Σε ποιον ανήκει ο Αρκτικός Ωκεανός και οι τυχόν φυσικοί πόροι του;

Γρανίτης και κιμπερλίτης από πυρήνα σε ένα ορυχείο διαμαντιών της Αρκτικής.

Το ζήτημα αυτό έχει τεράστια οικονομική σημασία. Η United States Geological Survey εκτιμά ότι το 25% της υπόλοιπης ποσότητας πετρελαίου στον κόσμο και σε φυσικό αέριο θα μπορούσε να βρίσκεται στον βυθό της Αρκτικής. Σημαντικές ποσότητες άλλων ορυκτών πόρων μπορεί επίσης να κρύβονται εκεί. Οι πόροι αυτοί γίνονται πιο προσιτοί, όσο η υπερθέρμανση του πλανήτη λιώνει τον  πάγο στη θάλασσα και διευκολύνει την διέλευση πλοίων προς την  περιοχή. Από τον 17ο  αιώνα το δόγμα " της ελευθερίας των θαλασσών" είχε γίνει δεκτό από τα περισσότερα έθνη. Αυτό το δόγμα περιόριζε τα δικαιώματα ενός έθνους και τη δικαιοδοσία του στο στενό χώρο της θάλασσας κατά μήκος των ακτών της χώρας. Το υπόλοιπο μέρος των ωκεανών θεωρείτο ως μια κοινή περιουσία που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε. Αυτό έδινε την δυνατότητα σε κάποιους να εκμεταλλεύονται τους  υπεράκτιους πόρους.

Στη συνέχεια, στα μέσα της δεκαετίας του 1900 οι ανησυχίες ότι οι  αλιευτικοί στόλοι καταστρέφουν  τα  παράκτια αλιευτικά  αποθέματα πυροδότησε την επιθυμία σε ορισμένα έθνη να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο επί των παράκτιων χωρικών υδάτων τους. Στη συνέχεια, οι εταιρείες πετρελαίου άρχισαν να κάνουν  να γεωτρήσεις  σε βαθιά ύδατα και σιγά –σιγά άρχισε στο βυθό η εξόρυξη του μαγγανίου, διαμαντιών  και κασσιτέρου. Τα έθνη με το πέρασμα του καιρού άρχισαν να επιδιώκουν μεγαλύτερη απόσταση από την ακτή, ώστε να έχουν την δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε περισσότερους φυσικούς  πόρους. Το 1945, πρώτες οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν ότι θα αναλάβουν  τη δικαιοδοσία του συνόλου των φυσικών πόρων από την άκρη της υφαλοκρηπίδας της παράκτιας περιοχής. Αυτή ήταν η πρώτη χώρα που απόκλινε από την ελευθερία του δόγματος των ελεύθερων  θαλασσών και σύντομα άλλα κράτη την ακολούθησαν. Έτσι τα έθνη άρχισαν να κάνουν μονομερείς διεκδικήσεις στο θαλάσσιο πυθμένα για περισσότερους πόρους.

Τα Ηνωμένα Έθνη επιδίωξαν να εξισορροπήσουν τα προβλήματα φέρνοντας  τη δικαιοσύνη στην ποικιλομορφία των αξιώσεων από τα διάφορα κράτη σε όλο τον κόσμο. Το 1982 ,παρουσιάστηκε μια νέα συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών , η οποία έγινε γνωστή  ως «νόμος της θάλασσας». Αυτή η συνθήκη εξέτασε τα δικαιώματα ναυσιπλοίας, τα όρια χωρικών υδάτων, τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες, την αλιεία, τη ρύπανση, τη διάτρηση, τα  μεταλλεύματα , τη συντήρηση και πολλές άλλες πτυχές της θαλάσσιας δραστηριότητας. Έτσι πάνω από  150 έθνη που συμμετείχαν σε αυτή τότε  έκαναν την πρώτη προσπάθεια για να συναφθεί από τη διεθνή κοινότητα μια επίσημη συμφωνία για τον τρόπο με τον οποίο οι θάλασσες μπορούν να χρησιμοποιηθούν , προτείνοντας  μια λογική κατανομή των ωκεάνιων πόρων.

Βάσει του νόμου της θάλασσας, κάθε χώρα λαμβάνει τα αποκλειστικά οικονομικά δικαιώματα σε οποιοδήποτε φυσικό πόρο του πυθμένα θάλασσας που βρίσκεται  σε μια απόσταση 200 ναυτικών μιλίων (230 μίλια/371 χιλιόμετρα) πέρα από τις φυσικές ακτές τους. Στην Αρκτική με αυτό τον νόμο δόθηκε η δυνατότητα στον Καναδά, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Ρωσία, τη Νορβηγία και τη Δανία μια νομική αξίωση να εκμεταλλευτούν τους  πυθμένες θάλασσας που περιέχουν τους πολύτιμους πόρους. (Μέχρι τον  Νοέμβριο, του 2007, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είχαν επικυρώσει ακόμα ταυτόν τον νόμο. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι έχουν αντιταχτεί σε αυτό τον νόμο  διότι  θα περιόριζε την κυριαρχία  των ΗΠΑ. Εκτός από τη οικονομική ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων, κάθε χώρα μπορεί να επεκτείνει την αξίωσή της μέχρι 350 ναυτικά μίλια από την ακτή της για εκείνες τις περιοχές που μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι μια επέκταση της υφαλοκρηπίδας της χώρας αυτής. Για να έχει αυτήν την αξίωση, ένα έθνος πρέπει να αποκτήσει τα γεωλογικά  δεδομένα  που να τεκμηριώνουν αυτή  τη γεωγραφική έκταση της υφαλοκρηπίδας και να τα υποβάλλει σε μια επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών ,για εκτίμηση. Οι περισσότερες χώρες που έχουν σοβαρές  αξιώσεις  στην Αρκτική χαρτογραφούν αυτήν την περίοδο το θαλάσσιο πυθμένα για να τεκμηριώσουν την αξιώσεις τους.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του αρκτικού ωκεανού που είναι ειδικής σημείωσης είναι η κορυφογραμμή Lomonosov, μια υποβρύχια κορυφογραμμή που διασχίζει τον Αρκτικό ωκεανό μεταξύ των νέων σιβηρικών νησιών και του νησιού του Ελεσμήρ. Η Ρωσία προσπαθεί να τεκμηριώσει ότι η κορυφογραμμή Lomonosov είναι μια επέκταση της Ευρασιατικής υφαλοκρηπίδας, ενώ ο Καναδάς και η Δανία (λόγω της Γροιλανδίας) προσπαθούν να τεκμηριώσουν ότι είναι μια επέκταση του βορειοαμερικανικής  ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας. Οποιαδήποτε χώρα Θα μπορέσει επιτυχώς να καθιερώσει μια τέτοια αξίωση θα κερδίσει τον έλεγχο ενός απέραντου ποσού πόρων θαλάσσιου πυθμένα στην κεντρική μερίδα του αρκτικού ωκεανού.

Στο μέλλον, καθώς οι στάθμες της θάλασσας θα αυξάνονται και οι ακτές θα μεταναστεύουν εσωτερικά η οικονομική ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων θα έχει περισσότερο ενδιαφέρον αλλά ίσως δημιουργήσουν και πρόσθετα προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ των διάφορων κρατών.

Γεωδίφης

Πηγή-Geology.com