«Ψυχρός Πόλεμος» και γεωπολιτική κοιτασμάτων σχιστόλιθου

Για δεκαετίες, ένας ελάχιστα γνωστός ψυχρός πόλεμος παιζόταν στα πεδία πετρελαίου των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας. Οι υπερδυνάμεις έψαχναν για ένα μέσο εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου από πολύ αδιαπέραστους γεωλογικούς σχηματισμούς όπως τα σχιστολιθικά πετρώματα, μια δυνητικά πλούσια πηγή πετρελαίου, όπως δείχνει σήμερα η έκρηξη σχιστόλιθου στις Ηνωμένες Πολιτείες .

Η μακροχρόνια προσπάθεια των ΗΠΑ να ξεκλειδώσουν τα σχιστολιθικά πετρώματα είναι καλά τεκμηριωμένη. Η Σοβιετική Ένωση προσπάθησε με ένα μυστικό πρόγραμμα που οδήγησε στην έκρηξη μιας πυρηνικής συσκευής σε έναν σφιχτό σχηματισμό βράχου. Ένα πείραμα γεωμηχανικής που τελικά απέτυχε.

Η βιομηχανία τελικά βρήκε την λύση που αναζητούσε στην μέθοδο υδραυλικής διάρρηξης( fracking)  - την τεχνική άντλησης ενός  ζελατινώδους υγρού που γίνεται από τον πάτο του γκουάρ σε ένα πηγάδι. Γκουάρ είναι ένα αμυλούχος κόκκος που μεγαλώνει στην Ινδία. Υπό υψηλή πίεση, το μίγμα ανοίγει ρωγμές για να απελευθερώσει το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που είναι παγιδευμένο στο βράχο πιο αποτελεσματικά από οποιαδήποτε βόμβα.

Η Ρωσία, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ενέργειας στον κόσμο, αρχικά είχε αναιρέσει τις προσπάθειές της για την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστολιθικά πετρώματα επειδή είχε άλλες δεξαμενές που ήταν πιο εύκολα αξιοποιήσημες. Αλλά τώρα έκανε μια στροφή για την άντληση των λεγόμενων άτυπων αποθεμάτων πετρελαίου.

"Έχουν ένα τεράστιο ποσό  πετρελαίου στο έδαφος που είναι πολύ προσιτό," δήλωσε ο Tom Reed, ο οικονομικός διευθυντής της Ruspetro, μιας ανεξάρτητης πετρελαϊκής εταιρείας που ειδικεύεται σε ένα είδος κοιτάσματος πετρελαίου στη Σιβηρία από τα πιο δύσκολα για εκμετάλλευση  που έχει ταλαιπωρήσει μια γενιά σοβιετικών γεωλόγων .

Ο λόγος αυτή τη φορά δεν είναι ο ανταγωνισμός, αλλά απομίμηση. Εταιρείες παροχής υπηρεσιών πετρελαίου εισάγουν τεχνολογίες, όπως το fracking  για αυτό ορισμένοι αναλυτές ενέργειας λένε ότι πρόκειται να γίνει μια έκρηξη πετρελαίου σχιστόλιθου στη Ρωσία κάτι ανάλογο με αυτό που συνέβη στη Βόρεια Αμερική.

«Η ανάγκη έκανε, τους Αμερικανούς  να πάρουν μέχρι και την τελευταία σταγόνα πετρελαίου από πέτρα," δήλωσε ο κ. Ριντ, από την Καλιφόρνια, που δημιούργησε στην Ρωσία την επιχείρηση του στη δεκαετία του 1990.

Η ρωσική κυβέρνηση μέχρι τώρα έβλεπε την εξάπλωση των τεχνολογιών αυτών από τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μεγάλο βαθμό αρνητικά, λόγω των συνεπειών τους για την ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου: Όμως, κοιτάσματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου στην Πολωνία και την Ουκρανία απειλούν τις εξαγωγές από τη Μόσχα με βάση την Gazprom, μία από τις παγκοσμίως μεγαλύτερες εταιρείες φυσικού αερίου. Το πετρέλαιο σχιστόλιθου, αντίθετα, θα μπορούσε να είναι ένα όφελος για τη Ρωσία.

Αρκετές πετρελαϊκές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στη Ρωσία, συμπεριλαμβανομένων της Ruspetro, έχουν αρχίσει εξόρυξη πετρελαίου από σχιστόλιθο και άλλους δύσκολους γεωλογικούς σχηματισμούς στη Σιβηρία, κρατώντας την ελπίδα ότι το είδος των προηγμένων τεχνικών γεώτρησης που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια στη Βόρεια Αμερική μπορεί να υιοθετηθεί ευρέως εκεί.

Επιπλέον η Exxon Mobil βρίσκεται σε μια συμφωνία κοινής επιχείρησης με την Rosneft, την κρατική ρωσική πετρελαϊκή εταιρεία, για τη διάνοιξη γεωτρήσεων σε κοιτάσματα σχιστόλιθου της Σιβηρίας. Η Statoil και η Shell, επίσης μέσω κοινοπραξιών, πρόκειται να εκμεταλλευτούν  ρωσικά κοιτάσματα σχιστόλιθου. Όμως και η Lukoil μια άλλη ρωσική εταιρεία έχει ένα πιλοτικό έργο σχιστόλιθου.

Αργότερα αυτό το έτος, η ρωσική κυβέρνηση αναμένεται να προτείνει στο Κοινοβούλιο της χώρας μια βαριά φοροαπαλλαγή για υπεράκτιες εταιρείες που παράγουν κοιτάσματα πετρελαίου. Ο μεγαλύτερος ωφελημένος θα είναι η Rosneft.Η μείωση των φόρων έχει ως στόχο να καταστήσει την παραγωγή πετρελαίου σχιστόλιθου βιώσιμη στη Ρωσία.

Αναμένεται, για παράδειγμα, να επιτρέψει στην Rosneft να επαναταξινομήσει αποθέματα πετρελαίου,συμπεριλαμβανομένων των κοιτασμάτων σχιστόλιθου Σιβηρίας.

Οι ενέργειες αυτές  θα μπορούσαν  να αυξήσουν τα 5 δισεκατομμύρια βαρέλια, υφιστάμενα αποθέματα ,της Rosneft  σε περίπου 23 δισεκατομμύρια  βαρέλια πετρελαίου.

Λόγω αυτής της αναμενόμενης αναπροσαρμογής αποθεμάτων πετρελαίου στη Ρωσία, η Bank of America /Merrill Lynch έχει συμβουλεύσει τους πελάτες να αγοράσουν μετοχές της Rosneft.

Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ εκτιμά ότι η συνολική προσφορά του ρωσικού πετρελαίου σχιστόλιθου στη Δυτική Σιβηρία είναι περίπου 80 - 140.000.000.000 βαρέλια. Το γεγονός αυτό  θα αυξήσει σημαντικά τα σημερινά συμβατικά αποθέματα της Ρωσίας που εκτιμούνται σε 67 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου.

Υπάρχει μια σημαντική διάκριση μεταξύ των βιομηχανιών των δύο χωρών. Μικρές ανεξάρτητες εταιρείες πετρελαίου οδήγησαν  στην έκρηξη του αντισυμβατικού πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες, αντιστρέφοντας την πτώση παραγωγής πετρελαίου των ΗΠΑ, που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1970 αξιοποιώντας πεδία που η Ρωσία επιθυμεί να εισέλθει σήμερα.

Εταιρείες όπως η Anadarko, Apache ή Chesapeake πειραματίστηκαν σε πεδία έρευνας  που οι μεγαλύτερες εταιρείες θεωρούσαν πολύ δαπανηρά για την παραγωγή. Με τα χρόνια, το κόστος μειώνεται.Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ιδιωτικές μικρές επιχειρήσεις παράγουν περίπου το 50 % της  παραγωγής πετρελαίου, ενώ οι  μεγάλες εταιρείες  παράγουν  το υπόλοιπο.

Ο ανεξάρτητος τομέας της Ρωσίας είναι τόσο μικρός ώστε περνά σχεδόν απαρατήρητος. Η Ruspetro, η οποία αντλεί ένα ασυνήθιστο κοίτασμα πετρελαίου στη δυτική Σιβηρία που είναι γνωστό ως «κανάλι άμμου», εισήγαγε μετοχές στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου τον Ιανουάριο και προέτρεψε τους επενδυτές να δουν θετικά την ιδέα προσέλκυσης ανεξάρτητης εταιρείας , τύπου βόρειου αμερικανικού στη Σιβηρία. Άλλες μικρές επιχειρήσεις στη Ρωσία περιλαμβάνουν την Urals Energy, PetroNeft και την Irkutsk Oil

Η μετοχή της Ruspetro είχε καταρρεύσει μαζί με τη ρωσική αγορά από την αρχική δημόσια προσφορά της εταιρείας, αλλά η παραγωγή πετρελαίου της Ruspetro έχει αυξηθεί σταθερά: αντλεί σήμερα 6.100 βαρέλια την ημέρα, από λίγο περισσότερο από χίλια πέρυσι. Τα αποδεδειγμένα αποθέματα της είναι 183 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Όμως, έχει λειτουργικές ζημίες σήμερα λόγω των επενδύσεων σε νέα κοιτάσματα.

Πάνω από το έδαφος, το πεδίο έρευνας της Ruspetro είναι μια επίπεδη και χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά περιοχή με δάση κέδρου και σημύδας, με ρεύματα από λασπωμένο, παγωμένο νερό και τυρφώνες. Οι Χάντι, ένας ντόπιος πληθυσμός, μερικές φορές κυνηγά εκεί. Αλλά κάτω από το έδαφος, το πεδίο, σύμφωνα με την εταιρεία του συν-ιδρυτή, Don Wolcott και πρώην αντιπροέδρου της πετρελαϊκής εταιρείας Yukos, η γεωλογία της Σιβηρίας, μοιάζει τόσο πολύ με εκείνη του Τέξας.

Η περιοχή ήταν εκβολή ενός Ιουρασικού ποταμού 145 εκατομμύρια έως 220 εκατομμύρια χρόνια πριν. Άφησε μία ράχη άμμου από τη δράση των κυμάτων ή ρευμάτων που έγιναν δεξαμενές ψαμμίτη. Ο. Wolcott είδε για πρώτη φορά τους σεισμικούς χάρτες της περιοχής σε μια δημοπρασία στη Μόσχα και αποφάσισε να αγοράσει το χώρο - αργότερα δημιουργώντας  μια εταιρεία - με βάση τις γνώσεις του από τις νέες τεχνικές δυνατότητες της βιομηχανίας που έχουν εργαστεί σε ανάλογες αμμούχες δεξαμενές στο Τέξας.

Η παγίδευση αυτών των δύσκολων αποθέσεων είναι μια επιχείρηση που δεν φαίνεται κατάλληλη για την προσέγγιση μεγάλων εταιρειών. Όμως η  Ruspetro θα γίνει κερδοφόρα όταν οι γεωλόγοι της μπορεί απεικονίσουν με επιτυχία το περίγραμμα του παλιού ποταμού, που κυλούσε και έφτανε  προς μια αρχαία θάλασσα.Ο στόχος είναι να τρυπήσουν τα κοιτάσματα ψαμμίτη της όχθης του ποταμού, που έχουν καλυφτεί από τις αποθέσεις μιας πεδιάδας , σε ένα έργο που κάθε γεώτρηση κοστίζει περίπου 2 εκατομμύρια δολάρια.

"Είναι σαν τον Γουλιέλμο Τέλλο να σημαδεύει ένα μήλο πάνω στο κεφάλι του γιου του», δήλωσε ο κ. Ριντ, ο οικονομικός διευθυντής, "επειδή το περιθώριο μεταξύ επιτυχίας και καταστροφής είναι πολύ μικρό, λειτουργεί καλύτερα όταν κάποιος έχει ως στόχο μια προσωπική συμμετοχή στο αποτέλεσμα. "

Εν τω μεταξύ ρωσικές κρατικές εταιρείες, έχουν επιδείξει αδυναμία στην διαχείριση των κεφαλαίων τους. Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες της Gazprom το 2011, για παράδειγμα, ήταν περίπου 42 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που όμως είχαν ως αποτέλεσμα της διατήρησης παραγωγής φυσικού αερίου περίπου στο ίδιο επίπεδο με το προηγούμενο έτος.

Η περιοχή άδειας της Ruspetro καλύπτει επίσης ένα μέρος του σχιστόλιθου Bazhenov, ένα κορεσμένο στρώμα σε πετρέλαιο κάτω από ένα μεγάλο μέρος της δυτικής Σιβηρίας, με περίπου 30 μέτρα πάχος. Αυτός είναι και ο στόχος του πιλοτικού προγράμματος της Exxon με Rosneft. Ο σχιστόλιθος  Bazhenov θεωρείται παρόμοιος με τις τεράστιες δυνατότητές του σχιστόλιθου Bakken στη Βόρεια Ντακότα, ίσως η πιο επιτυχημένη αμερικανική πετρελαϊκή εκμετάλλευση σχιστόλιθου. Το Bazhenov, όμως, είναι πολύ μεγαλύτερο.

Η Ruspetro τώρα διαπραγματεύεται με την DeGolyer & MacNaughton, μια εταιρεία αξιολόγησης αποθεμάτων, για να προσθέσει τα νέα κοιτάσματα στα αποθεματικά της. Τα στοιχεία αυτά θα μπορούσαν να πουν στην αγορά πετρελαίου ότι ο σχιστόλιθος Σιβηρίας είναι τώρα πραγματικότητα.

Αν το ρωσικό πείραμα με την πυρηνική συσκευή ήταν αποτελεσματικό, η αγορά θα μπορούσε να είχε κάνει αυτή την ανακάλυψη χρόνια πριν.  Η Ρωσία προσπάθησε δημιουργώντας ρωγμές με πυρηνικά εκρηκτικά σε έναν σφιχτό σχηματισμό βράχου στο βόρειο τμήμα της ευρωπαϊκής Ρωσίας, που ονομάζεται λεκάνη Timan-Pechora, σύμφωνα με την ιστορία της ρωσικής πετρελαϊκής βιομηχανίας, όπως αυτή αναφέρεται στο "Wheel of Fortune", της Thane Gustafson. Συνολικά, το  Σοβιετικό Υπουργείο Πετρελαίου πυροδότησε 13 πυρηνικές συσκευές σε τοποθεσίες με κοιτάσματα πετρελαίου κάτω από ένα πειραματικό πρόγραμμα.

Η Σοβιετική Ένωση είχε χρησιμοποιήσει πυρηνικές εκρήξεις για να κλείσει με επιτυχία διαρροές πετρελαίου αερίου σε γεωτρήσεις , μια ιδέα που η κυβέρνηση Ομπάμα δεν δέχθηκε το 2010, κατά τη διάρκεια της πετρελαιοκηλίδας της BP στον Κόλπο του Μεξικού.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα πρόγραμμα της κυβέρνησης Ploughshare, έτρεξε εν μέρει από αυτό που έγινε γνωστό ως το Lawrence Livermore National Laboratory,που πειραματίστηκε με τη χρήση πυρηνικών εκρήξεων στην αρχή  για πολιτικούς σκοπούς μηχανικής, ενώ από το 1967 πυροδότησε μια συσκευή σε ένα υπόγειο σχιστόλιθο φυσικό αέριο στα κοιτάσματα  του Gasbuggy στις πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Νέο Μεξικό, σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ.

Τόσο η Σοβιετική Ένωση όσο και οι ΗΠΑ έκαναν πειράματα με πυρηνικές εκρήξεις σε βραχώδεις σχηματισμούς, όμως απέτυχαν στην εκμετάλλευση του καυσίμου. Σήμερα το μόνο που χωρίζει τη Σιβηρία από την χρήση σχιστόλιθου με τις τεχνικές της Βόρειας Ντακότα είναι η πολιτική της κεντρικής κυβέρνησης, σύμφωνα με τον Vyacheslav Bolshakov, αρχιμηχανικό υδραυλικής  διάρρηξης της Ruspetro.

Η τεχνολογική εργαλειοθήκη για την παραγωγή πετρελαίου από σχιστόλιθο - οριζόντιες γεωτρήσεις, υδραυλική διάρρηξη, ψηφιακές σεισμικές μελέτες και άλλες υπηρεσίες και εξοπλισμός - είναι διαθέσιμη στις υπηρεσίες αγοράς πετρελαίου. Αλλά χωρίς αλλαγές στη φορολογία, το κόστος θα υπερβεί την απόδοση της παραγωγής πετρελαίου."Έχουμε όλα όσα χρειαζόμαστε εδώ στη Ρωσία," είπε ο Bolshakov, "εκτός από το κέρδος."

Γεωδίφης

Πηγή-New York Times