Ο ελέφαντας-νάνος της Τήλου έπειτα από 3.500 χρόνια

Ο τρισδιάστατος σκελετός του ελέφαντα-νάνου, αφού συναρμολογήθηκε στις σωστές του διαστάσεις χάρη σε μια πρωτοποριακή μεθοδολογία, βρίσκεται ήδη στο μουσείο του νησιού δίπλα στο σπήλαιο όπου έζησε, και το καλοκαίρι θα εκτεθεί στους επισκέπτες.

Ο ελέφαντας-νάνος της Τήλου επιστρέφει στον φυσικό του χώρο. Μέσα στον Ιανουάριο ολοκληρώνονται οι εργασίες ηλεκτροδότησης στο Μουσείο Ελεφάντων του νησιού, οπότε το καλοκαίρι θα είναι έτοιμο να δεχτεί τους πρώτους επισκέπτες του οι οποίοι θα δουν σε 3D εκτύπωση τον μικροσκοπικό ελέφαντα της Τήλου, τον τελευταίο Ευρωπαίο του είδους, που έφτασε στο νησί κολυμπώντας πριν από 45.000 χρόνια και ζούσε εκεί μέχρι πριν από 3.500 χρόνια.

Χάρη στις άοκνες προσπάθειες του ομότιμου καθηγητή Παλαιοντολογίας-Στρωματογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργου Θεοδώρου, και τις συνεχείς οχλήσεις της δημάρχου Τήλου, Μαρίας Καμμά-Αλιφέρη, το εμβαδού 130 τετραγωνικών μέτρων μουσείο, που είχε ολοκληρωθεί κτιριακά ήδη από το 2005, ανοίγει τις πόρτες του.

Όπως δήλωσε στο «Έθνος» η κ. Καμμά-Αλιφέρη, είναι έτοιμη η προγραμματική σύμβαση μεταξύ δήμου και περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου για την πρόσληψη υπαλλήλων που θα λειτουργούν το Μουσείο, το οποίο βρίσκεται δίπλα στο σπήλαιο Χαρκαδιού, όπου έχουν ανακαλυφθεί τα οστά περισσότερων από 90 ελεφάντων -νάνων, του μοναδικού είδους της Τήλου.

«Ο τελευταίος ελέφαντας της Ευρώπης, έφτασε στην Τήλο κολυμπώντας από τη Μ. Ασία ή την Κω ή τη Νίσυρο. Εκεί απομονώθηκε και έγινε νάνος όπως συμβαίνει και με άλλους ελέφαντες που ζουν σε απομονωμένα σημεία του πλανήτη, στην Ιαπωνία, την Ινδονησία την Καλιφόρνια, ή με ελάφια στη Μεσόγειο και ιπποπόταμους στην Κύπρο», μας εξήγησε ο κ. Θεοδώρου, ο οποίος συμμετέχει στις ανασκαφές στο σπήλαιο από τη δεκαετία του 1980.

Οι επιστήμονες έχουν δώσει διάφορες εξηγήσεις για το μικρό μέγεθος του ελέφαντα. Το αρχικά μεγαλόσωμο ζώο δεν έβρισκε εύκολα τροφή σε ένα νησί, όπως η Τήλος, και έτσι συρρικνώθηκε ο σωματότυπός του. Επίσης, δεν είχε εχθρούς άλλα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα και δεν γινόταν ανανέωση του γενετικού του υλικού. Ως εκ τούτου, ο ελέφαντας της Τήλου μετατράπηκε σταδιακά σε ένα είδος νάνου. Αυτό, βέβαια, χρειάστηκε πολλές χιλιάδες χρόνια.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως, όταν ζούσε το είδος αυτό στο νησί, η Τήλος ήταν 2,5 φορές, μεγαλύτερη απ’ ότι σήμερα, καθώς μέχρι πριν από 20.000 χρόνια η στάθμη της θάλασσας ήταν χαμηλότερη.

Σύμφωνα με τον κ. Θεοδώρου, ο ελέφαντας της Τήλου – με βάση τη μορφολογία των οστών του- ανήκει στο ασιατικό είδος, το ύψος του ήταν κατά μέσο όρο στο 1,5 μέτρο και το βάρος του γύρω στα 500 κιλά, ενώ πρέπει να έφερε προβοσκίδα. Μέσα στο σπήλαιο του Χαρκαδιού έχουν βρεθεί σκελετικά υπολείμματα από τουλάχιστον 90 ελέφαντες. «Έχουμε βγάλει μόλις το 20% του υλικού» ανέφερε ο καθηγητής.

Βρέθηκαν επίσης λίγα οστά ελαφιών από ένα είδος παλαιότερο του ελέφαντα, που εξαφανίστηκε πριν από 140.000 χρόνια, λόγω ηφαιστειότητας. Η στάχτη από τα ενεργά ηφαίστεια της Νισύρου και της Κω κάλυψε τη βλάστηση, μόλυνε το νερό και εξαφάνισε κάθε ίχνος ζωής.

Καταγράφοντας τα δείγματα του προϊστορικού ελέφαντα, οι επιστήμονες τα αντέγραψαν με αξονικούς τομογράφους και σκάνερ με λέιζερ, τα μετέτρεψαν σε τρισδιάστατα μοντέλα, υπολογίζοντας τις σωστές διαστάσεις, και τα τύπωσαν σε εκτυπωτές 3D. «Πρόκειται για μια σύγχρονη μεθοδολογία που μας επέτρεψε να φτάσουμε στο ιδανικό επίπεδο της μορφής του ελέφαντα της Τήλου και για πρώτη φορά να έχουμε έναν συναρμολογημένο τρισδιάστατο σκελετό» συμπλήρωσε ο κ. Θεοδώρου.

Ο… σκελετός έχει ήδη φτάσει στην Τήλο και στο μουσείο, όπου θα εκτεθεί. Θα τον … πλαισιώνουν σημαντικά εκθέματα από τις ανασκαφές στο σπήλαιο Χαρκαδιού και άφθονο εποπτικό υλικό.

Στο ίδιο σπήλαιο εντοπίστηκαν οστά από πτηνά και χελώνες, και ο δημος θα τα αξιοποιήσει από φέτος το καλοκαίρι, δημιουργώντας ένα αξιόλογο τουριστικό «τρίγωνο» που θα περιλαμβάνει το σπήλαιο Χαρκαδιό, το Μουσείο Ελεφάντων, και ένα μικρό υπαίθριο θεατράκι,

Οι επισκέπτες θα γνωρίσουν ένα απομονωμένο από κάθε άλλο ενδημικό ελέφαντα της Μεσογείου, αρκετά πιο  μεγαλόσωμο από τα μικρότερα είδη της Σικελίας και της Κύπρου, ενώ, σύμφωνα με τους ειδικούς ήταν ένα ευκίνητο ζώο, καλά προσαρμοσμένο στο νησιωτικό περιβάλλον, με καλές δυνατότητες κίνησης στο τραχύ έδαφος.

«Ο δήμος έχει υιοθετήσει αυτό το σημαντικό έργο, το μουσείο που θα δείχνει το μοναδικό αυτό είδος ελέφαντα. Το καλοκαίρι θα λειτουργεί πλήρως μαζί με το σπήλαιο του Χαρκαδιού, στο οποίο θέλουμε να αποκαταστήσουμε το πλάτωμα της εισόδου για την απρόσκοπτη θέα των επισκεπτών», μας είπε η δήμαρχος του νησιού, προσθέτοντας ότι σε περίπου δύο χρόνια θα είναι έτοιμο και το Αρχαιολογικό Μουσείο, σε μια έκταση 800τ.μ. στις νότιες παρυφές του Μεγάλου Χωριού, η οποία έκταση δωρήθηκε από τη Μητρόπολη Σύμης, Τήλου, Χάλκης και Καστελορίζου. Το μουσείο και η μόνιμη έκθεσή του θα λειτουργήσουν ως χώρος παρουσίασης αξιόλογων αρχαιολογικών εκθεμάτων, αλλά και ως αφετηρία αρχαιολογικής και οικολογικής εξερεύνησης του νησιού.

Πηγή-Ροδιακή

Γεωδίφης