Η αινιγματική ιστορία του υπερηφαιστείου Campi Flegrei

Τα Φλεγραία Πεδία είναι μια μεγάλη καλντέρα της οποίας το ψηλότερο σημείο βρίσκεται 458 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.Τα αποτελέσματα από μία βαθιά γεώτρηση κάτω από το υπερηφαίστειο Campi Flegrei δείχνουν ότι η κατάρρευση της καλντέρας που αποδιδόταν σε μία υπερέκρηξη περίπου 40.000 χρόνια πριν ήταν μικρότερη από ό,τι ανέμεναν οι επιστήμονες. ​

Όμως αυτή τη στιγμή, η ειδοποίηση για την καλντέρα Campi Flegrei έχει αυξηθεί από την "βασική" ηφαιστειακή δραστηριότητα σε μία ενδιάμεση κατάσταση όπου χρειάζεται "προσοχή". Αλλά οι επιστήμονες και οι  κάτοικοι γύρω από την καλντέρα, φοβούνται ότι επίκειται μία ακόμη έκρηξη . Τι ακριβώς συμβαίνει;

Τουλάχιστον το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από το ιστορικά ενεργό ηφαίστειο. Μερικοί από αυτούς τους ανθρώπους ζουν κοντά σε ένα ηφαίστειο που έχει καταρρεύσει, όπως οι κάτοικοι της Νάπολης οι οποίοι γειτνιάζουν με την καλντέρα Campi Flegrei. Αν και μια καλντέρα μπορεί να φαίνεται ότι είναι πιο ασφαλής από έναν ηφαιστειακό κώνο, ο πιθανός κίνδυνος εξακολουθεί να υπάρχει.

Μια κατάρρευση συχνά προκαλείται από απότομη απώλεια μάγματος από το θάλαμο τροφοδοσίας, συνήθως μετά από μια έκρηξη, έτσι ώστε ο κοίλος κώνος από το ηφαίστειο καταρρέει στον εαυτό του. Ωστόσο, η καλντέρα μπορεί να παραμείνει ενεργή. Δύο τεράστιες εκρήξεις κατά το παρελθόν προκάλεσαν στην καλντέρα Campi Flegrei να καταρρεύσει: Ο Πυρομβρίτης της Καμπανίας, ο οποίος συνέβη 39.000 χρόνια πριν και ο Ναπολιτάνικος Κίτρινος Τόφφος [πυροκλαστικό πέτρωμα που προέρχεται από υλικά που εκτινάσσονται από τα ηφαίστεια] ο οποίος δημιουργήθηκε 15.000 χρόνια πριν. Για να κατανοήσουν καλύτερα την καλντέρα, οι ερευνητές De Natale et al.  έκαναν μία γεώτρηση(CFDDP) που έφτασε σε βάθος 501 μέτρων στη δυτική Νάπολη- το μορφολογικό όριο της καλντέρας Campi Flegrei. Γεωτρήσεις δίνουν στους επιστήμονες μια ακριβή ιδέα για τις βαθιές δομές της καλντέρας, τα γεωθερμικά χαρακτηριστικά της και τη χημεία του μάγματος της. Όλα αυτά μπορεί να αποκαλύψουν ενδείξεις για το πώς σχηματίστηκε η καλντέρα. Οι ερευνητές πήραν δείγματα από διαφορετικά βάθη και μέτρησαν τα ισότοπα στοιχείων, έτσι ώστε να μπορούν να εκτιμήσουν την ηλικία των διαφόρων στρωμάτων.

Οι επιστήμονες  είδαν ότι τα βαθύτερα στρώματα μεταξύ 250 και 501 μέτρων δεν περιέχουν απολιθώματα, πρακτικά αυτό σημαίνει ότι το ηφαίστειο ήταν πολύ πάνω από το επίπεδο της θάλασσας πριν από 35.000 χρόνια. Στα ρηχά στρώματα, διαπίστωσαν μικροαπολιθώματα που δείχνουν ένα ωκεάνιο περιβάλλον, επιβεβαιώνοντας ότι κάποια στιγμή μεταξύ 17.000 και 35.000 χρόνια πριν, το ηφαίστειο κατέρρευσε.

Οι τύποι πετρωμάτων και των ηλικιών στο χώρο της γεώτρησης αποκαλύπτουν επίσης μια περίεργη διαπίστωση: Η κατάρρευση που αποδίδεται στην παλαιότερη και μεγαλύτερη έκρηξη από την οποία προήλθε ο πυρομβρίτης της Καμπανίας είναι μικρότερη από την κατάρρευση που συνέβη[ μετά την έκρηξη] από το συμβάν που έδωσε τον Ναπολιτάνικο Κίτρινο Τόφφο. Παρά το γεγονός ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν πολλοί λόγοι για μία μικρότερη κατάρρευση μετά την μέγα έκρηξη, οι ερευνητές συζητούν μια εναλλακτική υπόθεση: ότι ο Πυρομβρίτης της Καμπανίας δεν έχει ξεσπάσει από το Campi Flegrei [ το οποίο μάλλον απλά συμμετείχε ως περιφερειακή έκρηξη] αλλά από ρωγμές που βρίσκονταν βόρεια της καλντέρας. Αυτή η υπόθεση θα μπορούσε να εξηγήσει την κατάρρευση χαμηλού επιπέδου στην καλντέρα, επειδή ο θάλαμος μάγματος θα είχε παραμείνει άθικτος.

Πρόσθετα αποτελέσματα από την τοποθεσία γεώτρησης αποκαλύπτουν ότι μία περαιτέρω  κατάρρευση της καλντέρας δεν θα επεκταθεί στην κεντρική πόλη της Νάπολης. Ωστόσο, οι συγγραφείς συμπεραίνουν ότι υπάρχει ένας πολύπλοκος μηχανισμός που οδήγησε στην  κατάρρευση της κάτι το οποίο απαιτεί περαιτέρω μελέτη για να προβλέψουν καλύτερα τις μελλοντικές εκρήξεις σε αυτήν την μεγάλη μητροπολιτική περιοχή της Ιταλίας.

Όμως, σύμφωνα με προηγούμενη μελέτη το ρολόι ήδη μπορεί να χτυπάει για την καλντέρα Campi Flegrei.Η επόμενη έκρηξη για κάποιους ερευνητές θα μπορούσε να είναι λιγότερο από 100 χρόνια μακριά.

Οι Bevilacqua et al. μελέτησαν την ιστορία της καλντέρας και με μοντέλα προσπάθησαν να προβλέψουν το χρονικό πλαίσιο των πιθανών μελλοντικών εκρήξεων και πότε αυτό είναι πιθανό να συμβεί.

Η καλντέρα Campi Flegrei έχει 12 χιλιόμετρα σε πλάτος και αποτελείται από κρατήρες και κώνους σκωριών από αρχαία ηφαιστειακά γεγονότα. Το τελευταίο ηφαιστειακό γεγονός συνέβη το 1538, αφήνοντας ένα κώνο που ονομάζεται Monte Nuovo.

Από γεωλογική άποψη, τα τελευταία 15.000 χρόνια το Campi Flegrei πέρασε από τρεις σχετικά συχνές εκρήξεις και σε μικρή απόσταση μεταξύ τους ,που διακόπτεται από περιόδους ηρεμίας, μερικές από τις οποίες διαρκούν χιλιάδες χρόνια.

Οι ερευνητές δημιούργησαν δύο μοντέλα για τη μελέτη τόσο του εκρηκτικού παρελθόντος όσο και για το μέλλον της καλντέρας. Το αρχικό μοντέλο έδειξε ότι και τα 3 γεγονότα περιλαμβάνουν συστάδες εκρήξεων. Επιπλέον, τα δύο από αυτά είχαν χαμηλότερο ποσοστό δραστηριότητας στο ξεκίνημά τους. Το μοντέλο τους τόνισε επίσης ότι η ανατολική πλευρά της καλντέρας ήταν πολύ πιο δραστήρια από την δυτική πλευρά, δημιουργώντας εκρήξεις σε μεγαλύτερο μέγεθος και αριθμό.

Οι επιστήμονες στη συνέχεια δημιούργησαν ένα μακροπρόθεσμο μοντέλο χρονικής πιθανότητας με βάση τις διαθέσιμες εκρηκτικές καταγραφές για να μελετήσουν το πρότυπο ομαδοποίησης των Campi Flegrei. Με την παραδοχή ότι η έκρηξη του Monte Nuovo αντιπροσωπεύει την αρχή μιας νέας εκρηκτικής εποχής, τα αποτελέσματα του υποδείγματος, κατά μέσο όρο, εκτιμούν ότι η επόμενη έκρηξη στην καλντέρα Campi Flegrei είναι πιθανό να συμβεί μέσα σε 100-120 χρόνια. Τα μοντέλα δείχνουν ότι η έκρηξη θα μπορούσε να συμβεί το συντομότερο 4-5 χρόνια από τώρα ή αργότερα, όπως 400-500 χρόνια από τώρα. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις του χρόνου αυξάνονται σημαντικά, μέχρι και ακόμα και 1.000 χρόνια, αν το Monte Nuovo δεν θεωρείται ότι είναι η αρχή μιας νέας εκρηκτικής εποχής.  

Γεωδίφης

Πηγή-eos.org/Alexandra Branscombe