόφραστος)
Απολιθώματα θαλάσσιου περιβάλλοντος στα ηφαιστειοιζηματογενή εδάφη πάνω στα οποία έχει κτιστεί το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία
Η επιβλητική ορεινή τοποθεσία Καστέλο-2(ή Καστέλι) στα όρια της κοινότητας Αντιμάχειας με την Καρδάμαινα σε υψόμετρο 134 μέτρα.
Πλιζίνα(καρπούζι) του Μία Ποταμoύ της Καρδάμαινας
Το κρεμμύδι του Μία . Πρόκειται γισ λαχανικό με επιστημονική ονομασία Allium cepa, ήταν άγνωστo στην άγρια φύση.Θεωρείται ηλικίας τουλάχιστον 7.000 χρόνων
Πλακάκι από ψαρόπετρα κοσμεί το δάπεδο στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία της Καρδάμαινας