Ο σεισμός του 334 μ.Χ και η Μικρή Ρωμαϊκή Οικία

Ραβδωτοί κίονες από τη Casa Pizzioli ή Μικρή Ρωμαϊκή Οικία, Απρίλιος 1938 [L.Morricone].

Ο 4ος αιώνας χαρακτηρίζεται από το πολυσύνθετο έργο του Μέγα Κωνσταντίνου, που επηρέασε άμεσα ή έμμεσα την παγκόσμια ιστορία. Αυτή την περίοδο σημειώνονται δύο σημαντικά σεισμικά γεγονότα στην περιοχή μας.  Πριν ακόμη καθιερωθεί ο Χριστιανισμός ως επίσημη θρησκεία της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τον Μέγα Θεοδόσιο, θα εκδηλωθούν οι αξιόλογοι σεισμοί του 334 και του 365μ.Χ.

Σύμφωνα με τον Μητροπολίτη Ηλία της Νισίβεως ή Αντιόχεια Μυγδονίας [βρισκόταν στα σύνορα του Βυζαντινού και του Περσικού κράτους], το 334 μ.Χ, ένας σεισμός στην Κω χωρίς θύματα είχε ως αποτέλεσμα να καταρρεύσουν πολλές πόλεις. Η αναφορά του μητροπολίτη στηρίζεται σε αρχαίες πηγές όμως για αυτόν τον σεισμό ελάχιστα είναι γνωστά.

Ωστόσο, τον Απρίλιο του 1938, στα πλαίσια της αρχαιολογικής έρευνας της πόλης Κω, ο Morricone ανέσυρε ραβδωτούς κίονες από ένα κτιριακό συγκρότημα του 3ου αιώνα μ.Χ που βρίσκεται επί των οδών Μακαρίου και Γαλλίας. Η Casa Pizzioli ή Μικρή Ρωμαϊκή Οικία, σύμφωνα με τον Ιταλό αρχαιολόγο, ως συγκρότημα είχε περίστυλο αίθριο, δεξαμενή και ψηφιδωτά [ελάφια,κά] και πρέπει να καταστράφηκε γύρω στο 330μ.Χ. Σήμερα τα ευρήματα στεγάζονται στη Ρόδο [Palazzo Μεγάλου Μαγίστρου]. Μάλλον πρόκειται για τον σεισμό που ανέφερε ο Μητροπολίτης Ηλίας στα Χρονικά του.

Την καταστροφή από αυτό το σημαντικό γεγονός εντόπισε και η αρχαιολόγος Ε. Μηλίτση, σύμφωνα με την οποία το σεισμικό περιστατικό εμφανίζεται σε στρώματα και άλλων μνημείων της πόλης [π.χ ιερά του Λιμένος, κεντρικές και δυτικές Θέρμες και στη Βασιλική του Λιμένος]. Δεν θεωρείται απίθανο από αυτόν τον σεισμό να καταστράφηκε και οριστικά εγκαταλείφθηκε το αρχαίο Στάδιο της Κω .Επίσης και το Δυτικό Γυμνάσιο, επί της Οδού Ηπείρου, πρέπει να έπαθε μεγάλες ζημιές. Είναι απορίας άξιο πως ένας σεισμός όπως αυτός, με τόσες καταστροφές σε δημόσια κτίρια, δεν άφησε πίσω του θύματα.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα υποδηλώνουν κοντινό επίκεντρο με την πόλη, επιφανειακό συμβάν από ρήγμα που μπορεί να δώσει ένα τέτοιο μέγεθος. Ο σεισμός του 334 μ.Χ κατέστρεψε μνημεία που βρίσκονταν γύρω από το λιμάνι της Κω, ίσως προξένησε μικρές ζημιές στο υπόλοιπο νησί. Πρέπει να ήταν της τάξης των 6,6 βαθμών και μπορεί να προήλθε από τη δραστηριότητα του Ρήγματος Ula-Oren της συστάδας ρηγμάτων του Κεραμεικού- Gokova.

Το Ula-Oren είναι υποθαλάσσιο ρήγμα, αποτελεί τον κορμό του Gokova και έχει μήκος τουλάχιστον 80χλμ. Ολισθαίνει με ρυθμό 0,5-3 χιλιοστά τον χρόνο, και μπορεί να δώσει σεισμούς  με μεγέθη έως 7.1 βαθμούς.

Αν οι επιπτώσεις από την ενεργοποίηση του ρήγματος ήταν καταστροφικές για την πόλη, το γεγονός από μόνο του σημαίνει ότι ο σεισμός  κυμαινόταν μεταξύ VIII-ΙΧ της 12επίπεδης κλίμακας Μερκάλι. Έκανε αρκετές ζημιές σε καλές κατασκευές που είχαν θεμελιωθεί σε χαλαρά εδάφη και μεγάλες στις κακές κατασκευές. Επιπλέον προκάλεσε αλλαγές, στη ροή και στη θερμοκρασία του νερού σε πηγές και σε πηγάδια όπως παρατηρήθηκε μετά τον σεισμό του περασμένου καλοκαιριού.

Στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ ένας άλλος σεισμός με μέγεθος 8.3-8.5 βαθμούς, νότια της Πελοποννήσου, μετακίνησε τη δυτική Κρήτη κατά 10 μέτρα. Ήταν ο μεγαλύτερος σεισμός της Μεσογείου και συνοδεύτηκε από ένα φονικό τσουνάμι το οποίο κατέστρεψε πολλές παράκτιες περιοχές. Ο ιστορικός Ammianus Marcellinus τεκμηρίωσε τις καταστροφικές συνέπειες του σεισμού που έπληξε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου λέγοντας «η γη ταρακουνήθηκε και η θάλασσα απομακρύνθηκε, χιλιάδες πνίγηκαν και πλοία βρέθηκαν στις στέγες των σπιτιών».

Στην Κω δεν υπάρχουν μαρτυρίες για το συγκεκριμένο περιστατικό ωστόσο πρέπει να έγινε αισθητός κατά κάποιο τρόπο αφού ήταν ένας «παγκόσμιος» σεισμός όπως της Σουμάτρας που ζήσαμε πρόσφατα. Το νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού ίσως χτυπήθηκε από μικρό τσουνάμι μετά τον σεισμό Νοτιοδυτικής Κρήτης. Ομως, το συγκεκριμένο συμβάν προξένησε σαφώς λιγότερες ζημιές από τον σεισμό του 334μ.Χ. Είχε επίκεντρο 340χλμ. μακριά από το Κρίκελλο της Κεφάλου ενώ το πρώτο επεισόδιο συνέβη στη γειτονιά μας, σε απόσταση μόλις 7χλμ. από το λιμάνι της Κω. Τα χαλαρά εδάφη της πόλης φαίνεται ότι πρόδωσαν ακόμη και καλές κατασκευές όπως το συγκρότημα Casa Pizzioli. Ο σεισμός μάλλον εκδηλώθηκε από το δυτικό τμήμα του Ula-Oren, γεγονός που ίσως προξένησε καθίζηση και ρευστοποίηση σε εδάφη γύρω από το λιμάνι. Οι επισκευαστικές επεμβάσεις που έχουν αναφερθεί από αρχαιολόγους στην Casa Romana και στο Νυμφαίο ίσως έχουν να κάνουν με τον σεισμό του 334μ.Χ. Είναι δύσκολο να διακριθούν τα δύο σεισμικά γεγονότα που απέχουν μόλις 31 χρόνια από τα αρχαιολογικά ευρήματα, ωστόσο η απόσταση από το επίκεντρο ήταν καθοριστικός παράγοντας για τις καταστροφές. Το γεγονός του 334μ.Χ  συνέβη κοντά στην πόλη γι΄αυτό προκάλεσε σημαντικές ζημιές τόσο στην Casa Romana όσο και στο Νυμφαίο. Η Ρωμαϊκή Οικία της Γρηγορίου Ε΄ίσως εγκαταλείφθηκε μετά τον σεισμό.

Παρά τις καταστροφικές σεισμικές δονήσεις που έπληξαν το νησί τον 4ο αιώνα μ.Χ. η πόλη, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους διατηρεί το λαμπρό ελληνορωμαϊκό της παρελθόν. Ομως, μετά το διάταγμα του Μεγάλου Θεοδοσίου, το 380μ.Χ, ακολουθεί η παρακμή των αρχαίων ιερών της Κω.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2028-2023

2.Σεισμοί της Ελλάδας- Β.Παπαζάχος

3.Βικιπαίδεια

4.Ιστοσελίδα, archeologia.beniculturali.it[fondi-saia]

5.Αρχείο της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών

6.Παλαιοχριστιανική γλυπτική Κω: συμβολή στη μελέτη της αρχιτεκτονικής γλυπτικής στην Κω κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο (4ος-7ος αιώνα)-Ε.Μηλίτση

7.Saia/L.Morricone

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

«Απρίλιος 1937», στην περιοχή της Μικρής Ρωμαϊκής Οικίας [Piccola Casa Romana] όχι μακριά από τα μινωικά ευρήματα της αρχαίας Ακρόπολης της Κω...

Το ρήγμα Ula-Oren[κόκκινη γραμμή] και οι επιπτώσεις του σεισμού του 334μ.Χ στο ανατολικό τμήμα του νησιού. Τα μέρη που βρίσκονταν μέσα στον κύκλο επηρεάστηκαν περισσότερο.

Η κανονική Ρωμαϊκή Οικία[Casa Romana] όχι η μικρή, άποψη του κεντρικού περίστυλου κατά τη διάρκεια των έργων αποκατάστασης μετά το 1933.

Το επίκεντρο του σεισμού του 365μ.Χ.

Δωρικοί κίονες  από την Casa Pizzioli ή Μικρή Ρωμαϊκή Οικία.