Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ σεισμού του 1933 και 2007;
Το Δημαρχείο Κω, από το 1928 κρύβει μυστικά μακροζωίας. Άντεξε και στους δύο σεισμούς του 1933 και 2017, όχι τυχαία.
Οι σεισμοί του 1933 και του 2017 είναι οι πιο καταστροφικοί στην σύγχρονη ιστορία της Κω. Πρόκειται για δύο ισχυρά τεκτονικά επεισόδια που προήλθαν από κανονικά ρήγματα όμως από διαφορετικούς σεισμογόνους χώρους. Υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν τις συνέπειες ενός σεισμού. Οι περισσότερες ζημιές προκαλούνται από την κίνηση του εδάφους. Το μέγεθος, η απόσταση από την πηγή του σεισμού, ο τύπος του ρήγματος, το βάθος, το έδαφος, οι κατασκευές, η ώρα και η ετοιμότητα είναι βασικοί παράγοντες που εντάσσονται στις επιπτώσεις κάθε σημαντικής σεισμικής διαδικασίας.
1.Μαρτυρίες πολιτών που έζησαν τους δύο σεισμούς
«Το 1933 ανήμερα Αγίου Γεωργίου ο παππούς πήρε εμένα [τότε 5 χρονών] και τον αδελφό μου στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, εκεί που είναι τώρα η Παλιά Μητρόπολη της πόλης [Ιπποκράτους και Μητροπόλεως]. Γύρω στις 8 την ώρα του Πάτερ Ημών βλέπω μία ολόκληρη ρότσια [πέτρα] να πέφτει μπροστά στα πόδια μας. Εγώ φοβήθηκα, τρόμαξα, ρωτάω τον παππού μου τι είναι αυτό; Παιδί μου είναι σεισμός μην κινηθείς μου απαντάει. Τι είναι σεισμός, θα σου εξηγήσω αργότερα μου λέει. Ο σεισμός με βρήκε καθιστό στο στασίδι και μετά σηκώθηκα. Ο κόσμος πανικοβλήθηκε και φώναζε. Αμέσως φύγαμε και πήγαμε στο σπίτι μας το οποίο ήταν κοντά στην σημερινή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στην περιοχή υπήρχε ένα τεράστιο περιβόλι στο οποίο ο πατέρας μου,εργολάβος δημοσίων έργων, είχε ξυλεία και μία παράγκα όπου φιλοξενήσαμε 70 άτομα. Ευτυχώς ο καιρός ήταν καλός, δεν είχαμε κρύα ή βροχές και παραμείναμε για κάποιες εβδομάδες εκεί, φιλοξενούμενοι, φίλοι και συγγενείς. Τον σεισμό του 2017 τον έζησα στον πρώτο όροφο του σπιτιού μου στο κρεβάτι, εγώ δεν σηκώθηκα από το κρεβάτι. Τον ένιωσα ήταν δυνατός αλλά μου είχανε πει από παιδί, να μην κουνηθώ εφόσον είμαι σε καλό σπίτι και δεν σηκώθηκα. Η γυναίκα μου κινήθηκε προς την σκάλα του σπιτιού. Ο σεισμός του 2017 ήταν εξίσου έντονος με το 1933, έτσι τον αντιλήφθηκα. Μετά πήγα στο πάρκο και αργότερα ξανανέβηκα και έμεινα όλη τη νύκτα στο σπίτι» έτσι έζησε τις δύο πιο σημαντικές φυσικές καταστροφές του νησιού ο συνταξιούχος Γιώργος Γιωργαλλής, πρώην διευθυντής της Αγροτικής Τράπεζας του υποκαταστήματος Κω.
Ο σεισμός του 1933 τον βρήκε ως επισκέπτη στην Χώρα ένα μέρος με χαλαρά εδάφη που πλήγηκε αρκετά το 1933 αλλά τα πήγε καλά το 2017.Την τελευταία δοκιμασία αντιμετώπισε στην Άσπα, μία συνοικία με βραχώδες έδαφος, σε καλή κατασκευή που επίσης τα κατάφερε στις αλλεπάλληλες δονήσεις.
«Ζούσαμε στις Σημαίες στο χωράφι του Κάβουρα. Ήταν Κυριακή του Αγίου Θωμά ήθελα να φτιάξω χαρταετό αλλά η μητέρα μου ήταν θρήσκα και δεν με άφηνε .Μου είπε τώρα ψάλλουν στις εκκλησίες μετά θα τον κάνεις. Όταν έφυγε η μητέρα μου,πήγα να φτιάξω τον χαρταετό αλλά ξαφνικά μέσα στο σπίτι πέφτει μια πέτρα. Αντιλαμβάνομαι τον σεισμό αλλά δεν με έριξε κάτω. Την ίδια στιγμή άκουσα φωνές και υπολόγισα κάποια φωτιά συμβαίνει, έτρεξα στην αυλή για να μην πέσει καμία πέτρα πάνω μου και βλέπω τις δύο αδελφές μου, που τις χόρευε και τις πέταγε η γη. Εγώ έτρεχα στην αυλή και έφτασα σε ένα κενό μέρος που ήταν το αμπέλι, εκεί έπεσα γιατί πιάστηκε το πόδι μου. Ο σεισμός είχε διάρκεια, θα ήταν ένα λεπτό, όμως του 2017 ήταν πιο δυνατός αλλά είχε μικρή διάρκεια. Ο τελευταίος με πέτυχε σπίτι στην Καζέρμα, ήταν τη στιγμή που ήμουνα στο κρεβάτι και ετοιμαζόμουνα να πάω στην τουαλέτα. Σηκωμένος ήμουνα όταν άρχισε το κακό και αμέσως σβήσανε τα φώτα, λέω να πέσω χάμω, όμως όταν έπεσα σταμάτησε. Μην ακούς αυτό που λένε όταν γίνει ο σεισμός θα τρέξω και θα σωθώ, όταν ξεσπάσει δεν μπορείς να πας πουθενά. Τον γιο μου τον βρήκε ο σεισμός στην σκάλα , ήταν σαν να ήθελαν οι τοίχοι να τον λιώσουν. Άκουσα ότι εκτός από τον ναό του Αγίου Νικολάου και άλλα εκκλησάκια που υπήρχαν στην αρχαία αγορά έπεσαν. Μετά τον σεισμό στην περιοχή του Αμυγδαλώνα είχε γεμίσει παράγκες. Ο σεισμός του 2017 ήταν πιο μικρής διάρκειας, αν κράταγε ενα λεπτό η Κως θα τέλειωνε. Το σπίτι μου το 1933 ήταν από πέτρα, καταστράφηκε όχι ολοσχερώς. Μετά τον σεισμό αρχινά ένα άλλο πράγμα, ο κατακλυσμός. Το φαινόμενο με την έντονη βροχή με κεραυνούς παρατηρήθηκε μετά από περίπου ένα μήνα [ 6-Ιούνη]. Ζούσαμε σε παράγκα όταν έπεφταν 10 αστροπελέκια το λεπτό. Με τον τελευταίο σεισμό είδα τα σύννεφα στον ουρανό και περίμενα να γίνει κατακλυσμός αλλά μετά έμαθα ότι έγινε στην Κωνσταντινούπολη» είπε ο συνταξιούχος Ευθύμιος Τρακόσας γνωστός ως Λοχίας, 95 ετών ,παλαιός πολεμιστής και πρώην έμπορος με μεγάλη εμπειρία στην κατασκευή χειροποίητων υποδημάτων.
2.Σεισμός Κυριακής του Θωμά, 23/4/1933
Πριν τον σεισμό του 1933 στην πόλη της Κω υπήρχαν σπίτια φτιαγμένα από πέτρα με λάσπη, δρόμοι στενοί που συχνά κατέληγαν σε αδιέξοδο και ιταλικές κατασκευές για τις ανάγκες στέγασης των δημοσίων υπηρεσιών και των ιδίων των κατακτητών. Το αποχετευτικό και το υδρευτικό ήταν ανύπαρκτο. Προμήθεια του νερού γινόταν από πηγάδια και κοινόχρηστες βρύσες. Τα δημόσια κτίρια που είχαν περατωθεί πριν το 1933 ήταν το Δημαρχείο [1928], το Διοικητήριο [1929], Νοσοκομείο, Μητρόπολη, Πολεοδομία, Σφαγείο, είσοδος του Σταδίου και το σχολείο Asilo. Μετά τον σεισμό κατασκευάστηκαν η Δημοτική Αγορά, οι λαικές κατοικίες, το κτιριακό συγκρότημα του Ορφέα, το Μουσείο, το Καθολικό Νεκροταφείο, το κτίριο της πρώην Αγροτικής Τράπεζας [Γυμανστήριο Balilla] ,κά.
Πριν το βίαιο σοκ δεν αναφέρθηκε κανένας ισχυρός προσεισμός. Ο κύριος σεισμός εκδηλώθηκε το πρωί στις 23 Απριλίου 1933 και ώρα 8.05 σε μία πόλη με χαλαρά για δόμηση εδάφη και κατοικίες λιθόκτιστες, ως επι το πλείστον κακές εάν εξαιρέσουμε τις ιταλικές.
Η απόσταση του εκτιμώμενου επίκεντρου [Τμήμα Γεωφυσικής ΑΠΘ] ήταν περίπου 10,4 χλμ. από το λιμάνι. Το βάθος της θάλασσας του επίκεντρου εκτιμάται από 400 έως 600 μέτρα. Ο σεισμός με κάθε επιφύλαξη κράτησε 27 δευτερόλεπτα, είχε μέγεθος από Μ6.4-Μ6.6 σύμφωνα με εκτιμήσεις σεισμολόγων [Μ6.8,προσωπική άποψη] και ήταν έντασης ΙΧ της τροποποιημένης κλίμακας Mercalli.
Κατέρρευσαν τα περισσότερα σπίτια της Κω. Ο Εγκέλαδος άφησε πίσω του 178 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Ο μεγάλος αριθμός των θυμάτων οφείλεται σε πανικό μέσα σε στενούς δρόμους. Καταστράφηκαν μερικώς ή ολοσχερώς η Αντιμάχεια, το Ασφενδιού η Καρδάμαινα και το Πυλί.
Οι ισχυρές μετασεισμικές δονήσεις σταμάτησαν μετά από 2 ημέρες. Ο μεγαλύτερος μετασεισμός έγινε την ίδια ημέρα με μέγεθος Μ4.7. Κατολισθήσεις αναφέρθηκαν στην εξοχή της Κω. Παρατηρήθηκε καθίζηση σε αρκετές τοποθεσίες έως ένα μέτρο.
Τον σεισμό έδωσε το ρήγμα της Κω, του δίαυλου Κω-Νισύρου, όπως είναι γνωστό στην διεθνή βιβλιογραφία. Πρόκειται για ρήγμα ετήσιας ολίσθησης 3 χιλιοστών με βάθος από 0-14.5 χλμ. Έχει μήκος τουλάχιστον 45 χλμ, μπορεί να δώσει σεισμούς έως Μ7. Η ρήξη του ρήγματος ήταν επιφανειακή. Τα ιστορικά χρόνια έχει δώσει καταστροφικούς σεισμούς το 412π.Χ[Μ6.8], 554 ή 556 μ.Χ [Μ7.0] και 1493μ.Χ [Μ6.8]. Το νέφος που παρατηρήθηκε πίσω από τον Δίκαιο, οι πίδακες νερού στον δίαυλο, ιστορικές μαρτυρίες, γεωλογικές παρατηρήσεις υπαίθρου, κά δείχνουν ως υπεύθυνο το σεισμογόνο ρήγμα του Δίαυλου Κω-Νισύρου [Πιπεριά].
Τα νερά πριν τον σεισμό χάθηκαν από τις πηγές. Οι σκύλοι λέγεται ότι έκλαιγαν πριν τον σεισμό.
Το τσουνάμι που προκλήθηκε στην τάφρο της Κω μέσα σε λίγο χρόνο χτύπησε τις ακτές της πόλης, το Τιγκάκι και το Μαρμάρι. Έφθασε σε ύψος τα 2-3 μέτρα, κατά τόπους ίσως ήταν μεγαλύτερο. Δεν θρηνήσαμε θύματα από τα θαλάσσια κύματα από τύχη αφού δεν βρισκόταν κόσμος στη θάλασσα.
Ήταν σεισμός που χτύπησε τα θεμέλια του νησιού δηλαδή την οροσειρά του Δίκαιου προήλθε από κανονικό ρήγμα ωστόσο το υπόβαθρο του νησιού κατά την διάρκεια της διάρρηξης βρέθηκε στο μέρος που ανυψώθηκε. Προξένησε σημαντικές ζημιές στην υποθαλάσσια λεκάνη της Κω όπως και στην ακτή κατά μήκος του ρήγματος που υπέστη μεταβολές τις οποίες διατηρεί εως σήμερα.
Η αντίδραση της ιταλικής διοίκησης ήταν άμεση και υποδειγματική. Μετά τον σεισμό ανέσυραν τους νεκρούς και τους τραυματίες από τα ερείπια. Στους άστεγους έδωσαν αντίσκηνα, κουβέρτες και προέβησαν σε διανομή συσσιτίου. Σύντομα έστησαν καταυλισμούς με ξύλινες παράγκες στην εξοχή της πόλης. Μέσα σε 3 χρόνια γκρέμισαν τις παλιές οικοδομές, έγιναν οι αρχαιολογικές ανασκαφές και ακολούθησε η δόμηση της σύγχρονης αντισεισμικής πόλης με φαρδιούς δρόμους, πλατείες και πάρκα στο πλαίσιο ενός νέου πολεοδομικού σχεδιασμού.
3.Σεισμός Αρκονήσου-Καρά Αντα, 21/7/2017
Για δύο μήνες πριν τον ισχυρό σεισμό επικρατούσε στην περιοχή σεισμικός λήθαργος. Κανένας σεισμός μεγαλύτερος απο Μ3 δεν είχε καταγραφεί από σεισμογράφους του δικτύου EMSC. Τα ρήγματα της περιοχής βρίσκονταν σε καλοκαιρινή ραστώνη; Ξαφνικά εκδηλώνεται ένας προσεισμός Μ2.7 περίπου 20 λεπτά πριν τον κύριο, όμως δεν έγινε αισθητός έτσι δεν έβγαλε τον κόσμο στο δρόμο. Ελάχιστοι ένιωσαν τον σεισμό/έναυσμα της σεισμικής ακολουθίας.
Ο σεισμός συνέβη στην καρδιά της τουριστικής περιόδου. Είναι δύσκολο να διαχειριστεί κανείς μία τόσο ξαφνική και απρόβλεπτη κατάσταση ιδιαίτερα όταν το σεισμικό επίκεντρο βρίσκεται μόλις 15,5 χλμ. από το λιμάνι. Το βάθος της θάλασσας του επίκεντρου εκτιμάται σε λιγότερο από 90 μέτρα.
Εκδηλώθηκε την νύκτα στις 1.31 την 21/7/2017, διήρκησε περίπου 20 δευτερόλεπτα, σε μία πόλη με τα ίδια χαλαρά εδάφη αλλά βρήκε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μέσα σε ασφαλείς ως επι το πλείστον κατοικίες. Σκοτώθηκαν 2 αλλοδαποί , τραυματίστηκαν δεκάδες στην πόλη της Κω και 358 τραυματίστηκαν στην τουρκική πόλη της Αλικαρνασσού, αλλά κανένας σοβαρά σύμφωνα με τα τουρκικά ΜΜΕ.
Καταστράφηκαν ιστορικά μνημεία και θρησκευτικά κτίρια του νησιού όπως το τζαμί στην πλατεία Ελευθερίας, η μουσουλμανική κρήνη στην πλατεία Πλατάνου, τα ιερά των ναών του Αγίου Νικολάου και Αγίας Παρασκευής, ο ναός Κωνσταντίνου και Ελένης στην Αρχαία Αγορά, το ντουλαποπήγαδο Παρθενιάδη, προμαχώνες επι της οδού Ιπποκράτους, ξενοδοχεία ,κατοικίες, κά.Τα περισσότερα από τα παλιά λιθόκτιστα υπέστησαν μερική ή ολική ζημιά. Ο λιμενοβραχίονας του λιμανιού άντεξε όχι όμως τα πρόσφατα έργα συντήρησης και ανάπλασης. Στην Δημοτική Μαρίνα της Κω αναφέρθηκαν ζημιές.
Στην Αντιμάχεια δεν παρατηρήθηκε κατάρρευση κτιρίου, στην Κέφαλο μία, στην Καρδάμαινα 5, στο Πυλί 11, στο Ασφενδιού 14 και 933 κτίρια στην πρωτεύουσα, δηλαδή συνολικά 964 κτίρια πλήγηκαν από τον σεισμό.
Το μέγεθος ήταν Μ6.6 σύμφωνα με το Ευρωμεσογειακό Κέντρο [EMSC], πιθανότατα προήλθε από σπάσιμο του ρήγματος Bodrum όπως είναι γνωστό στην διεθνή βιβλιογραφία, το οποίο ανήκει στην ζώνη διάρρηξης Gokova. Πρόκειται για καλά χαρτογραφημένο κανονικό ρήγμα με ετήσια ολίσθηση 5,80 χιλιοστά και βάθος που κυμαίνεται από 0-12 χλμ. Το μήκος του είναι τουλάχιστον 16 χλμ, ενώ είναι σε θέση να δώσει σεισμούς Μ6.60+. Η κύρια ρήξη του ρήγματος έγινε σε βάθος μικρότερο των 7χλμ έξω από το νησί Καρά Αντα[αρχαία Αρκόνησσος].
Ο σεισμός προκάλεσε ανύψωση στα βουνά του Καρά Αντα και καθίζηση στη θάλασσα που γειτονεύει με την πρωτεύουσα με αποτέλεσμα το νησί να βυθιστεί κατά 4 εκατοστά. Κατά μήκος του ρήγματος στην τάφρο του Κεραμεικού προσομοίωση έδειξε ολίσθηση περίπου 3,5 μέτρα.
Μετά τον σεισμό εκδηλώθηκε τσουνάμι που έφτασε σε ύψος έως 1,7 μέτρα στο λιμάνι και κατέκλυσε μόνο τις ακτές της πρωτεύουσας. Στο λιμάνι αναφέρθηκε η δημιουργία θαλάσσιας δίνης. Την ώρα που κύματα χτυπούσαν ακατάπαυστα το λιμάνι, επικράτησε πανικός στους δρόμους. Τα χαρακτηριστικά του φαινομένου βοήθησαν να μην θρηνήσουμε θύματα από τα αλλεπάλληλα θαλάσσια κύματα. Την ώρα του 2ου και 3ου κύματος υπήρχε αρκετός κόσμος στο λιμάνι.
Καταπτώσεις βράχων αναφέρθηκαν στην εξοχή της Κω, ιδιαιτέρως στην Αγ. Ειρήνη, Ε.Θέρμη, Σύμπετρο κά.
Παρατηρήθηκε ρευστοποίηση εδάφους στο λιμάνι που είχε επιπτώσεις στα τεχνικά έργα και σε ακατοίκητη περιοχή στο Ψαλίδι χωρίς να αναφερθούν καταστροφές.
Μετά τον σεισμό άνοιξαν αρκετές πηγές στην εξοχή ενώ στα πηγάδια της πόλης παρατηρήθηκε θαλασσινό νερό. Στο Παλιό Πυλί το νερό μόνιμης ροής της αρχαίας πηγής του Αγκαριώνα, από τα καλύτερα σε ποιότητα του νησιού μετατράπηκε σε πολύ σκληρό με αρκετά άλατα χάνοντας έτσι τη φήμη του.
Ο πιο ισχυρός μετασεισμός Μ5.3 εκδηλώθηκε στις 10.41 π.μ, 8/8/2017 ήταν χερσαίος με εστιακό βάθος μόλις 1 χλμ. Στις 7/7/2017 έγινε η Πανσέληνος και μερική έκλειψη Σελήνης.
Το ρήγμα Gokova για τελευταία φορά είχε αναστατώσει την περιοχή το 2004& 2005 ωστόσο είχε υποτιμηθεί η δράση του. Ο σεισμός της 21ης Ιουλίου δεν φαίνεται να έχει αφήσει σημάδια στο γεωμορφολογικό ανάγλυφο του νησιού παρά μόνο στο βυθό της πρωτεύουσας και στις απέναντι μικρασιατικές ακτές.
Οι σεισμικές ακολουθίες του συστήματος Gokova έχουν ιδιαιτερότητα καθώς απελευθερώνουν ενέργεια που συχνά εκδηλώνεται σε σμήνη, δηλαδή σεισμούς με κοντινά μεγέθη που εμφανίζονται στην ίδια θέση με παρόμοιους μηχανισμούς του αρχικού. Τα σμήνη σεισμών παρατηρούνται συχνά σε γεωθερμικές ή ηφαιστειακές περιοχές. Συνήθως η δράση τους περιλαμβάνει αξιοσημείωτη μετασεισμική δραστηριότητα γεγονός που οφείλεται στην εξαιρετικά θραυσμένη κρούστα, στις υψηλές θερμοκρασίες και στις υψηλές πιέσεις που επιτρέπουν την ροή υδροθερμικού ρευστού. Υπάρχουν αρκετές πηγές ζεστού νερού νοτιοδυτικά του Κεραμεικού Κόλπου όπως η Sultaniye (Köyceğiz), η πηγή της Κλεοπάτρας στο Μαύρο Βουνό, το Tavşanburnu (Bodrum) και το Bozhöyük (Yatağan). Η περιοχή Gökova είναι κατάλληλη για την εμφάνιση δραστηριότητας σεισμικών σμηνών κάτι το οποίο δεν γνωρίζουμε άν ισχύει με το Ρήγμα Κω.
Η επόμενη ημέρα βρήκε τους κατοίκους του νησιού αντιμέτωπους με ψευδείς ειδήσεις για επερχόμενη βιβλική καταστροφή .Το γεγονός οδήγησε σε πανικό και μαζική υστερία και αυτό οφείλεται στην έλλειψη παιδείας σε θέματα σεισμών, στην ανασφάλεια μετά το σοκ και στην λειψή ενημέρωση των αρμοδίων αρχών.
Μετά την αποφράδα νύκτα, η αντίδραση της δημοτικής και κρατικής μηχανής υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση του Ο.Α.Σ.Π σε γενικές γραμμές κρίνεται αποτελεσματική. Σύντομα απομακρύνθηκαν συντρίμμια από τους δρόμους, δημιουργήθηκαν ζώνες προστασίας γύρω από ετοιμόρροπα κτίρια, έκλεισε το λιμάνι της Κω με την προσωρινή λειτουργία του λιμανιού της Κεφάλου,κά. Γρήγορα η πόλη ξαναζωντάνεψε ,ο εφιάλτης ξεπεράστηκε και βρήκε τον ρυθμό της η τοπική κοινότητα.
Γεωδίφης
Πηγές
1.diss.rm.ingv.it/ Sboras S.P,Caputo R,Paradisopoulou et al-Demircioglu M.B., Sesetyan K., Gulen L., Domac H., Utkucu M., Ince Y.
2.Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου
3.Προφορικές μαρτυρίες -Γιώργος Γιωργαλλής, Ευθύμιος Τρακόσας, Γιάννης Τρακόσας
4.Γεωστοχασμοί,2010
5.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος
6.Κωακό Πανόραμα- Αλέκος Μάρκογλου
7.Seismological view to Gökova region at SW Turkey-D.Kalafat,G.Horasan
8.Τμήμα Γεωφυσικής, ΑΠΘ
9.Επιστημονική έκθεση του σεισμού του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου υπό την επίβλεψη του Ε.Λέκκα
10. EMSC- Ευρωμεσογειακό Κέντρο
Η λεωφόρος Ιπποκράτους μετά τον σεισμό του 2017. Το 1933 τα κτίρια της περιοχής δεν άντεξαν τις αλλεπάλληλες σεισμικές δονήσεις. Ομως η εδαφολογική μελέτη, η δόμηση με αυστηρές προδιαγραφές και λιτά διακοσμητικά στοιχεία, τα κατάλληλα υλικά έκαναν μια περιοχή με χαλαρά εδάφη να ανταποκριθεί με επιτυχία στην δοκιμασία του 2017.
Τα σεισμογόνα ρήγματα και τα επεισόδια του 1933 και του 2017.
