Η άκρατη πηγή του Σούλου

«Κάτωθεν του Ασκληπιείου προς ανατολικά το Τσιλημπήρι, όπου και πηγή αρχαία ...προς δυτικά ο ποταμός Ζείουλα και παρά την δεξιάν αυτού όχθην κατερχόμενα χωράφια έως της Λάμπης του ακρωτηρίου Σκανδαρίου. Των Ξετρέχων δε Δ. μετά τινά κοιλάδα εύφορον καταπίπτουσιν δια βράχων,κρυπτόντων σπήλαια και χαράδρας εις τινά κατωφέρειαν κατερχόμενην έως ποταμίου, επονομαζόμενου Σούλου, παρά την όχθην του οποίου παρά βουνώδη μονόλιθον υπάρχει πηγή υπόθερμος,ονομαζόμενη του Σούλου...αντί σόλου από του μεγάλου όγκου του παρακείμενου αυτής» Γεωγραφική περιγραφή της νήσου Κω(Κώια), Ιάκωβος Ζαρράφτης,1917

Είναι γνωστό ότι η Κως είναι πλούσια σε νερά και πηγές. Μία από τις θερμομεταλλικές πηγές του νησιού είναι η ιαματική πηγή του Σούλου ή Αγίου Σουλά, ενώ άλλοι την αποκαλούν και Αγίου Σίλα από ομώνυμο εκκλησάκι που ίσως υπήρχε στην τοποθεσία, όμως χωρίς να έχουν βρεθεί ίχνη του.

Ακολουθώντας την κοίτη που ρέει το Ρ. Μύλοι -νοτιοδυτικά από το Ασκληπιείο - σε απόσταση από το πέτρινο γεφύρι περίπου 1.630 μέτρα συναντάται η πηγή κοντά σε ένα τεράστιο ασβεστολιθικό βράχο από τον οποίο πήρε το όνομα της σύμφωνα με τον Ι.Ζαρράφτη.

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το τοπωνύμιο προέρχεται από την λέξη σόλος που σημαίνει σιδερένιος όγκος. Ο Ν.Ζάρακας καταθέτει την δική του εκδοχή ότι η προέλευση του τπν. ίσως να οφείλεται στην τουρκική λέξη ''Sulu'' που υποδηλώνει κάτι πολύ ρευστό σαν το νερό(νερουλό). Επιπλέον την ονομάζει βρύση του Αγίου Σουλά ενώ το ρέμα που διέρχεται δίπλα από την πηγή αποκαλεί ποταμό του Σούλου. Ωστόσο, οι κτηματολογικοί ιταλικοί χάρτες την σημειώνουν ως ανώνυμη πηγή και το διερχόμενο γειτονικό υδάτινο σώμα ως Ρ.Ζείουλα.

Αν και η ιαματική πηγή έχει αναφερθεί από διάφορους ιστορικούς και περιηγητές, η εμφάνιση της στην συγκεκριμένη θέση καλύπτεται από ένα πέπλο μυστηρίου. 

Η ευρύτερη περιοχή ανάβλυσης της πηγής αποτελείται από πλευρικά κορήματα, λιμναίες αποθέσεις 11,6-5,3εκ.ετών (μάργες&μαργαικοί ασβεστόλιθοι Ανώτερου Μειόκαινου), το παλαιοζωικό υπόβαθρο με φυλλίτες, πηλίτες, μάρμαρα (440 εκ.ετών) με παρεμβολές μεταηφαιστιτών καθώς και με τεκτονικά ράκη ασβεστολίθων και κερατολίθων ηλικίας 199-95 εκ.ετών.

Η παροχή της πηγής είναι πολύ μικρή και η θερμοκρασία του νερού κατά την επίσκεψη μου στις 4/1/2014 μετρήθηκε στους 29-29,5 βαθμούς Κελσίου με ph περίπου 6,5(όξινο υδατικό διάλυμα). Στοιχεία με την θερμομέτρηση της πηγής παραθέτει και ο ιστορικός Β.Χατζηβασιλείου:''Το μεταλλικό νερό του Σούλου εξέρχεται από 2 εξόδους, κρύο και χλιαρό, σε θερμοκρασία περίπου 22,4-23 βαθμούς Κελσίου με ραδιενέργεια ελάχιστη ( περίπου 0,85 μονάδες Mache-ME, πρόκειται για παλαιότερη μονάδα 1ME=0,364nCi )''.

Η πηγή ταξινομείται στις υπόθερμες επειδή η θερμοκρασία της κυμαίνεται μεταξύ 20-34 βαθμών Κελσίου. Σύμφωνα με την κατηγοροποίηση του Turner (1967) πρόκειται για μία ακρατοθέρμη (στα αρχαία άκρατος σημαίνει αυτός που δεν έχει αναμιχθεί με κάτι άλλο) επειδή περιέχει πολύ λίγα διαλυμένα άλατα -δεν υπερβαίνει τα 1000 mg/l -με ελάχιστες ποσότητες αερίων. Η μικρή ποσότητα σε αέρια και στερεά συστατικά στα ακρατοθερμικά νερά της πηγής δεν σημαίνει ότι χαρακτηρίζεται από αδύναμη θεραπευτική δράση. Η εμπειρία δείχνει σαφώς το αντίθετο, έστω και αν επαρκείς επιστημονικές εξηγήσεις δεν το τεκμηριώνουν. Οι μικρές ποσότητες στερεών που περιέχονται σε αυτές και η σταθερή θερμοκρασία του ιαματικού νερού στις λουτρο-δεξαμενές, δεν είναι πιθανόν χωρίς αποτέλεσμα. Ανάλογη πηγή στην Bad Kleinkirchheim (Αυστρία) χρησιμεύει σε πολλούς τρόπους - για να ενισχύσει την κυκλοφορία, να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα κατά των λοιμωδών νοσημάτων και για να ανακουφίσει τις ρευματικές παθήσεις. Μάλιστα η τοπική παράδοση αναφέρει ότι η συγκεκριμένη πηγή δημιουργήθηκε όταν ο Παντοδύναμος Θεός έριξε ένα δάκρυ χαράς για το θαύμα της Δημιουργίας του στον τόπο αυτόν, και από εκείνη τη στιγμή εμφανίστηκε η πηγή.

Το νερό της πηγής παρουσιάζει χαμηλότερη αλατότητα & σχεδόν ίδιο ph σε σχέση με το νερό της Βόρκας, γεγονός που υποδηλώνει τη μικρότερη κυκλοφορία του νερού στα πετρώματα της περιοχής και τον χαμηλότερο του εμπλουτισμό σε ιόντα και άλλες χημικές ενώσεις. Η χαμηλή ραδιενέργεια οφείλεται στη χαμηλή εκπομπή του ραδονίου που βρίσκεται σε αυτό ή το διασχίζει. 

Το θολωτό πέτρινο μικρό κτίσμα μαρτυρά ότι πιθανόν να έχει χρησιμοποιηθεί για λουτροθεραπεία κατά το παρελθόν. Κατά τον Β.Χατζηβασιλείου  μέρος του νερού της κατευθύνεται από πολύ παλιά στο τρίτο άνδηρο του Ασκληπιείου, ενώ ίχνη διακλαδώσεων υδραγωγείου στην περιοχή ενισχύουν αυτή την άποψη. 

Η αυξημένη θερμοκρασία της πηγής πιθανόν να οφείλεται στο ευρύτερο γεωθερμικό πεδίο της Βόρκας. Ένα συνηθισμένο γεωθερμικό σύστημα αποτελείται από μία πηγή θερμότητας, έναν ταμιευτήρα και τα ρευστά τα οποία είναι οι φορείς θερμότητας. Η πηγή θερμότητας μπορεί να είναι μία μαγματική διείσδυση η οποία έφτασε σε πολύ μικρά βάθη( 3χλμ με θερμοκρασίες 600-1200 βαθμών Κελσίου) είτε η κανονική θερμική ροή του εδάφους. 

Προσωπική εκτίμηση μου είναι ότι η πηγή του Σούλου βρίσκεται στα όρια του γεωθερμικού πεδίου. Είναι πολύ πιθανό το χλιαρό νερό να σχηματίζεται σε ρηχούς υδροφόρους με κλαστικά ιζήματα όταν το μετεωρικό ή επιφανειακό νερό περάσει την ουδέτερη ζώνη των 20 μέτρων. Τότε το νερό ζεσταίνεται από την ψηλότερη θερμοκρασία(γεωθερμική βαθμίδα) που επικρατεί στο εσωτερικό της γης και εξέρχεται από τα συμπαγή ρωγματωμένα πετρώματα και φτάνει στην επιφάνεια χωρίς άντληση λόγω κυρίως της θέρμανσης(θερμοαρτεσιανισμός).

Η πηγή του Σούλου είναι ακόμη ένα δώρο της φύσης στην πλούσια γεωλογική κληρονομιά του νησιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Κως βρίσκεται πάνω στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου, το οποίο αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές γεωθερμικές ζώνες στον κόσμο.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Οι ιαματικές πηγές της Κω- Β.Χατζηβασιλείου

2.Κώια-Ι.Ζαρράφτης

3.Υδρογεωλογία- Γ.Καλλέργης

4.Γεωλογικός Χάρτης Κω-ΙΓΜΕ

5.Τοπωνύμια της νήσου Κω-Ν.Ζάρακας

Υ.Σ  Στο ημερολόγιο της περιήγησης είναι αδύνατο να μην καταγραφεί η συντροφιά και η ευχάριστη παρέα του Β.Δρόσου και του Αλ.Παντελίδη κατά την γεωδιαδρομή και όχι μόνο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η γεωγραφία της Πηγής του Σούλου.

Φωτογραφίες από την περιήγηση.