Είναι ανεξάντλητη η φυσική πηγή στο Μοναστήρι;

Το πόσιμο νερό στην ''Ανθρωπόκαινο'' συχνά αντιμετωπίζεται από μεγάλη μερίδα κατοίκων του νησιού ως συνεχώς ανανεούμενο και πρακτικά ως ανεξάντλητο, κάτι το οποίο είναι ολέθριο λάθος, καθώς η ανανέωση των υδάτινων αποθεμάτων γίνεται με πιο αργό ρυθμό από την κατανάλωση.

Το νερό που ξοδεύουμε εμείς οι ''φιλοξενούμενοι'' της κωακής γης (συμπεριλαμβάνονται τα φυτά κ' τα ζώα) αποτελεί μέρος ενός ενιαίου υδρογεωλογικού κύκλου που έχει να κάνει με όλο το νησί. Όσο η παροχή και η χρήση του εξισορροπείται τόσο ο υδρογεωλογικός κύκλος θα παραμένει ζωντανός και θα συντηρεί τη ζωή στο νησί.

Το τελικό τμήμα του ακούραστου κύκλου είναι αυτό των υπόγειων νερών. Το νερό που δεν εξατμίζεται ή δεν απορρέει από τις βροχοπτώσεις κατεισδύει στο έδαφος και προστίθεται στις υπόγειες αποθήκες του νησιού. Από αυτό θα πρέπει να ''ξεδιψάσει'' όχι μόνο η τωρινή αλλά και οι μελλοντικές γενιές αφού πολύ συχνά έρχονται περίοδοι με λιγοστές βροχοπτώσεις που δημιουργούν τρομερές ξηρασίες.

Το υπόγειο νερό αποτελεί το μοναδικό πόσιμο υδατικό πόρο μας αφού τροφοδοτεί το αντλούμενο από τις γεωτρήσεις. Από την άλλη πλευρά ένα μέρος του υπόγειου νερού επιστρέφει στην επιφάνεια ή στους κλάδους του υφισταμένου υδρογραφικού δικτύου με την μορφή πηγών.

Οι περισσότερες πηγές παρουσιάζουν διακύμανση της παροχής τους και είναι λογικό αυτό αφού πρόκειται για φυσικά συστήματα που υπόκεινται στους νόμους της μεταβολής&φθοράς αλλά και στην ένταση του εμπλουτισμού.

Ο φυσικός εμπλουτισμός μιας πηγής κυμαίνεται από κάποια λεπτά της ώρας έως κ' χρόνια και σχετίζεται με τις εν δυνάμει γεωλογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες. Όταν σταματήσει ο εμπλουτισμός τότε παύει να υφίσταται η πηγή& εξαφανίζεται κάτι το οποίο έχει παρατηρηθεί σε πολλές πηγές του νησιού -έχουν μετατραπεί από μόνιμης σε προσωρινής ροής ή ακόμη έχουν εντελώς στερέψει.

Ωστόσο, στο Μοναστήρι της Κεφάλου μία ψυχρή φυσική πηγή σε μία περιοχή με πλούσια βλάστηση,το κρυστάλλινο τρεχούμενο & πόσιμο νερό, έχει ξεφύγει από αυτόν τον γενικό κανόνα. Για καλή μας τύχη, ρέει εδώ και καιρό από ένα θολωτό κτίσμα προς μία ειδικά κατασκευασμένη δεξαμενή. Συναντάται στη ρεματιά του Ρ. Μοναστήρι(μήκους περίπου 2,76χλμ), που πηγάζει από τα υψώματα Κοτζιά Λαγκάδι τα οποία απαντούν βορειοανατολικά της πηγής.

Την τοποθεσία αποκαλούσαν οι Ιταλοί ως Fagno, μία φιορεντίνικη λέξη που ίσως σημαίνει χαριτωμένο(τπν. αχαρακτήριστο).Η πηγή, επιφανειακής προέλευσης ,είναι καταγεγραμμένη στους ιταλικούς κτηματολογικούς χάρτες και σύμφωνα με μαρτυρίες ντόπιων ρέει όλα αυτά τα χρόνια χωρίς να παρουσιάζει διακύμανση στην παροχή της. Η σταθερή παροχή & μόνιμη ροή της αποτελεί μια ασφαλή ένδειξη της υδροφορίας της περιοχής. Πιθανόν να αποστραγγίζει εκτεταμένο υδροφόρο γι' αυτό δίνει νερό όλο τον χρόνο.

Κατά την επίσκεψη μου στις 11/1/2014 μετρήθηκε περίπου στους 17,7 βαθμούς Κελσίου με ph(πεχά) περίπου 7,7(ουδέτερο προς ελαφρώς αλκαλικό υδατικό διάλυμα). Όσο παράξενο κι αν ακούγεται είναι μία ''αστείρευτη'' πηγή κάτι σπάνιο για το νησί η οποία προς το παρόν έχει ''ξεφύγει'' από τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες υδροδότησης των κατοίκων της κοινότητας.

Συνήθως οι πηγές με σημαντικό μέγεθος παροχής βρίσκονται σε καρστικές και ηφαιστειακές περιοχές. Τα εδάφη της πηγής απαρτίζονται από ιζηματογενή πετρώματα που δημιουργήθηκαν σε αρχαίες αβαθείς θάλασσες πριν από 11,6 -5,3 εκ. χρόνια και έχουν πληρωθεί με πιο πρόσφατο ηφαιστειακό υλικό.

Οι μαργαικοί ασβεστόλιθοι, οι ασβεστόλιθοι και οι ψαμμίτες της περιοχής είναι ικανοί να αποθηκεύουν και να μεταβιβάζουν σημαντικές ποσότητες νερού. Η ύπαρξη της πηγής οφείλεται στην καλή υδρογεωλογική συμπεριφορά των γεωλογικών σχηματισμών και είναι πολύ πιθανόν το ρήγμα της Δρακότρυπας να έχει βάλει το χεράκι του.

Πρόκειται όχι για μία αλλά για δύο μόνιμες πηγές που αποστραγγίζουν πλούσιο υδροφορέα και δίνουν νερό όλο τον χρόνο.

Η δεύτερη πηγή, στις Καστανιές όπως αποκαλούν την τοποθεσία οι ντόπιοι, βρίσκεται 300 μέτρα περίπου πιο νοτιοδυτικά στην ίδια ρεματιά , αλλά δεν έχει καταγραφεί στα ιταλικά αρχεία γεγονός που ίσως υποδηλώνει πιο πρόσφατη ενεργοποίηση της αν και οι παλιοί ισχυρίζονται την ύπαρξη της εδώ και πολλά χρόνια. Είναι πολύ πιθανόν και αυτή η πηγή να τροφοδοτείται από τον ίδιο ταμιευτήρα υπόγειου νερού αφού έχει τα ίδια φυσικά χαρακτηριστικά. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι πρόκειται για καρστικές πηγές μεγάλης παροχής σε πετρώματα σημαντικής υδροπερατότητας που μαρτυρούν ύπαρξη σπουδαίου ελεύθερου υδροφόρου ορίζοντα μεγάλης υδραυλικής αγωγιμότητας.

Αναμφίβολα πρόκειται για σημαντικές πηγές .Οι πηγές στο Μοναστήρι και στις Καστανιές ακόμη υπάρχουν όχι επειδή τροφοδοτούνται από έναν πλούσιο υδροφορέα αλλά επειδή ο πλησιέστερος οικισμός βρίσκεται πολύ μακριά. Οι φυσικοί πόροι δεν είναι αστείρευτοι ,αν οι συγκεκριμένες πηγές υδροδοτούσαν κάποιο οικισμό να είστε βέβαιοι ότι θα είχαν στερέψει.

Πρέπει να γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιούμε περισσότερο νερό από ότι χρειαζόμαστε για να παραμείνουμε ζωντανοί. Η πολυτέλεια του άφθονου τρεχούμενου νερού στο σπίτι μας είναι μία ουτοπία. Οι καθημερινές μας συνήθειες είναι πολυδάπανες σε ότι αφορά το νερό. Μαγειρεύουμε , πλυνόμαστε, ποτίζουμε το γρασίδι, αντλούμε υπόγεια νερά για το κλιματιστικό μας και κάνουμε τόσα άλλα , όμως αποφεύγουμε κάτι το πολύ βασικό, να δημιουργήσουμε μελλοντικά αποθέματα εξοικονομώντας νερό για τις δύσκολες περιόδους που μας περιμένουν.

Ο τουρισμός, η γεωργία και οι οικιακές μας ανάγκες ευθύνονται για την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νερού. Όμως , η μεγάλη ζήτηση πρέπει να συνοδεύεται με προγράμματα διατήρησης και διαχείρισης του. Οι τεχνικές αφαλάτωσης ακόμη δεν αποδίδουν, είναι ανθρωποκεντρικές και δεν αφορούν τον ενιαίο κύκλο του νερού που απευθύνεται σε όλα τα όντα του νησιού. Έχουμε εγκαταλείψει τις ήπιες τεχνικές επιφανειακής άρδευσης & ύδρευσης ,ενώ οι ανάγκες για νερό αυξάνονται, επειδή πιστεύουμε ότι το νησί είναι πλούσιο σε υδατικά αποθέματα και ότι θα το έχουμε για πάντα.

Η αλόγιστη κατανάλωση, η ρύπανση των νερών και η κλιματική αλλαγή, το πολύ μέσα στις δύο επόμενες γενιές θα εξαναγκάσει τους κατοίκους του νησιού να υποστούν ένα ακόμη πιο επώδυνο μνημόνιο, της φύσης. Αρκετοί ίσως μεταναστεύσουν (ως περιβαλλοντικοί μετανάστες)λόγω έλλειψης αναγκαίων μέτρων και υπεύθυνων πολιτικών διατήρησης και διαχείρισης του νερού κάτι το οποίο έχει συμβεί σε διάφορα μέρη του πλανήτη.

Η πηγή ''φάντασμα'' με μόνιμη παροχή στο Μοναστήρι(όσο κ' στις Καστανιές) είναι από τις λίγες που έχουν απομείνει στο νησί και μας χτυπάνε το καμπανάκι, ενώ μας ψιθυρίζουν ότι τα δώρα της φύσης δεν είναι διαρκή, απεριόριστα και αστείρευτα .

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον μελισσοκόμο Ανθούλη Χαράλαμπο για την συντροφιά, τις υποδείξεις/πληροφορίες και την αμέριστη βοήθεια του.Πηγές Μοναστήρι και Καστανιές της Κεφάλου.

2.Γεωλογικός Χάρτης Κω- ΙΓΜΕ

3.Υδρογεωλογία- Γ. Καλλέργης

4.Τοπωνύμια και ονοματικά της Ν.Κω- Μ.Σκανδαλίδη

5. Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη