Το ιερομαντείο του Βράγχου
Τα ερείπια του Ναού του Απόλλωνα στα Δίδυμα[Texier, Charles Félix Marie,1882].
Κάποτε μία κοπέλα από τη Μίλητο ερωτεύτηκε έναν ήρωα από τους Δελφούς, ονόματι Σμίκρος. Η άγνωστη Μιλήσια στον ύπνο της εγκυμονεί και ονειρεύεται ότι ο ήλιος μπαίνει στο σώμα της, από τον λάρυγγα [βράγχιο] και βγαίνει από την κοιλιά της. Για αυτό τον λόγο ονομάζει τον γιό της Βράγχο. Ο νέος μεγαλώνει, γίνεται βοσκός και ζει μία ήσυχη ζωή νότια της Μιλήτου. Μία μέρα καθώς βόσκει τα πρόβατα τον πλησιάζει ο Απόλλων, τον φιλάει και αυτόματα του μεταδίδει το χάρισμα της μαντικής. Ο βοσκός με τον καιρό αποκτά τεράστια δύναμη και σεβασμό. Βρίσκεται σε άμεση επαφή με τους θεούς, και χρησιμοποιεί πολλές μεθόδους για να αναλύσει τη θέληση τους, από το διάβασμα των εντοσθίων διάφορων ζώων, το πέταγμα των πουλιών κ.α. Ο Βράγχος σώζει τους Μιλήσιους από λοιμό, ίσως εξαιτίας μιας ανθυγιεινής αρχαίας λίμνης. Για να τον τιμήσουν οι συμπατριώτες του, στον τόπο χρησμοδοσίας, χτίζουν ένα από τα σημαντικότερα ιερά της αρχαιότητας, το μαντείο του Απόλλωνα στα Δίδυμα που κάποια στιγμή ανταγωνίζεται και το μαντείο των Δελφών.Οι απόγονοι του θα μείνουν στην ιστορία ως Βραγχίδες και ο ίδιος γίνεται ο μυθικός γενάρχης των Μιλησίων.
Τα Δίδυμα βρίσκονται απέναντι από το Φαρμακονήσι, στον Κόλπο του Γέροντα [ή της Μανδαλιάς ή Βαργυλίας] εκεί όπου έγινε η μεγαλύτερη ναυμαχία της Ελληνικής Επανάστασης, το 1824. Ο Γέροντας είναι μικρασιατικό χωριό γύρω από τα ερείπια του ιερού Ναού του Διδυμαίου Απόλλωνος. Η όλη περιοχή τουλάχιστον μέχρι το 1914 ήταν γεμάτη από χριστιανικές εκκλησίες. Αρκετά από τα τοπωνύμια είναι ελληνικά όπως το Panayır[Παναγιά] Adası ένα ακατοίκητο νησί όπου υπάρχει ένας εγκαταλελειμμένος ναός και ένας φάρος.
Η πόλη είχε διάφορα ονόματα κατά την διάρκεια της ιστορίας της: Βραγχίδαι [750 π.Χ- 640 μ.Χ], Δίδυμα [750 π.Χ- 640 μ.Χ], Ιουστινιανόπολις από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου, το 300 μ.Χ-640 μ.Χ και τελευταία Didim στα τουρκικά.
Η ευρύτερη περιοχή γύρω από τα Δίδυμα έχει υποστεί τεράστιες αλλαγές στο πέρασμα των χρόνων από τις διεργασίες του Μαιάνδρου Ποταμού. Στις εκβολές του ποταμού, λόγω της ευφορίας του, κατά την αρχαιότητα αναπτύχθηκαν αρκετές πόλεις όπως η Μίλητος και Πριήνη. Η Μίλητος αρχικά ήταν λιμάνι αλλά με τις προσχώσεις του Μαιάνδρου απομακρύνθηκε από την θάλασσα.
Η λίμνη Bufa ήταν ένας κόλπος του Αιγαίου μέχρι την κλασική περίοδο, όταν κλείστηκε από τα προσχωσιγενή υλικά που έφερε ο Μαίανδρος. Ο κόλπος και αργότερα η λίμνη, ονομάστηκε Λάτμος. Σε αυτή την λίμνη γεννιέται ο μύθος, με τον Ενδυμίωνα έναν βοσκό από την Καρία με απαράμιλλη ομορφιά, τον οποίο είδε η Σελήνη σε μία σπηλιά της περιοχής και τον ερωτεύτηκε. Τον πλησίαζε κάθε βράδυ την ώρα που κοιμόταν, όμως ανησυχώντας πως σαν θνητός θα γεράσει και θα πεθάνει παρακάλεσε τον Δία να τον αφήσει να κοιμάται για πάντα τον αγέραστο ύπνο ώστε να μην τον χάσει ποτέ. Στην πόλη Ηράκλεια, που βρίσκεται στους πρόποδες του Λάτμου, ο Ενδυμίων λατρευόταν ως μυθικός ιδρυτής της πόλης ενώ υπήρχε αρχαίος ναός αφιερωμένος σ΄αυτόν. Ποίημα του Κ.Καβάφη είναι εμπνευσμένο από τον μύθο του Ενδυμίωνα.
Τα Δίδυμα συνδέονταν με την Μίλητο με ιερά οδό μήκους περίπου 17 χλμ. Κατά μήκος της υπήρχαν αγάλματα της οικογένειας των Βραγχιδών ιερέων και άλλα που απεικόνιζαν ζώα. Σήμερα μέρος των αγαλμάτων αυτών βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο ο ναός ιδρύθηκε πριν τον ιωνικό εποικισμό, ίσως πριν τον 7ο αιώνα π.Χ. Στον ναό υπάρχει σκαλισμένο το σύμβολο της πόλης, η αποκρουστική Μέδουσα. Είχε 108 ιωνικές στήλες-μόνο 3 επιβιώνουν σήμερα. Το ιερό καταστράφηκε από τον Δαρείο το 494 π.Χ. Η ανακατασκευή του ναού ξεκίνησε γύρω στο 350 π.Χ. από τον Μέγα Αλέξανδρο. Όμως σημάδια παρακμής είναι εμφανή πριν από το 250 π.Χ.: η ελληνιστική δομή λεηλατήθηκε για την ανέγερση νέων κτιρίων. Αργότερα προσπάθησαν και οι Ρωμαίοι, αλλά η ανοικοδόμηση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ λόγω του τεράστιου μεγέθους και του κόστους. Η καταστροφή του ιερού και άλλων κατασκευών παρείχε υλικό για την οικοδόμηση μιας χριστιανικής βασιλικής στο άδυτον, που έμεινε, παρά τους σεισμούς και τη φωτιά, μέχρι αργά το Μεσαίωνα. Η εκκλησία χτίστηκε στο ιερό του ναού του Απόλλωνα. Ο τελευταίος βασιλιάς της Λυδίας - Κροίσος - συμβουλεύτηκε το μαντείο και έκανε πλούσιες προσφορές, όπως και ο Φαραώ Νεχώ της Αιγύπτου. Νότια της εκκλησίας είναι το Στάδιο.
Το Διδυμαίο φτιάχτηκε γύρω από την τοποθεσία μιας φυσικής πηγής, σε καρστικό περιβάλλον, την οποία θεωρούσαν ότι ήταν η πηγή της προφητικής δύναμης του μαντείου. Ο πρώτος ναός ήταν μια ταπεινή δομή που αντικατέστησε ένα πολύ νωρίτερο Κάριο ιερό. Οι Μιλήσιοι σχεδίασαν το Ελληνιστικό Διδύμαιο για να ανταγωνιστεί τον μεγαλύτερο ναό στον ελληνικό κόσμο - τον γειτονικό Ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο, ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Η πόλη βρίσκεται πάνω στο ασβεστολιθικό οροπέδιο της χερσονήσου της Μιλητού.Τα εδάφη των Δίδυμων αποτελούνται από νεογενή ιζήματα. Το μαντείο βρίσκεται σε υψόμετρο 70μ. από την τωρινή στάθμη της θάλασσας. Η διάσημη ιερή πηγή συναντάται εκεί όπου ο ασβεστόλιθος έρχεται σε επαφή με την υποκείμενη λιγότερο υδατοπερατή μάργα.Η πηγή προφανώς ανήκε σε μια τοπική θεά, συγκρίσιμη με την ελληνική Λητώ. Ο ναός έχει θεμελιωθεί πάνω σε ασβεστόλιθο ενώ το υπόλοιπο κτίριο είναι κατασκευασμένο από γκρι και λευκό μάρμαρο από τα κοντινά λατομεία της Μιλήτου.
Οταν οι Σελτζούκοι και οι Μογγόλοι κατέκτησαν την περιοχή, ο ναός εγκαταλείφθηκε εντελώς. Ένας Ιταλός ταξιδιώτης που επισκέφτηκε τη Δίδυμα το 1446 μας λέει ότι όλος ο ναός στεκόταν, αλλά στα τέλη του 15ου αιώνα ο ναός καταστράφηκε ολοσχερώς από σεισμό και μετατράπηκε σε σωρό από μάρμαρο. Στα μεταγενέστερα χρόνια ο ναός χρησιμοποιήθηκε ως λατομείο.
Ο Hermann Knackfuss [1848-1915], Γερμανός ζωγράφος και ιστορικός της τέχνης, ανέφερε ότι ο σεισμός γκρέμισε την «ολική δομή μαρμάρου του ναού» τον 15ο αιώνα μ.Χ.
Ποιός σεισμός προκάλεσε την κατάρρευση; Κατά πάσα πιθανότητα το ιστορικό γεγονός που ρήμαξε τα νεότερα κτίρια του ναού ήταν ο σεισμός με μέγεθος 6.8 βαθμών του 1493 μ.Χ που προήλθε από το Ρήγμα Κω, του οποίου το επίκεντρο βρισκόταν σε απόσταση 76 χλμ. Πρόκειται για την ισχυρή δόνηση που γκρέμισε τα φρούρια της Κω, ισοπέδωσε την Αλικαρνασσό και αποτελείωσε την βυζαντινή Στρόβιλο.
Γεωδίφης
Πηγές
1.Ο Μικρασιατικός Γέροντας-Ευαγγελίας Γεωργοπούλου
2.Βικιπαίδεια
3.perseus.tufts.edu
4.Με το Βλέμμα των Περιηγητών /el.travelogues.gr
5.A History of Discoveries at Halicarnassus, Cnidus and Branchidae-Newton C.T,1863
6. Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
7.turkisharchaeonews.net/
Κόλπος του Γέροντα και τα τοπωνύμια του.
